شیعه نیوز:
پرسش
رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) در مورد غلبه اسلام بر قسطنطنیه و روم خبری می‌دهد. الآن قسطنطنیه مغلوب شده، و مسلمانان در آن‌جا زندگی می‌کنند و قبلاً برای چند دوره تا به امروز حکومت کرده است. زمان غلبه بر روم کی فرا می‌رسد؟
پاسخ اجمالی
اهل سنت روایتی را از پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل کرده‌اند که در آن اشاره به فتح قُسطَنطنیه و تمجید از سپاه و فرمانده فاتح آن شده است: «بی‌شک قسطنطنیه فتح خواهد شد، چه نیکو امیری است آن امیر و چه نیکو سپاهی است آن سپاه».
این روایت را چه بپذیریم و یا نپذیریم، قسطنطنیه پایتخت روم شرقی توسط سلطان محمد فاتح (یکی از پادشاهان عثمانی) فتح گردید، اما این‌که این فتح، همان فتح پیش‌بینی‌شده در روایت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) است، سخن دیگری است.
روایات شیعه، رویکردی متفاوت به فتح این سرزمین‌ها دارند. بنابر روایات شیعیان، قسطنطنیه و روم، به دست امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) فتح خواهد شد.
پاسخ تفصیلی
پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) امین وحی الهی بوده و بنابر تصریح قرآن به غیب آگاه است؛[1] از تبلورات این آگاهی از غیب، گفتارهایی است که خبر از آینده داده است. مصادیق برای این امر بسیار بوده و بررسی آنها مجالی دیگر می‌طلبد.
بنابر برخی از روایات؛ یکی از این پیش‌گویی‌ها، فتح قُسطَنطَنیّه است. قسطنطنیه؛ شهری است که امروزه استانبول خوانده می‌شود: «جزو کشور روم قدیم بوده و از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرهای آن به شمار می‌آمد، به‌طوری که برخی از زمان‌ها، مقر پادشاه روم بود. این شهر را به این جهت قسطنطنیه نامیدند که پادشاهی به نام قسطنطین آن شهر را بنا کرده بود».[2]
در منابع اسلامی، تحت عنوان فتح قسطنطنیه و روم روایاتی آورده‌اند که در ذیل برخی از آنها ذکر می‌شود.
فتح روم و قسطنطنیه در روایات اهل سنت
اهل سنت روایتی را از پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل کرده‌اند که در آن اشاره به فتح قسطنطنیه و تمجید از سپاه و فرمانده فاتح آن شده است:
«بی‌شک، قسطنطنیه فتح خواهد شد، چه نیکو امیری است آن امیر و چه نیکو سپاهی است آن سپاه».[3]
البته سوای شهرتی که این روایات پیدا کرده -به خصوص به جهت منافع سیاسی سلسله عثمانی- اما برخی از اندیشمندان بزرگ اهل سنت، نقل کنندگان روایت را ضعیف دانسته‌اند[4] که البته کمتر بدان توجه شده است.
با این حال، قسطنطنیه توسط سلطان محمد فاتح (یکی از بزرگ‌ترین پادشاهان عثمانی) فتح گردید.[5] اما این‌که این فتح، همان فتح پیش‌بینی‌شده در روایت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) است، سخن دیگری است.
علاوه بر این، اهل سنت در مورد فتح روم که بزرگ‌تر و فراتر از قسطنطنیه است؛ نیز از پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) حدیثی نقل کرده‌اند: «با ساکنان جزیرة العرب خواهید جنگید و خدا آن سرزمین را برای شما آزاد می‌کند. با سرزمین روم هم می‌جنگید و خدا آن‌جا را هم برایتان آزاد می‌کند. با [سرزمین] دجال هم می‌جنگید و خدا آن‌جا را هم برایتان آزاد می‌کند».[6]
اما همان‌گونه که برخی محدّثان بزرگ اهل سنت ذکر کرده‌اند،[7] این روایت پیرامون وقایع قبل از ظهور می‌باشد.
