لطفاً تفسیر آیه: «یوم تبدل الارض غیر الارض» را بیان فرمایید.

شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی

در معناى مبدل شدن زمین و آسمان ها: «یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ...»،[1] مفسران دیدگاه های مختلفى دارند که در این جا به صورت خلاصه برخی از آنها بیان می شود:

1. آن روز(قیامت) زمین نقره و آسمان طلا مى‏شود.[2] چه بسا تعبیر کرده‏اند که زمین مانند نقره پاک و آسمان مانند طلا درخشان مى‏شود.
2. در روز رستاخیز، زمین جهنم و آسمان بهشت مى‏شود.[3]
3. زمین یکپارچه نان خوش طعمى مى‏شود که مردم در طول روز قیامت از آن مى‏ خورند.[4]
4. زمین براى هر کسى به مقتضاى حال او مبدل مى‏شود. براى مؤمنان به صورت نانى در مى ‏آید که در طول روز محشر از آن مى‏ خورند و براى بعضى دیگر نقره، و براى کفار آتش مى‏شود.[5]
5. مقصود از تبدیل زمین، کم و زیاد شدن آن است. به این معنا که کوه ‏ها و تپه‏ ها و گودی ها و درختان همه از بین رفته، زمین مانند سفره گسترده تخت مى‏شود، و دگرگونى آسمان ها به این است که آفتاب و ماه و ستارگان از بین مى‏روند، و خلاصه آنچه در زمین و آسمان است وضعش عوض مى‏شود.[6]

منشأ این اختلاف در تفسیر تبدیل، اختلاف روایاتى است که در تفسیر این آیه آمده است. و اختلاف روایات در صورتى که معتبر باشند، خود بهترین شاهد بر این است که ظاهر آیه شریفه مقصود نیست، و این روایات به عنوان مصداق آمده اند.

دقت کافى در آیاتى که پیرامون تبدیل آسمان ها و زمین بحث مى‏ کند، بیانگر این است که این مسئله در عظمت مانندی ندارد که در تصور بگنجد، و هرچه در آن باره فکر کنیم- مثلا تصور کنیم زمین نقره و آسمان طلا مى‏شود و یا بلندی ها و پستى ‏هاى زمین یکسان گردد و یا کره زمین یک پارچه نان پخته گردد- باز آنچه را که هست تصور نکرده ‏ایم.

این گونه تعبیرها تنها در روایات نیست، بلکه در آیات کریمۀ قرآن نیز آمده است؛ مانند آیه "وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها"،[7] "وَ سُیِّرَتِ الْجِبالُ فَکانَتْ سَراباً"،[8] و... که مانند روایات از نظامى خبر مى‏ دهد که ربط و شباهتى به نظام معهود دنیوى ندارد؛ چون بدیهی است که روشن شدن زمین به نور پروردگارش غیر از روشن شدن به نور آفتاب و ستارگان است.[9]

و شاید منشأ اختلاف روایات بزرگى مطلب و عدم فهم راویان باشد که ائمه معصومین (علیه السلام ) پاسخ سؤال هر یک از راویان را به قدر فهم آنها می دادند که قانع گردند؛ زیرا براى عموم بشر مادامی که در لباس دنیوى طبیعى هستند ممکن نیست کیفیت و کمیت اوضاع جهان آخرت را به درستى بفهمند، مگر بعضی از نفوس پاک که در شاهد، غایب را می بینند، آن هم به طور اجمال.[10]

[1] ابراهیم، 48.

[2] فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 19، ص 112، دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1420ق،(وی این نظر را از ابن مسعود نفل می کند)؛ حقى بروسوى اسماعیل، روح البیان، ج 4، ص 436، (به نقل از قرطبى)، دارالفکر، بیروت، بى تا.

[3] طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏6، ص 325، ناصر خسرو، تهران، 1372ش.

[4] مجمع البیان، ج 6، ص 324.

[5] مجمع البیان، ج 6، ص 325.

[6] مفاتیح الغیب، ج 19، ص 146.

[7] زمر، 69، "و [در آن روز] زمین به نور خداوند خود روشن شود...".

[8] نبأ، 20، "و کوه‏ها به گردش آید، پس سرابى شود- یعنى حقیقت خود را از دست بدهد و ریگى روان گردد- ".

[9] طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏12، ص 129- 130. دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1374ش.

[10] امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ‏7، ص 106، نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361ش.

آیات مرتبط

سوره إبراهيم (48) : يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ ۖ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ

T