چرا قرآن در پاسخ به سؤال از انفال ،از ملکیت آن پاسخ داده است؟

شیعه نیوز:

پرسش
چرا در وقتی که مردم از انفال سؤال می کنند (انفال یعنی غنایمی که بدون جنگ از دشمنان به دست می آید و زمین های خراب، بی مالک، معادن، بیشه ها... خلاصه هر چیز بی رنج مردم بدست آمده باشد) بلافاصله آیه ای نازل می شود که بگو انفال مخصوص خدا و پیامبرش می باشد؟
پاسخ اجمالی

با توجه به قرائن و شواهد موجود و با بررسی تفاسیر شیعه و اهل سنت، به این نتیجه خواهیم رسید که ماهیت "انفال" قبل از نزول این آیه و حتی قبل از ظهور اسلام، شناخته شده بود و پرسش از آن معنایی نداشت و پرسشی که در آیه اول سوره انفال بدان اشاره شده، تنها سؤالی از کیفیت تقسیم انفال و یا تقاضایی جهت تملک انفال بوده است که پاسخ متناسبی در این مورد، در ادامه آیه بیان شده است.

پاسخ تفصیلی

آیه اول سوره انفال که ابهامی در ارتباط با آن بیان نمودید، شامل یک پرسش از جانب مسلمانان و پاسخی از جانب خداوند است که گویا شما تصور نمودید که مسلمانان پرسیدند که انفال چیست و به چه چیزهایی انفال گفته می شود؟ اما در پاسخ، بدون آنکه تعریفی از انفال به عمل آید، تنها به این بسنده شده که انفال متعلق به چه اشخاصی خواهد بود و در حقیقت، پرسش مسلمانان در ارتباط با چیستی انفال، بدون پاسخ مانده و جواب نامتناسب دیگری ارائه شده است.

اگر برداشت شما را از آیه، صحیح بدانیم، قهرا باید عدم تناسب بین پرسش و پاسخ را نیز بپذیریم، اما واقعیت، آن است که پرسش مسلمانان از چیستی و ماهیت انفال نبوده، بلکه آنان اجمالا معنای انفال را می دانستند، اما پرسش و خواهش آنان، به تصریح تفاسیر شیعه و اهل سنت این بود که بخشی از انفال و غنایم جنگی به آنان واگذار شود و یا اینکه مشخص شود، اختیار تصرف در انفال بر عهده چه افرادی می باشد.

در این زمینه، مختصرا چند روایت در ارتباط با شأن نزول این آیه را خدمتتان عرضه داشته و برای آگاهی بیشتر، شما را به مطالعه تفاسیر مختلف دعوت می نماییم:

1. در تفسیر ابن ابی حاتم می خوانیم که خواهش مسلمانان این بود که انفال به آنان بخشیده شود.[1]
2. در تفسیری دیگر می خوانیم که میان آنهایی که غنیمت ها را جمع آوری نمودند، آنانی که دشمن را تعقیب نمودند و آنانی که محافظت از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) را بر عهده داشتند، اختلاف نظر پیش آمد که غنایم جنگی متعلق به کدام گروه می باشد و پاسخ این پرسش را از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) می خواستند که این آیه در پاسخ آنان نازل شده و نظر هیچکدام از آنان را نپذیرفته و اختیار انفال را بر عهده پیامبر گذاشت.[2]
3. در کتابی از یکی دانشمندان شیعه نیز می بینیم که: یاران پیامبر از او خواستند که غنیمت های جنگی را میان آنها تقسیم نماید، اما پروردگار به او فرمان داد که اختیار این امر بر عهده خدا و پیامبرش بوده و دیگران حق دخالت ندارند.[3]

به هر حال، آنچه از تفاسیر برمی آید آن است که مسلمانان، ابهامی در مورد معنای انفال نداشته اند و بیشتر تفسیرهای ارائه شده از این آیه، در یکی از دو مورد ذیل خلاصه می شود:

یا مسلمانان، خواستار مالکیت بر انفال بودند و یا می خواستند تکلیف مالکیت آن، از جانب خداوند مشخص شود و در هر دو فرض یاد شده، پاسخ موجود در آیه با خواسته و پرسش مسلمانان همخوانی داشته است.

[1] ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج 5، ص 1649، ح 9486، مکتبة نزار مصطفی الباز، عربستان سعودی، 1419 ه ق.

[2] ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج 4، ص 6، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون‏، بیروت، 1419 ه ق.

[3] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 19، ص 211، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ه ق.

آیات مرتبط

سوره الأنفال (1) : يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ ۖ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ ۖ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ ۖ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ

T