با آن‌که بسیاری از روایات، ظهور امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) را روز شنبه اعلام می‌کنند؟ چرا روز جمعه شهرت پیدا کرد؟

شیعه نیوز:
پرسش
روز ظهور حضرت امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) در بعضی روایات جمعه و در بعضی دیگر، شنبه اعلام شده است؟ کدام‌یک درست است؟
پاسخ اجمالی
پیرامون روز ظهور امام زمان( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، روایات مختلف است، و به دنبال آن، اعتقادات در مورد روز ظهور نیز مختلف می‌باشد. تعدادی از روایات جمعه را روز ظهور دانسته‌اند که میان آنها برخی روایات معتبر نیز وجود دارد. اما روایات دیگر شنبه را روز ظهور می‌دانند که در میان آنها نیز تعدادی معتبرند. بنابر این نمی‌توانیم یکی از این دو روز را به عنوان روز قطعی ظهور بدانیم، بلکه باید هر دو وجه را محتمل دانست.

پاسخ تفصیلی
ظهور امام زمان( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) و علائم قطعی و غیر قطعی آن، از مباحثی است که روایات و گفتارهای زیادی پیرامون آن وجود دارد. طبیعی است که در مورد برخی از آنها نمی‌توان به صورت قطعی نظر داد. یکی از این مباحث، روز وقوع ظهور می‌باشد که روایات و همچنین اعتقادات پیرامون آن مختلف است؛ برخی روایات، جمعه و روایات دیگری شنبه را روز ظهور می‌دانند. البته ظهور در جمعه از شهرت بیشتری میان مردم برخوردار است، ولی با این‌حال، روایات پیرامون روز شنبه نیز وجود دارد و به لحاظ سندی و دلالی اگر از روایات روز جمعه قوی‌تر نباشند، ضعیف‌تر نیستند.
روایات پیرامون وقوع ظهور در روز جمعه
1. امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «شنبه از آن ما است و یک‌شنبه از آن شیعیان ما... و در پنجشنبه حاجت‏ها برآورده مى‏شود و جمعه براى پاکیزه شدن و عطر زدن است و آن عید مسلمانان است... بهترین عیدها روز غدیر است که هیجدهم ماه ذى الحجه بوده [و اولین عید غدیر] با جمعه مصادف بود و قائم ما جمعه ظهور می‌کند و رستاخیز در جمعه بپا خواهد شد و هیچ کارى در جمعه بهتر از درود فرستادن بر محمد و آل او نیست».[1]
2. از امام هادی( علیه السلام ) پرسیده شد: اى سرورم! حدیثى از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) روایت شده که معناى آن‌را نمى‏فهمم، فرمود: «کدام حدیث؟» گفتم: این عبارت که با روزها دشمنى نکنید که با شما دشمنى خواهند کرد؟! فرمود: «آرى، مقصود از روزها، ما هستیم و به واسطه ما است که آسمان و زمین برپاست، شنبه نام رسول خدا، یک‌شنبه نام امیر المؤمنین، دوشنبه نام امام حسن و امام حسین، سه‌شنبه نام امام سجاد و امام باقر و امام صادق، چهارشنبه نام امام کاظم و امام رضا و امام جواد و من است، پنجشنبه نام فرزندم حسن، و جمعه نام فرزند فرزندم که حق خواهان به گرد او آیند. او کسى است که زمین را پُر از عدل و داد نماید هم‌چنان که پُر از ظلم و جور شده باشد، این معناى ایام است و در دنیا با آنها دشمنى نکنید که آنها در آخرت دشمن شما خواهند بود...».[2]
3. در دعایی می‌خوانیم: «ای مولای من! ای صاحب الزمان( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )! درود خدا بر تو و خاندانت، امروز جمعه است و جمعه روز تو می‌باشد؛ روزی که در آن ظهور تو انتظار می‌رود، روزی که در آن به وسیله تو برای مؤمنان گشایشی ایجاد خواهد شد و کافران به وسیله شمشیر تو از بین خواهند رفت...».[3]
در هیچ‌یک از منابع، این دعا به امامی استناد داده نشده است و همان‌گونه که از ابتدای دعا و نوع خطاب آن به دست می‌آید، این دعا از اهل بیت نبوده و احتمالاً سید بن طاووس خود آن‌را خطاب به امام زمان( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) بیان داشته و ما به جهت شهرت این دعا در میان مردم، آن‌را بیان کردیم.
روایات پیرامون وقوع ظهور در روز شنبه
1. امام باقر( علیه السلام ): «قائم( علیه السلام ) در روز شنبه، عاشورا، روزى که امام حسین( علیه السلام ) کشته شد، ظهور می‌کند».[4]
این روایت، موثق بوده و به لحاظ سندی و دلالتی، ‌از همه روایات این دسته، قوی‌تر و قابل استناد‌تر می‌باشد.
2. امام صادق( علیه السلام ): «در شب بیست و سوم به نام مبارک قائم ندا می‌کنند و در روز عاشورا که در آن روز حسین بن على به تیغ بیداد شهید شده، قیام می‌کند گویا مى‏بینم در روز شنبه که مصادف با عاشورا است قائم آل محمد ظهور کرده و در میان رکن و مقام ایستاده و جبرئیل در طرف راست او قرار گرفته می‌گوید بیائید براى خدا با قائم آل محمد بیعت نمائید، شیعیان او از اطراف زمین خود را به او رسانده و با وى بیعت مى‏نمایند و خداى متعال به برکت وجود او زمین را پُر از عدل و داد کرده چنان‌چه مملوّ از ظلم و جور گردیده است».[5]
3. «گویا قائم را در روز عاشورا که در شنبه است مى‏بینم که میان رکن و مقام ایستاده و دست جبرئیل روى دست اوست و مردم را به بیعت با خداوند دعوت می‌کند، آنگاه زمین را پُر از عدل و داد مى‏نماید».[6]
درباره وقوع ظهور در شنبه که روز عاشورا است؛ دو احتمال می‌توان داد؛‌ یکی این‌که: امام زمان در شنبه‌ای که مصادف با عاشورای حسینی می‌باشد، ظهور خواهد کرد. طبیعی است که این اتفاق هر چند سال یک‌بار اتفاق می‌افتد. دوم این‌که: روز عاشورا که در آن امام حسین( علیه السلام ) شهید شده، شنبه بود و ظهور نیز در شنبه روزی می‌باشد، بنابر این در روز ظهور نیاز نیست، مصادف با عاشورا باشد بلکه همین که شهادت امام روز شنبه بوده و ظهور نیز روز شنبه می‌باشد، می توان تعبیر به یک‌روز بودن این دو حادثه کرد. بنابر این دیدگاه در هر شنبه می‌توان انتظار ظهور را داشت که به نظر، احتمال دوم بهتر به نظر می‌رسد.
بنابر این و با توجه به دو دسته از روایات که در هر دو، برخی از روایات به لحاظ سند معتبرند، نمی‌توانیم یکی از این دو روز را با قطعیت بیان کنیم بلکه باید هر دو را محتمل بدانیم.

