شیعه نیوز:
پرسش
آیا پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم )حضرت فاطمه( سلام الله علیها )را در روز ازدواج به عنوان امانت به امام علی( علیه السلام )سپردند و حضرت علی( علیه السلام )در روز وفات ایشان نتوانستند امانتداری کنند؟
پاسخ اجمالی
گفتاری از امام علی( علیه السلام ) هنگام دفن حضرت فاطمه( سلام الله علیها )این‌گونه نقل شده است: «درود بر تو اى رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) سلامى از طرف من و دخترت که هم‌اکنون در جوارت فرود آمد و شتابان به شما رسیده است. اى پیامبر خدا! صبر و بردبارى من با از دست دادن فاطمه( سلام الله علیها )کم شده، و توان خویشتن‌دارى ندارم، امّا براى من که سختى جدایى تو را دیده، و سنگینى مصیبت تو را کشیدم، شکیبایى ممکن است. این من بودم که با دست خود تو را در میان قبر نهادم، و هنگام رحلت، جان گرامى تو میان سینه و گردنم پرواز کرد. إِنَّا للهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ، امانت برگردانده شد، و به صاحبش رسید. اما اندوه من ابدى است، و شبم قرین بیدارى است تا زمانى که خداوند براى من جایگاهى را که تو در آن اقامت دارى، اختیار کند».[1]
این سخن امام علی( علیه السلام )با تفاوت‌های مختصری در دیگر منابع معتبر شیعه نیز نقل شده است[2] که می‌توان بر محتوای آن ادعای تواتر داشت.
در این کلام، مراد امام علی( علیه السلام )از امانت، حضرت زهرا( سلام الله علیها ) است.[3] امام علی( علیه السلام )از شهادت و عروج حضرت زهرا( سلام الله علیها )و قبض روح ایشان، به «برگشت امانت» تعبیر کرده‌اند که می‌توان چند تفسیر برای آن داشت:
الف. زنان مانند امانتی نزد شوهرانشان هستند؛ آنان توسط پدر و مادرشان بزرگ شده، سپس به عقد شوهرانشان درآمده‌اند و مردان مسئول نگهداری آنان به بهترین وجه هستند؛ از این‌رو از زنان تعبیر به امانت می‌شود.[4]
البته این‌جا سخن از ناتوانی امام علی( علیه السلام ) در حفظ امانت نیست، و شهادت زودهنگام حضرت فاطمه( سلام الله علیها )پس از رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) دلیل بر ضعف امام علی( علیه السلام )در امانتداری نبوده؛ بلکه سخن از مشکلاتی است که افرادی که خود را پیرو پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم )می‌دانستند برای حضرتشان به وجود آورده و موجب شهادت ایشان گشتند.
ب. روح و نفس در بدن انسان، امانت است؛ روح از خدا است و برای حضور مادی در این دنیای فانی، نیاز دارد در قالب جسم درآید. این روح در بدن خواهد ماند تا این‌که مرگ فرا می‌رسد و با مرگ، روح به سمت خداوند باز می‌گردد.[5] در نتیجه از مرگ می‌توان تعبیر به برگشت امانت داشت.
[1]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 319 - 320، گفتار 202، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 459، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ مفید، الامالی، محقق، مصحح، استاد ولی، حسین، غفاری، علی اکبر، ص 282، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب( علیه السلام ) ص 138، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق؛ طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ج 3، ص 364، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.
[3]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، رسولی، سید هاشم، ج 5، ص 327، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[4]. هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، محقق، میانجى، ابراهیم، ج 13، ص 14، تهران، مکتبة الإسلامیة، چاپ چهارم، 1400ق.
[5]. سروی مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی(الاصول و الروضة)، محقق، مصحح، شعرانی، ابو الحسن، ج 7، ص 209، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، 1382ق.
T
