شیعه نیوز:
پرسش
می‌خواستم بدانم که آیا می‌شود با امام زمان( علیه السلام ) ارتباط برقرار کرد یا نه؟
پاسخ اجمالی
برقراری پیوند و رابطه بین دو نفر که اصلا یکدیگر را نمی شناسند ممکن نیست،بلکه ارتباط می تواند از جانب یکی از طرفین و با شناخت و علاقه و محبت او نسبت به طرف دیگر آغاز شود و زمینه ساز علاقه ی دوجانبه و پیوند دوطرفه بین آنها گردد.
در مورد ارتباط ما با امام زمان ( علیه السلام )،آن حضرت به عنوان یک طرف این رابطه، ما را به خوبی می شناسد و محبت آن حضرت شامل حال ما می شود اما طرف دیگر این رابطه ما هستیم که اگر امام زمان خود را به درستی شناخته باشیم می توانیم با او ارتباط داشته باشیم و شایستگی حضور در پیشگاه او را پیدا کنیم چنانچه در احوال بسیاری از علما و بزرگان وافراد خود ساخته بی ادعا این ارتباط وجود دارد.
بعبارت دیگر؛ ارتباط با امام زمان( علیه السلام ) به دو صورت قابل تصور است. 1- قلبی 2- حضوری. و این دو نوع ارتباط گرچه امکان پذیرند اما ارتباط حضوری شرایطی را می طلبد و در واقع ارتباط قلبی و پایبندی به لوازم این ارتباط، می تواند زمینه ارتباط حضوری را هم فراهم نماید.
پاسخ تفصیلی
برای دستیابی به پاسخ مناسب باید به نکاتی توجه کرد:
1- واژه رابطه در لغت به معنای بستگی، علاقه و پیوند آمده است.[1] این کلمه بر یک پیوند دوجانبه و دوطرفه دلالت دارد. یعنی دو فردی که با هم رابطه دارند هر دوی آنها خواستار این ارتباط هستند، بنابراین به دلبستگی یک طرفه به کسی ارتباط و رابطه صدق نمی کند.
همچنین برقراری پیوند و رابطه بین دو نفر که اصلا یکدیگر را نمی شناسند ممکن نیست، بلکه ارتباط می تواند از جانب یکی از طرفین و با شناخت و علاقه و محبت او نسبت به طرف دیگر آغاز شود و زمینه ساز علاقه ی دوجانبه و پیوند دوطرفه بین آنها گردد.
در مورد ارتباط ما با امام زمان ( علیه السلام )، آن حضرت به عنوان یک طرف این رابطه، ما را به خوبی می شناسد و چنانکه در روایات آمده است که آن حضرت همه ی شیعیان را دوست دارد و نسبت به احوال همه ی آنها آگاه است. در روایتی آمده است که امام زمان ( علیه السلام ) خطاب به شیخ مفید(ره) فرمود:" انا غیر مهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم."[2] یعنی ما نسبت به احوال شما بی تفاوت نیستیم و یاد شما را فراموش نمی کنیم. این شناخت و علاقه و محبت در بالاترین درجه است. شما در مورد کدام یک از دوستان خود چنین محبتی را سراغ دارید که همیشه و در همه احوال به یاد شما باشد و نسبت به شما احساس وظیفه کند و نسبت به اوضاع و احوال شما بی تفاوت نباشد. پس یک طرف این ارتباط یعنی امام زمان ( علیه السلام ) همیشه منتظر شیعیان و پیروان خود است تا آنها نیز با یاد او معنای حقیقی رابطه را تحقق بخشند.
طرف دیگر این رابطه ما هستیم، مسلماً کسی که اصلاً امام زمان خود را نشناخته و یا به درستی او را نمی شناسد اصولاً نمی تواند با او ارتباط داشته باشد. چون هرفرد، ابتدا به فضایل و کرامات و زیبایی های روحی و اخلاقی و احیاناً جسمانی کسی آگاه می شود و بعد از این آگاهی است که محبت و علاقه ای نسبت به آن شخص در دل او ایجاد شده و در قلبش احساس تمایل به رابطه با او می کند و در مراحل بعد، احساس خود را با طرف مورد علاقه اش در میان گذاشته و احیاناً طرف مقابل هم اگر او را لایق محبت و دوستی دید با او رابطه برقرار می کند. امام ( علیه السلام ) که همه ی شیعیان را دوست دارند اما آیا ما نیز واقعا او را دوست داریم؟ یا تنها ادعای دوستی داریم؟ آیا ما اصلاً محبت امام زمان ( علیه السلام ) را نسبت به خود شناخته ایم تا با او دوست شویم؟
2- همانطور که بیان شد جریان یک ارتباط از شناخت آغاز می شود و سپس باعث محبت قلبی شده و در نهایت به ارتباط حضوری و تنگاتنگ و صمیمانه می انجامد.
