آیا ابن عباس شاگرد امام علی( علیه السلام ) بوده است؟

شیعه نیوز:
پرسش
آیا ابن عباس شاگرد امام علی( علیه السلام ) بوده است؟ با سند از شیعه و اهل سنت.
پاسخ اجمالی

عبد اللَّه بن عباس بن عبد المطلب بن هاشم، معروف به ابن عباس، یکی از اصحاب رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) و از بنی هاشم است. و سه سال، پیش از هجرت، در مکه به دنیا آمد.[1] بنابر نظر مشهور وی در سال 68 هجری در طائف از دنیا رفت.[2]

ابن عباس، به جهت دارا بودن انواع علوم، به خصوص علوم قرآنی به، «حبر الامة»(عالم امت)، «بحر الامة»،[3] «رئیس المفسرین»[4] و «ترجمان القرآن»،[5] لقب گرفته است.

بسیاری از علما و اندیشمندان شیعه، می‌گویند ابن عباس یکی از شاگردان امام علی( علیه السلام ) بوده و از محضر آن حضرت کسب علم و معارف نموده است.[6] به ‌گونه‌ای که حتی خود ابن عباس به این شاگردی افتخار می‌کرد و می‌گفت: «آموخته‌ها و علم من از علی( علیه السلام ) است و علم علی( علیه السلام ) از رسول خدا است و معلم رسول خدا نیز خداوند متعال است. پس علم پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) از خدا است و علم علی( علیه السلام ) از پیامبر است و علم من هم از علی( علیه السلام ) است. علم اصحاب پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) در برابر علم علی( علیه السلام ) مانند قطره در برابر هفت دریا است».[7]

از علمای اهل سنت، برخی، - همچون «ابن ابی الحدید»- تصریح نمودند که: «ابن عباس از شاگردان حضرت علی( علیه السلام ) بوده و از آن حضرت کسب علم و معارف نموده است».[8] و برخی دیگر، مانند ابن اثیر، به لفظ شاگرد تصریح نکردند، ولی معترف‌اند که ابن عباس همراه امام علی( علیه السلام ) بوده و از آن حضرت، نقل روایت می‌نمود.[9]

[1]. ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبد الله بن محمد، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، تحقیق: البجاوى، على محمد، ج 3، ص 933، دار الجیل، بیروت، چاپ اول، 1412ق؛ ابن اثیر الجزری، عز الدین بن الأثیر أبو الحسن على بن محمد، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، ج 3، ص 187، دار الفکر، بیروت، 1409ق.

[2]. الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، ج 3، ص 934؛ أسد الغابة فى معرفة الصحابة، ج 3، ص 190.

[3]. أسد الغابة فى معرفة الصحابة، ج 3، ص 187. بحر الامة؛ یعنی دریای علم در بین امت.

[4]. شامی، یوسف بن حاتم، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص 263،‏ جامعه مدرسین، قم، چاپ اوّل، 1420ق.

[5]. الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، ج 3، ص 935؛ ابن حجر عسقلانی، احمد بن على بن حجر، الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق: عبد الموجود، عادل احمد، معوض، على محمد، ج 4، ص 126، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1415ق. «ترجمان القرآن»؛ یعنی معنا کننده و تفسیر کنندۀ قرآن از یک زبان به زبان دیگر.

[6]. ابن طاووس، على بن موسى، سعد السعود للنفوس منضود، ص 296، دار الذخائر، قم، چاپ: اول، بى تا؛ علامه حلى، حسن بن یوسف بن مطهر، کشف الیقین فی فضائل أمیر المؤمنین( علیه السلام )،‏ محقق و مصحح: درگاهى، حسین،‏ ص 58، وزارت ارشاد، تهران، چاپ اول، 1411ق؛ الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص 263؛ عاملى نباطى، على من محمد، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم،‏ محقق و مصحح: رمضان، میخائیل، ج 1، ص 155،‏ المکتبة الحیدریة، نجف، چاپ اول، 1384ق؛ مظفر نجفى، محمد حسن، دلائل الصدق لنهج الحق،‏ محقق، مصحح، مؤسسة آل البیت( علیه السلام )، ج 6، ص 333،‏ موسسة آل البیت، قم، چاپ اول، 1422 ق؛ شیخ عباس قمی، منتهى الآمال فی تواریخ النبی و الآل‏، ج 1، ص 357، دلیل ما، قم، چاپ اول، 1379ش.

[7]. شیخ مفید، الأمالی، محقق و مصحح: استاد ولى، حسین، غفارى، على اکبر، ص 236، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق؛ طوسى، محمد بن الحسن، الأمالی، ص 12، دار الثقافة، قم، چاپ اوّل، 1414ق.‏

[8]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید‏، شرح نهج البلاغة، محقق و مصحح: ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج 1، ص 18 و 19،‏ مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اوّل، 1404ق.

[9]. أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج 3، ص 188.

T