تفاوت دار الحسرة با یوم الحسرة چیست؟

شیعه نیوز:
پرسش
تفاوت دارالحسره با یوم الحسره. تفاوت این دو کلمه از لحاظ لغوی مشخص است . می خواستم بیشتر درباره روند بررسی این دو مرحله بدانم که به چه شکل انجام می شود؟
پاسخ اجمالی

در قرآن و روایات تعبیر «دار الحسرة» نیامده است. تنها عبارت «یوم الحسرة» (به معنای روز حسرت و افسوس خوردن بر چیزهایی که از دست رفته به کار گرفته شده است) یک بار در قرآن ودر روایات فراوان استفاده شده است.منظور از«یوم الحسرة» در قرآن و روایات روز قیامت (رستاخیز) است زیرا در روز رستاخیز اهل بهشت حسرت خواهند خورد که می توانستند بهتر از این باشند و به درجات بالاتری برسند و اهل دوزخ حسرت خواهند خورد که ای کاش گناهکار نبودند و جهنمی نمی شدند.

پاسخ تفصیلی

در قرآن کریم از قیامت و منزل اصلی انسان با نام­های مختلفی یاد شده است. الواقعة، الراجفة، الطامة، الصاخة، الحاقة، یوم الفصل، یوم الندم، یوم النشور، یوم الحق، یوم المسألة، یوم الحساب، یوم المحاسبة و یوم التلاق و یوم الحسرة ... نام هایی است که در قرآن برای قیامت ذکر شده است.

معنای حسرت:

معنای اصلی حسرت آشکار شدن و انکشاف است.[1] گفته شده چون در قیامت حقایق و اسرار روشن می­شود (روزی که اسرار باطن شخص آشکار شود[2])آنرا روز حسرت خوانده­اند.[3] حسرت به معانی دیگری نیز استعمال شده است از جمله به معنی" پشیمان شدن" (به خاطر چیزی که از دست رفته و قابل جبران نباشد)، و چون در اثر آشکار گشتن حقایق، انسان به شدت نادم و پشیمان می­گردد، آنرا روز حسرت خوانده­اند. این استعمال در حقیقت استعمال در لازمه معنا و مجاز است. هم­چنین گفته شده است که حسرت به معنای" از حرکت باز ماندن" هم به کار گرفته می­شود. طبق این بیان چون آدمی در قیامت از حرکت می­ماند و دیگرنمی تواند عملی انجام دهد و کارش یکسره می­شود و به تعبیر قرآن «در آن روز همه چیز پایان می­یابد»[4] و نمی­تواند جبران گذشته را بکند، رستاخیز را روز حسرت خوانده­اند. همچنین به معنای "تحیر" نیز آمده و قیامت را روز حسرت نام نهاده­اند چون در آن روز بشر به خاطر صحنه­های تازه و عجیبی که می­بیند حیران و سرگردان است.

تعبیر «دار الحسرة» در متون اصیل دینی اعم از آیات قران و روایات نیامده است. ولی عبارت «یوم الحسرة» هم در قرآن و هم در روایات ذکر شده است.

در قرآن می­خوانیم: «و ای رسول ما امت را از روز غم و حسرت بترسان که آن روز دیگر همه چیز پایان می­یابد و مردم سخت از آن روز غافلند و به آن ایمان نمی آورند.»[5]

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می­فرماید: از سیاق آیه فهمیده می شود که علت حسرت خوردن آنها این است که کار پایان می­پذیرد و از نتیجه اعمال خویش در دنیا مطلع می­شوند و متوجه می­شوند که ضرر کرده­اند و آنچه را که می­توانستند به دست آورند از دست داده­اند و در ادامه آیه می­فرماید: سبب این ضرر و زیان غفلت­شان در دنیا بوده است.[6]