اگر کسی بتواند آنقدر ارتباط عمیق قلبی خود با حضرت را محکم کند که شایستگی حضور در پیشگاه قدس او را پیدا کند قطعا امکان چنین حضوری برای او فراهم است، ما در احوال بسیاری از علما و بزرگان و افراد خود ساخته بی ادعا می خوانیم که به سر منزل مقصود و نهایت درجه ی یک ارتباط عاشقانه رسیده اند و حقیقتا به محضر آن حضرت مشرف شده اند، البته بعضی از آنها هنگام ملاقات حضرت را نشناخته اند و بعداً متوجه شده اند که شخص مورد ملاقات حضرت صاحب الامر ( علیه السلام ) بوده است. مثل ماجرای حاج علی بغدادی و حاج سید احمد رشتی که ماجرای ایشان در کتاب مفاتیح الجنان نقل شده و داستان های بسیار دیگر.[3] و [4]
توضیح این که؛ ارتباط با امام زمان( علیه السلام ) به دو صورت قابل تصور است. 1- حضوری 2- قلبی. حال سؤال این است که آیا این دو نوع ارتباط امکان پذیر است؟ برای دریافت پاسخ مناسب هریک را مستقلا بررسی می نماییم:
الف) امام را ببیند ولی نشناسد.
این قسم بنابر روایات برای همه امکان دارد و اتفاق می افتد؛ مرحوم صدوق از یکی از نواب خاص آن حضرت نقل می کند: « امام زمان ( علیه السلام ) هر سال در موسم حج شرکت می کنند، او مردم را می بیند و می شناسد ولی مردم او را می بینند و نمی شناسند»[5]. پس رؤیت حضرت نه تنها امکان دارد بلکه اتفاق هم می افتد؛ ولی شاید نتوان چنین چیزی را ارتباط نامید، و منظور سؤال کننده هم نباید چنین ارتباط و رؤیتی باشد.
ب) امام را ببیند و بشناسد.
در این که این نوع ارتباط حضوری یعنی شخص در محضر امام باشد، امام را ببیند و بشناسد امکان دارد یا نه؟ در جواب باید گفت بله امکان دارد چون مقتضی موجود است و مانع مفقود یعنی دلیلی ندارد اگر شخصی به لحاظ آمادگی معنوی و دوری از گناه، قابلیت و شایستگی داشته باشد حضرت با او ملاقات نکند پس این امکان وجود دارد مگر اینکه مصلحتی درعدم ملاقات باشد علاوه بر این داستان های زیادی از علما و بزرگان و اولیا الله نقل شده که ایشان خدمت حضرت شرفیاب شده اند. بعضی از آنها حضرت را در حین ملاقات می شناختند و برخی دیگر بعد از ملاقات متوجه شدند که در محضر امام زمان خود بودند اما ارتباط فقط منحصر به ارتباط حضوری به شکل ملاقات نیست. گر چه این نوع ارتباط بسیار لذت بخش و مفید است ولی به راحتی نصیب هر کسی نمی شود و آنچه مهم است ارتباط قلبی است و عمل به دستورات حضرت در عصر غیبت.
آیا چنین ارتباطی ممکن است و اگر ممکن است چه راههایی برای برقراری بهتر این ارتباط هست.