[1]. «أبی عبد الله( علیه السلام ) قال: السبت لنا و الأحد لشیعتنا و الإثنین لأعدائنا و الثلاثاء لبنی أمیة و الأربعاء یوم شرب الدواء و الخمیس تقضى فیه الحوائج و الجمعة للتنظف و التطیب و هو عید المسلمین و هو أفضل من الفطر و الأضحى و یوم الغدیر أفضل الأعیاد و هو ثامن عشر من ذی الحجة و کان یوم الجمعة و یخرج قائمنا أهل البیت یوم الجمعة و یقوم القیامة یوم الجمعة و ما من عمل یوم الجمعة أفضل من الصلاة على محمد و آله»؛ شیخ صدوق، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 394، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش؛ فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 2، ص 392، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، 1375ش.
[2]. «فما هو قلت قوله( صلی الله علیه و آله و سلم ) لا تعادوا الأیام فتعادیکم ما معناه فقال نعم الأیام نحن بنا قامت السماوات و الأرض فالسبت اسم رسول الله( صلی الله علیه و آله و سلم ) و الأحد أمیر المؤمنین و الإثنین الحسن و الحسین و الثلاثاء علی بن الحسین و محمد بن علی الباقر و جعفر بن محمد الصادق و الأربعاء موسى بن جعفر و علی بن موسى و محمد بن علی و أنا و الخمیس ابنی الحسن و الجمعة ابن ابنی و إلیه تجتمع عصابة الحق و هو الذی یملؤها قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما فهذا معنى الأیام و لا تعادوهم فی الدنیا فیعادوکم فی الآخرة ... »؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 383، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 438، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق؛ ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب(علیهم السلام)، ج 1، ص 308، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق؛ ر.ک: «روزهای هفته»، سؤال 8960.
[3]. «یا مولای یا صاحب الزمان صلوات الله علیک و على آل بیتک هذا یوم‏ الجمعة و هو یومک المتوقع فیه ظهورک و الفرج فیه للمؤمنین على یدک و قتل الکافرین بسیفک ...»؛ سید ابن طاووس، رضی الدین علی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ص 38، قم، دار الرضی، چاپ اول، بی تا؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 99، ص 216، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[4]. «قال ابوجعفر( علیه السلام ): یخرج القائم‏ یوم‏ السبت‏ یوم عاشوراء یوم الذی قتل فیه الحسین»؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ‏2، ص 654؛‌ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 4، ص 333،‌ تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ حلی، رضی الدین علی بن یوسف، العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، محقق، مصحح، رجائی، مهدی، مرعشی، محمود، ص 65، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1408ق.
[5]. «أبو عبد الله‏ ینادى باسم القائم فی لیلة ثلاث و عشرین و یقوم فی یوم عاشوراء و هو الیوم الذی قتل فیه الحسین بن علی لکأنی به فی یوم السبت العاشر من المحرم قائما بین الرکن و المقام جبرئیل عن یده الیمنى‏ ینادی البیعة لله فتصیر إلیه شیعته من أطراف الأرض تطوى لهم طیا حتى یبایعوه فیملأ الله به الأرض عدلا کما ملئت ظلما و جورا»؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 379، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 2، ص 462، تبریز، نشر بنی هاشمی، چاپ اول، 1381ق.
[6]. «أبو جعفر کأنی بالقائم‏ یوم عاشوراء یوم‏ السبت‏ قائما بین الرکن و المقام بین یدیه جبرئیل‏ ینادی البیعة لله فیملأها عدلا کما ملئت ظلما و جورا»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، محقق، مصحح، تهرانی، عباد الله، ناصح، علی احمد، ص 453، دار المعارف الإسلامیة، قم، چاپ اول، 1411ق؛ قطب الدین راوندی، سعید بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، ج 3، ص 1159، قم، مؤسسه امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه)، چاپ اول، 1409ق.

T