روز حسرت، روزی است که مردم به خاطر کوتاهی که در اطاعت خدا کرده­اند حسرت می­خورند.[7] حضرت امیر المؤمنین علیه السلام می­فرماید: «ای وای بر انسان غافل و بی­خبری که عمرش دلیلی بر ضد اوست و روزگارش او را به بدبختی و شقاوت می­کشاند».[8]

روایت زیبایی در تفسیر آیه یاد شده هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت با کمی اختلاف، نقل شده است که معصوم ( علیه السلام ) با تمثیل زیبایی تفسیر آیه را بیان می­کند. از امام صادق ( علیه السلام ) تفسیر این آیه را پرسیدند.امام فرمود: « پس از آن که بهشتیان در بهشت و اهل جهنم در جهنم قرار گرفتند، ندا دهنده­ای از سوی خداوند ندا می­کند: ای اهل بهشت و ای اهل جهنم! آیا می­دانید مرگ به چه شکلی می­باشد. پاسخ می­دهند نه. مثل مرگ مثل قوچ خاکستری رنگی است که در بین بهشت و جهنم می­ایستد. سپس همه را فرا می­خوانند نزدیک بیایید و به مرگ نگاه کنید. پس نزدیک می­آیند. سپس به فرمان خداوند حیوان را ذبح می­کنند و می­گویند: ای اهل بهشت برای همیشه در بهشت خواهید ماند و مرگی نیست و ای اهل جهنم برای همیشه جهنمی هستید و مرگی وجود ندارد» سپس امام ( علیه السلام ) افزود: این معنای بیان خداوند است که فرمود: «آنان را از روز حسرت بترسان ، در آن هنگام که همه چیز پایان می­یابد و آنها در غفلت هستند و ایمان نمی آورند» یعنی کار بهشتیان با جاودانه شدن در بهشت و کار اهل جهنم با جاودانه ماندن در جهنم یکسره می­گردد.»[9] در برخی از منابع در ادامه حدیث آمده است:«اهل بهشت چنان فرحناک شوند که اگر کسی در آنجا مردنی بود از شادی می­مرد و اهل دوزخ چنان فریاد می­کشند که اگر کسی مردنی بود از ناراحتی جان می­سپرد.»[10]

بله، در آن دنیا هم گناه­کاران حسرت خواهند خورد که چرا کار نیک انجام ندادند و هم نیکوکاران حسرت خواهند خورد که ای کاش! بیشتر کارهای نیک و شایسته انجام می­دادند.اهل بهشت بر لحظه­ای که در آن به یاد خدا نبوده­اند تاسف خواهند خورد و خود را سرزنش خواهند کرد.[11]

رسول خدا می­فرماید:دو کس در روز رستاخیز بیش از همه حسرت خواهند خورد؛ یکی فردی که می­توانست در دنیا در پی کسب دانش باشد، ولی در پی آن نرفت و دومی فردی که به دیگری دانش آموخت و یاد گیرنده از آن دانش بهره­مند شد، ولی معلم بی­بهره ماند و از دانش خویش سودی نبرد.»[12]

باری، سستی در دنیا حسرت آخرت را به دنبال دارد.[13]

[1] - العین ، ج 3، ص 134 و لسان العرب ج 4، ص 189.

[2] - الطارق،9.

[3] - روض الجنان و روح الجنان، ج 13، ص 83.

[4] مریم،39.

[5] - مریم ، 39 وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُون‏.

[6] - المیزان، ج 14، ص 51.

[7] - التبیان، ج 7، ص 127.

[8] - نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه 63، ص 153.

[9] - بحارالانوار، ج 8، ص 346و شبیه همین روایت در صحیح بخاری ج5 ص 236و هم­چنین در بسیاری از منابع دیگر شیعه و سنی.

[10] - بحار الانوار ج 8، ص 345.

[11] - کنز العمال، ج 1، ح 1806.

[12] - نهج الفصاحة، ج 1، ص 245.

[13] - غررالحکم، ح 10626.

آیات مرتبط

سوره مريم (39) : وَأَنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ

T