در پاسخ عرض می کنیم بله چنین ارتباطی ممکن است. ائمه ( علیه السلام ) در هر حال، در هر زمان و در هر مکان که باشیم صدای ما را می شنود و از حال ما خبر دارند، ما در اذن دخول حرم ائمه اطهار ( علیه السلام ) می گوییم: «اشهد أنک تسمع کلامی و تشهد مقامی»[6] یعنی گواهی می دهم که تو کلام مرا می شنوی و شاهد موقعیت من هستی روایات زیادی هست که دلالت بر این دارند که ائمه و پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) از حال ما خبر دارند. در ماجرای اویس قرنی می خوانیم که او علاقه ی زیادی به پیامبر داشت و اگر چه بسیار علاقه مند بود که آن حضرت را ببیند ولی هیچ وقت موفق به دیدار محبوبش نشد و در عین حال پیامبر از او و از عشق او کاملاً با خبر بود و در روایتی فرمود : رائحه بهشت از جانب قرن می وزد، ای اویس چقدر مشتاق توام. هر کس او را دید سلام مرا به او برساند. حضرت در ادامه حدیث می فرماید: او هرگز مرا نخواهد دید و بعد از من در رکاب علی ( علیه السلام ) در صفین به شهادت می رسد.[7]
پس حجت خدا شاهد بر احوال ما هست و از آن چه در دل داریم، بر زبان جاری کنیم یا نکنیم، باخبر است. پس ما به راحتی در هر حال می توانیم با امام خود سخن بگوئیم و با او ارتباط داشته باشد.
در اینجا به ذکر چند رهنمود از حضرت آیت الله بهجت برای نیل و دسترسی به شایستگی ملاقات حضوری یا ارتباط با آن حضرت می پردازیم:
ایشان در پاسخ به سؤال کسانی که خواستار زیارت و ملاقات با امام زمان ( علیه السلام ) می باشند می فرماید: «زیاد صلوات اهدای وجود مقدسش نمایید مقرون با دعای تعجیل فرجش (اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم) و زیاد به مسجد جمکران مشرف شوید با اهدای نمازهایش».[8] و در جای دیگر در زمینه ی راه های ارتباط با امام زمان ( علیه السلام ) می فرماید: «راه های ارتباط با خدا، طاعت خدا و طاعت امام زمان ( علیه السلام ) است و تشخیص آن با تطبیق عمل به دفتر شرع یعنی رساله ی عملیه ی صحیحه است.»[9] و در جای دیگر در جواب کسی که می پرسد چگونه رابطه ی خویش را با اهل بیت ( علیه السلام ) خصوصاً امام عصر تقویت کنیم می فرماید: «اطاعت و فرمانبرداری از خدا بعد از شناخت او موجب محبت به او، و محبت به کسانی که خداوند آنها را دوست می دارد می شود که عبارتند از انبیا و اوصیا که محبوب ترین ایشان به خداوند حضرت محمد و آل او ( علیه السلام ) می باشند و نزدیک ترین ایشان به ما صاحب الامر ( علیه السلام ) می باشد.»[10]
راه های دیگری نیز برای ارتباط با امام زمان ( علیه السلام ) بیان شده از جمله:
بنا بر این می توان و می شود با امام زمان ( علیه السلام ) ارتباط برقرار کرد اما با خواستن و سعی و تلاش هم می توان هم ارتباط قلبی خود را با آن عزیز تقویت کرد و هم با نهایت کوشش و بندگی و دوری از گناهان به حضور حضرت شرفیاب شد و حتی می توان به جایی رسید که خود حضرت به دیدار انسان بیاید. البته باید به این نکته توجه کرد که اگر کسی این اعمال را انجام داد و باز هم موفق به دیدار نشد نباید ناامید گردد و باید در کسب آمادگی و شایستگی بیشتر تلاش کند البته نباید از این مطلب غفلت ورزید که چه بسا انسانی شایستگی لازم را پیدا کند اما رسیدن به محضر امام به دلایلی به مصلحت او نباشد.
3- شاید در اینجا این سؤال پیش بیاید که در مورد روایاتی که می گویند مدعیان رؤیت حضرت کذابند چه می گویید؟
در پاسخ می گوییم: بله، روایاتی وجود دارند با این مضمون که هر کس قبل از خروج سفیانی و صیحه[15] ادعای مشاهده کند دروغگوست.[16] علما و بزرگان در مورد این روایت فرمودند: مراد حضرت از مشاهده، مشاهده با ادعای نیابت خاص است مثل نواب اربعه.[17] به هر حال این روایت دلالت بر امکان نداشتن ارتباط حضوری با امام نمی کند، بلکه دلالت بر تکذیب ادعای مدعیان رؤیت می کند. ما در احوال هیچ یک از بزرگانی که با حضرت ارتباط داشته اند ندیده ایم که آنها این ارتباط را برای همه نقل کرده باشند و از آن برای منافع خود استفاده کرده باشند، بلکه در بسیاری از موارد بعد از فوت آنها این داستان برای همه نقل شده است.