فتح روم و قسطنطنیه در روایات شیعه
روایات شیعه، رویکردی متفاوت به فتح این سرزمین‌ها دارند. بنابر روایات شیعیان، قسطنطنیه و روم، به دست امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) فتح خواهد شد. در این‌جا به تعدادی از این روایات اشاره می‌کنیم:
پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ): «قیامت برپا نگردد مگر این‌که مردى از اهل بیت من؛ قسطنطنیه، جبل دیلم و ... را فتح کند، و اگر تنها یک روز تا قیامت باقی مانده باشد، همانا هر آینه خداوند آن‌قدر آن‌روز را طولانی خواهد کرد تا او آن سرزمین‌ها را فتح کند».[8]
امام صادق( علیه السلام ): «زمانی که قائم ما قیام کند، به سمت کوفه حرکت خواهد کرد ... با هیچ بدعتى برخورد نمی‌کند مگر این‌که آن‌را از بین می‌برد و سنت [حسنه‌ای] نیست مگر این‌که آن‌را بر پا می‌دارد. قسطنطنیه، چین، کوه‌های دیلم و ... را فتح کند...».[9]
امام باقر( علیه السلام ): «اگر قائم ما قیام کند؛ خداوند او را به وسیله ملائکه کمک خواهد کرد ... خداوند توسط او روم و دیلم را فتح خواهد کرد...».[10]
روایات دیگری نیز در این موضوع وجود دارد.[11]
البته باید به این نکته توجه داشت؛ این فتح لزوماً به این معنا نیست که امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) در جنگ با کفار این مناطق را فتح خواهد کرد، بلکه ممکن است این نقاط توسط برخی به ظاهر مسلمان اداره شود و امام با جنگ یا صلح، آنها را به حکومت یک‌پارچه اسلامی بازگرداند.
[1]. برای اطلاعات بیشتر ر.ک: 2775؛ علم غیب
[2]. یاقوت حموی، شهاب الدین ابو عبد الله، معجم البلدان، ج 4، ص 347، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، 1995م.
[3]. «لَتُفْتَحَنَّ الْقُسْطَنْطِینِیةُ، فَلَنِعْمَ الْأَمِیرُ أَمِیرُهَا، وَ لَنِعْمَ الْجَیشُ ذَلِکَ الْجَیشُ»؛ شیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل، مسند أحمد بن حنبل، محقق، شعیب الأرنؤوط، عادل مرشد و ...، إشراف، ترکی، عبد الله بن عبد المحسن، ج 31، ص 287، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421ق؛ طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، محقق، سلفی، حمدی بن عبد المجید، ج 2، ص 38، قاهرة، مکتبة ابن تیمیة، چاپ اول، 1415ق.
[4]. بخاری، محمد بن إسماعیل، تخریج الأحادیث المرفوعة المسندة فی کتاب التاریخ الکبیر، جمع‌آوری، محمد بن عبد الکریم بن عبید، ص 791، ریاض، مکتبة الرشد، چاپ اول، 1420ق.
[5]. محمد الصَّلاَّبی، علی محمد، فاتح القسطنطینیة السلطان محمد الفاتح، ج 1، ص 125، مصر، دار التوزیع و النشر الإسلامیة، چاپ اول، 1427ق.
[6]. ابن ماجه قزوینی، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، تحقیق، عبد الباقی، محمد فؤاد، ج 2، ص 1370، فیصل عیسى البابی الحلبی، دار إحیاء الکتب العربیة، بی‌تا؛ أبو بکر بن أبی شیبة، عبد الله بن محمد، مسند ابن أبی شیبة، محقق، عزازی، عادل بن یوسف، مزیدی، أحمد بن فرید، ج 2، ص 28، ریاض، دار الوطن، چاپ اول، 1997م.
[7]. قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، محقق، عبد الباقی، محمد فؤاد، ج 4، ص 2225، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
[8]. «لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى یمْلِکَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَیتِی یفْتَحُ الْقُسْطَنْطَنِیةَ ...»؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 2، ص 474، تبریز، نشر بنی هاشمی، چاپ اول، 1381ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 51، ص 84، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[9]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 2، ص 264، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، 1375ش.
[10]. ابن أبی زینب(نعمانی)، محمد بن ابراهیم، الغیبة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 234 – 235، تهران، نشر صدوق، چاپ اول، 1397ق؛ حلی، حسن بن سلیمان، مختصر البصائر، محقق، مصحح، مظفر، مشتاق، ص 495، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1421ق.
[11]. شیخ حر عاملی، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج 5، ص 255، بیروت، اعلمی، چاپ اول، 1425ق.
T
