شیعه نیوز:
پرسش
کدام زبان شناسان زبان عربی را کامل‌ترین زبان می‌دانند؟ مسلمان و غیر مسلمان.
پاسخ اجمالی
در ابتدا باید به این نکته توجه داشت، که الزامی نیست تا وحی الهی با کامل‌ترین زبان نازل شود، همان‌گونه که شاهدیم برخی از کتاب‌های آسمانی با زبانی غیر از زبان عربی نازل شده‌اند.
از سوی دیگر بررسی دقیق ساختار یک زبان و مقایسه آن با دیگر زبان‌ها، بیش از آن که در حیطه‌ی تخصص اندیشمندان علوم اسلامی باشد، باید از منظر متخصصین «زبان شناس» مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. با نگاهی اجمالی در کتاب‌ها و فضای مجازی به خوبی می‌توان اختلاف نظر زبان شناسان را در این زمینه مشاهده نمود. برخی وابستگی معنایی زبان عربی به تغییر و صرف کلمات را یک حسن شمرده‌اند و برخی دیگر نیاز آن به اِعراب را نسبت به باقی زبان‌ها به عنوان یک سختی زبان قلمداد کرده‌اند. به هر صورت زبان عربی دارای ویژگی قابل توجهی در بیان معانی و مفاهیم ادبی است؛ از این رو بسیاری از شعرای عرب زبان و پارسی زبان از این قابلیت غیر قابل انکار به نهایت بهره جسته‌اند.
در قرآن کریم نیز در غالب مواردی که یادی از «عربیّ» بودن قرآن شده است، به تصریح اندیشمندان لغت عربی[1]، مقصود فصاحت و بیانِ روشن آن بوده است: «قُرْآناً عَرَبِیًّا غَیْرَ ذی عِوَجٍ»[2].
در مورد نزول قرآن به زبان عربی نیز، به علت شرایط نزول وحی در آن سرزمین و خصوصیات مردمان ساکن در آن مناطق بوده است؛ زیرا از سنت‌های الهی چنین است که خداوند می‌فرماید: «ما هیچ پیامبری را، جز به زبان قومش، نفرستادیم تا [حقایق را] برای آنها آشکار سازد». چنانچه اگر به زبانی غیر از عربی نیز نازل می‌شد، باز هم اشکال می‌کردند که چرا عربی نیست: «و اگر [این کتاب را] قرآنی غیر عربی گردانیده بودیم، قطعاً می‌گفتند: «چرا آیه‌های آن روشن بیان نشده؟ کتابی غیر عربی و [مخاطبِ آن] عرب زبان؟»[3].
از منظر روایات نیز هیچ گاه تکلم به زبان عربی به عنوان یک فضیلت شمرده نشده است، بلکه تفاخر به عرب بودن نیز مذموم بوده[4] و ملاک حقیقیِ برتری افراد «داشتن تقوی» بیان شده است[5]. اگر هم عده‌ای از دیدگاه روایات، زبان عربی را برتر از زبان‌های دیگر بر شمرده‌اند، ظاهراً به دلیل روایاتی بوده است که زبان اهل بهشت را، زبان عربی دانسته است. هر چند فهم دقیقی از این روایات وجود ندارد، ولی نمی‌توان به عنوان برتری ساختاری یک زبان قلمداد نمود[6].
[1]. راغب اصفهانی، محمد بن حسین، مفردات الفاظ القرآن، ص 557، دار القلم، بیروت، چاپ اول؛ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج8، ص74، دار الکتب العلمیة- مرکز نشر اثار علامه مصطفوی، بیروت-قاهره-لندن، چاپ سوم.
[2]. قرآنى فصیح، بىهیچ کژى، شاید که آنان راه تقوا پویند. الزمر، 28.
[3]. فصلت، 44.
[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح غفاری و آخوندی، ج8، ص246، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق.
[5]. گرامىترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست. حجرات، 13.
[6]. تنها در یک روایت مرفوعه که در کتاب اختصاص، از پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل شده است، اشاره به برتری زبان تکلم پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) شده است؛ البته به نظر می‌رسد مقصود لهجه قریش است. به هر صورت نمی توان به تنهایی با این روایت چنین برداشت قطعی و نهایی داشت؛ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تصحیح غفاری و محرمی، ص 187، الموتر العالمی لالفیه الشیخ المفید، قم، 1413ق.
آیات مرتبط
سوره يوسف (2) : إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
سوره الرعد (37) : وَكَذَٰلِكَ أَنْزَلْنَاهُ حُكْمًا عَرَبِيًّا ۚ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَمَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا وَاقٍ
سوره النحل (103) : وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ ۗ لِسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَٰذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُبِينٌ
سوره طه (113) : وَكَذَٰلِكَ أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا وَصَرَّفْنَا فِيهِ مِنَ الْوَعِيدِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ أَوْ يُحْدِثُ لَهُمْ ذِكْرًا
سوره الشعراء (195) : بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ
سوره الزمر (28) : قُرْآنًا عَرَبِيًّا غَيْرَ ذِي عِوَجٍ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ
سوره فصلت (3) : كِتَابٌ فُصِّلَتْ آيَاتُهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
سوره فصلت (44) : وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا أَعْجَمِيًّا لَقَالُوا لَوْلَا فُصِّلَتْ آيَاتُهُ ۖ أَأَعْجَمِيٌّ وَعَرَبِيٌّ ۗ قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ ۖ وَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ فِي آذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَيْهِمْ عَمًى ۚ أُولَٰئِكَ يُنَادَوْنَ مِنْ مَكَانٍ بَعِيدٍ
سوره الشورى (7) : وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرَىٰ وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنْذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَيْبَ فِيهِ ۚ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ
سوره الزخرف (3) : إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
سوره الأحقاف (12) : وَمِنْ قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَىٰ إِمَامًا وَرَحْمَةً ۚ وَهَٰذَا كِتَابٌ مُصَدِّقٌ لِسَانًا عَرَبِيًّا لِيُنْذِرَ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَبُشْرَىٰ لِلْمُحْسِنِينَ
T