شک نیست برای داشتن ارتباط حضوری و رسیدن به این درجه ی قرب به حضرت ولی عصر ( علیه السلام ) باید تلاش بسیار کرد و کارهایی را انجام داد.
4- نکته ای که در پایان لازم است ذکر شود اهمیت و نقش ارتباط با آن حضرت در زندگی پیروان امام زمان ( علیه السلام ) است زیرا مسلماً هر قدر کسی با افراد بالاتر از خود از حیث مقامات روحی و اخلاقی و ... ارتباط داشته باشید سعی می کند تا خود نیز مثل آن شخص شود و یا حداقل خودش را به درجه ی او نزدیک کند و این یک نکته ی روانشناختی است که وجود "الگو" در زندگی نقش مهمی دارد. جوانی که با امام زمان ( علیه السلام ) ارتباط برقرار می کند به طور طبیعی سعی می کند خود را به آنچه مورد پسند امام ( علیه السلام ) است نزدیک کند و همین امر در طول زمان باعث پیشرفت روحی او می شود. به این ترتیب این ارتباط می تواند نقش موتور محرک در زندگی او را داشته باشد. وقتی جوانی به این همه لطف و محبت و کرامت امام زمان ( علیه السلام ) پی ببرد، درصدد بر می آید که قلب و درونش را با او پیوند دهد و همیشه به یاد او باشد.البته این چنین اثر و نقشی منحصر در ارتباط فیزیکی و حضوری نیست و همه انسان ها می توانند با مطالعه ویژگیها ،صفات، خصال و سیره ی آنحضرت از ایشان الگو برداری کرده و خود را به ایشان نزدیک کنند مطمئناً وسعت وجودی معصوم ( علیه السلام ) آن قدر زیاد است که در هر زمان و مکانی که با او ارتباط قلبی برقرار شود او نیز به ما توجه می کند. همانطور که در زیارات مختلف به این موضوع اشاره شده است. «گواهی می دهم که تو کلام مرا می شنوی و شاهد موقعیت من هستی».[18] به همین دلیل ما مکلف به دیدن و با جسم به حضور آن حضرت رسیدن نیستیم هر چند دیدار آن امام معصوم خود سعادت بزرگی است ،اما اگر این سعادت نصیب کسی نشد نشان از عدم توجه و عنایت آن حضرت ندارد.
[1] المنجد، ج 1، ص 540.
[2] شیخ صدوق، احتجاج، ج 2، ص 497.
[3] بحارالانوار، ج 52، باب 18، کتاب الغیبة.
[4] منتهی الأمال، ج 2، باب 14، فصل 5.
[5] ان صاحب هذا الامر یحضر الموسم کل سنة یری الناس و یعرفهم و یرونه و لا یعرفونه .(من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 520، ذیل روایت 3115.)
[6] بحار الانوار، ج 97، ص 375، باب 5، حدیث 9.
[7] بحار الانوار، ج 42، ص 155، باب 124، حدیث 22.
[8] سید مهدی ساعی، به سوی محبوب، انتظارات شفق، قم، چاپ سوم، 1381، ص 59.
[9] همان، ص 61.
[10] همان.
[11] کافی، ج4، ص162، باب الدعا فی العشر الاواخر، حدیث 4.
[12] بحارالانوار، ج 53، ص 95، باب 29، حدیث 11.
[13] بحارالانوار، ج 99، ص 81، باب 7، حدیث 1.
[14] من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 609، حدیث 3213.
[15] این دو از علائم ظهور می باشند.
[16] بحارالانوار، ج 52، ص 151، باب 23، حدیث اول.
[17] مرحوم علامه مجلسی ذیل همین روایت در بحار از قول صاحب کتاب اکمال الدین این مطلب را نقل فرموده اند.
[18] بحارالانوار، ج 97، ص 375، باب 5، حدیث 9.« أشد أنک تسمع کلامی و تشهد مقامی»
T
