شیعه نیوز:
پرسش
شنیده بودم که سیر و سلوک و رسیدن به مقامات و فانی‌شدن در حضرت حق با ثروت‌مند بودن منافاتی ندارد، اما در حدیثی از امام صادق( علیه السلام ) خواندم که: «آخرین پیامبری که وارد بهشت می‌شود سلیمان( علیه السلام ) است و این به خاطر آن است که از دنیا برخوردار بود». آیا این حدیث را نمی‌توان دلیلی بر نکوهش ثروت دانست که مانند سدّی در برابر سالک قرار گرفته و او را از اوج گرفتن و رسیدن به مقام فنا باز می‌دارد؟!
پاسخ اجمالی
خدای متعال در طول حکومت 40 ساله حضرت سلیمان( علیه السلام )،[1] قدرت و ثروت مادی فراوانی را در اختیار ایشان گذاشت. قرآن، گوشه‌ای از قدرت سلیمان( علیه السلام ) را این‌چنین بیان می‌کند: «و براى سلیمان باد را مسخّر ساختیم که صبح‌گاهان مسیر یک ماه را می‌پیمود و عصرگاهان مسیر یک ماه دیگر را؛ و چشمه مس [مذاب] را براى او روان ساختیم؛ و گروهى از جنّ پیش روى او به اذن پروردگارش کار می‌کردند؛ و هر کدام از آنها که از فرمان ما سرپیچى می‌کرد، او را عذاب آتش سوزان می‌چشاندیم. آنها هر چه سلیمان می‌خواست برایش می‌ساختند: معبد‌ها، تمثال‌ها، ظروف بزرگ غذا به اندازه حوض، و دیگ‌هاى ثابتی [که از بزرگى قابل حمل و نقل نبود؛ و به آنان گفتیم:] اى آل داوود! شکر [این همه نعمت را] بجا آورید؛ ولى عده کمى از بندگان من شکرگزارند».[2]
اگرچه آن پیامبر بزرگوار با در اختیار داشتن آن همه ثروت و قدرت، هرگز خدا را فراموش نکرد و ثروت‌مند بودن او بدان معنا نبود که مقام معنوی‌اش از تمام دیگر پیامبران کمتر باشد و ثروتی که در دنیا داشته، باعث توقّف رشد معنوی او شده باشد، اما با این وجود ناعادلانه نیست که پروردگار در بهره‌گیری از امتیازات اخروی دو فردی که از لحاظ معنوی در یک طرازند، فردی را مقدّم بدارد که از نعمات دنیوی پروردگار کمتر بهره‌مند شده است.
در همین راستا روایاتی وجود دارد که حضرت سلیمان( علیه السلام ) را به دلیل برخوردار بودن از امتیازات دنیوی، آخرین پیامبری اعلام می‌کند که وارد بهشت می‌شود:
امام صادق( علیه السلام ): «فقر براى مؤمن از خط گونه اسب خوش‌نماتر است. آخرین پیامبری که وارد بهشت می‌شود، سلیمان( علیه السلام ) است، تنها به این دلیل این‌که در دنیا به او نعمت‌هایی عطا شده بود».[3]
مشابه همین موضوع در تاریخ یعقوبی از پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز نقل شده است.[4]
با چشم‌پوشی از سند این روایات، که در برخی منابع نسبتاً کهن و قدیمی، تعبیر به «خبر» یا «رُوِیَ» شده است؛[5] معنایشان کاهش قدر و ارزش معنوی سلیمان( علیه السلام ) به دلیل ثروت‌مند بودن نیست، بلکه تنها نشانگر آن است که اگر خداوند بر اساس مصلحت خود، فرد باایمانی را کمتر از مواهب دنیا بهره‌مند کرد، به جبران آن، مواهب اخروی را زودتر در اختیار او خواهد گذاشت.
[1]. طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص 248، نجف اشرف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم، 1385ق.
[2]. سبأ، 12 – 13؛ ر. ک: «ملک و حکومت حضرت سلیمان( علیه السلام )»، 150.
[3]. ابن همام اسکافی، محمد بن همام، التمحیص، ص 49، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، 1404ق.
[4]. یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 96، بیروت، دار صادر، چاپ اول، بی‌تا.
[5]. ر. ک: ابوطالب مکى، محمد بن على، قوت القلوب فى معاملة المحبوب، ج 1، ص 358، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1417ق؛ نیشابورى حسن بن محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج 1، ص 442، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1416ق؛ قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج 16، ص 204، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1364ش؛ رازى، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 4، ص 132، بیروت، دار احیاء التراث العربى، چاپ سوم، 1420ق.
آیات مرتبط
سوره البقرة (102) : وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَىٰ مُلْكِ سُلَيْمَانَ ۖ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَٰكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ ۚ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّىٰ يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ ۖ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ ۚ وَمَا هُمْ بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ ۚ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ ۚ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ
سوره النساء (163) : إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَىٰ نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ ۚ وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَىٰ وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ ۚ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا
سوره الأنعام (84) : وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ ۚ كُلًّا هَدَيْنَا ۚ وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ ۖ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَىٰ وَهَارُونَ ۚ وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ
سوره الأنبياء (78) : وَدَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَاهِدِينَ
سوره الأنبياء (79) : فَفَهَّمْنَاهَا سُلَيْمَانَ ۚ وَكُلًّا آتَيْنَا حُكْمًا وَعِلْمًا ۚ وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ وَالطَّيْرَ ۚ وَكُنَّا فَاعِلِينَ
T
