در آیه 53 سوره احزاب برای چگونگی رفتار مسلمانان با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) توصیه‌هایی شده است، در مورد این توصیه‌ها توضیحاتی ارائه کنید؟

شیعه نیوز:
پرسش
تفسیر آیه 53 سوره احزاب چیست؟
پاسخ اجمالی

آیه 53 سوره احزاب خطاب به مؤمنان است و در آن مسئله آداب معاشرت با پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) و خانواده آن‌حضرت بیان شده است. این آیه شریفه دربردارنده شش دستور براى مؤمنان در باره ورود و خروج به منزل رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) است. مشروح این احکام را در پاسخ تفصیلی مطالعه کنید.
پاسخ تفصیلی

آیه 53 سوره احزاب چنین است: «اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید! در خانه‌‏هاى پیامبر داخل نشوید، مگر به شما براى صرف غذا اجازه داده شود، در حالى‌که (قبل از موعد نیایید و) در انتظار وقت غذا ننشینید، امّا هنگامى که دعوت شدید داخل شوید و وقتى غذا خوردید پراکنده شوید، و (بعد از صرف غذا) به بحث و صحبت ننشینید، این عمل، پیامبر را ناراحت مى‌کند، ولى از شما شرم مى‌‏کند (و چیزى نمى‌‏گوید) امّا خداوند از (بیان) حق شرم ندارد! و هنگامى که چیزى از وسایل زندگى را (به عنوان عاریت) از آنان [همسران پیامبر] مى‌‏خواهید از پشت پرده بخواهید. این کار براى پاکى دل‌هاى شما و آنها بهتر است! و شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسرى خود درآورید که این کار نزد خداوند بزرگ است».

مخاطب این مؤمنان هستند. آنچه در این آیه بیان شده است، مسئله آداب معاشرت با پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) و خانواده آن‌حضرت است. این آیه شریفه دربردارنده شش دستور براى مؤمنان در باره ورود و خروج به منزل رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) است:

1. آیه شریفه می‌فرماید: اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید، هرگز در اطاق‌هاى پیامبر سر زده داخل نشوید، مگر این‌که براى صرف غذا به شما اجازه داده شود، آن هم مشروط بر این‌که به موقع وارد شوید، نه این‌که مدتى جلوتر بروید و در انتظار وقت غذا بنشینید.
2. هنگامى که غذا خوردید فوراً پراکنده شوید، و هر کدام به سراغ کار خویش روید: «فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا»؛ چرا که توقف بی‌جا و بى‌موقع شما، موجب تضییع وقت گرانبهاى رسول خدا مى‏‌گردد.

این حکم در حقیقت تأکید و تکمیلى بر حکم گذشته است، نه بى‌موقع به خانه‌‏اى که دعوت شده‏اید وارد شوید، و نه اجابت دعوت را نادیده بگیرید، و نه پس از صرف غذا براى مدتى طولانى درنگ کنید.

3. در سومین حکم مى‌‌فرماید: پس از صرف غذا مجلس انس و گفت‌وگو در خانه پیامبر (و هیچ میزبان دیگرى) تشکیل ندهید: «وَ لا مُسْتَأْنِسِینَ لِحَدِیثٍ». البته ممکن است میزبان خواهان چنین مجلس انسى باشد، در این صورت مستثنا است، سخن از جایى است که تنها دعوت به صرف غذا شده، نه تشکیل مجلس انس، در چنین جایى باید پس از صرف غذا مجلس را ترک کرد، به ویژه این‌که محل دعوت جایی چون بیت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) باشد که کانون انجام بزرگ‌ترین رسالت‌هاى الهى است؛ لذا نباید وقت رسول خدا را گرفت.

در همین جا قرآن علت این حکم را بیان مى‌‏کند: این کار پیامبر را آزار مى‌‏داد، اما او از شما شرم مى‌‏کرد، ولى خداوند از بیان حق شرم نمى‌‏کند و ابا ندارد: «إِنَّ ذلِکُمْ کانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ فَیَسْتَحْیِی مِنْکُمْ وَ اللَّهُ لا یَسْتَحْیِی مِنَ الْحَقِّ».

4. چهارمین حکم در زمینه «حجاب» است. می‌فرماید: هنگامى که چیزى از متاع و وسائل زندگى از همسران پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) بخواهید از پشت حجاب(پرده) بخواهید: «وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ».

در میان اعراب و بسیارى از مردم دیگر رسم بوده و هست که به هنگام نیاز به بعضى از وسائل زندگى موقتاً از همسایه به عاریت مى‌‏گیرند، خانه پیامبر نیز از این قانون مستثنا نبوده، و گاه و بی‌گاه مى‌‏آمدند و چیزى از همسران پیامبر قرض می‌گرفتند، روشن است قرار گرفتن همسران پیامبر در معرض دید مردم (هر چند با حجاب اسلامى باشد) کار خوبى نبوده؛ لذا دستور داده شد که از پشت پرده، یا پشت در، وسایل مورد نیاز خود را بگیرند.

5. شما مؤمنان و هر فرد دیگرى این حق را ندارید که رسول و فرستاده خدا را به هیچ وجهى از وجوه اذیت و آزار نمایید: «وَ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ».
6. سرانجام، آخرین حکم را در زمینه حرمت ازدواج با همسران پیامبر بعد از او چنین بیان مى‌‏کند: شما هرگز حق ندارید که همسران او را بعد از او به همسرى خویش در آورید که این کار در نزد خدا عظیم است: «وَ لا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِکُمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیماً».[1] درباره فلسفه این تحریم، پاسخ ۶۰۳۶ را مطالعه کنید.

گفتنی است شبیه این احکام و دستورات، در موضوع آداب معاشرت با پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) در ابتدای سوره حجرات نیز احکامی بیان شده است: «اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید، بر خدا و پیامبر او پیشى مگیرید و از خدا بترسید؛ زیرا خدا شنوا و دانا است. اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید، صداى خود را از صداى پیامبر بلندتر مکنید و هم‌چنان که با یکدیگر بلند سخن مى‌‏گویید با او به آواز بلند سخن مگویید، که اعمالتان ناچیز شود و آگاه نشوید».[2]

این آیات در حقیقت در زمینه تعلیم و تربیت مسلمانان در باره ورود به منزل رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) است؛ چرا که رعایت ادب و آسایش پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) بر مسلمانان واجب و ضروری است. از این آیات معلوم می‌شود؛ هنوز عادات زمان جاهلیت و بادیه نشینی در مسلمانان باقى بوده که مراعات ادب نمی‌نمودند و بدون اجازه داخل خانه پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) می‌شدند، این بود که آیه نازل شد و آنان را از این کار نهى فرمود و احکامی را در این ارتباط صادر نمود.

[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏17، ص 399- 404، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش؛ حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق، بهبودی‏، محمد باقر، ج ‏13، ص 150- 151، کتابفروشی لطفی، تهران، چاپ اول، 1404ق؛ نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، ج ‏16، ص 129- 131، انتشارات اسلامیة، تهران، چاپ اول، 1398ق؛

[2]. حجرات، 1، 2، «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمیعٌ عَلیمٌ». «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ».

آیات مرتبط

سوره الأحزاب (53) : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَىٰ طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَٰكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ ۚ إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ ۖ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ ۚ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ۚ ذَٰلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ ۚ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا ۚ إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا

T