در داستان‌های مذهبی کشتار کودکان بنی اسرائیل را همزمان با تولد حضرت موسی( علیه السلام ) شنیده‌¬ایم، با آن‌که قرآن صریحا اعلام می‌دارد که فرمان فرعون مبنی بر کشتار آنها بعد از پیامبری حضرت موسی بوده است؟

شیعه نیوز:
پرسش
فرعون چه زمانی فرمان قتل پسرهای بنی اسرائیل را داد؟ در قرآن دو نوع کشتار می‌خوانیم: وقتی موسی پیامبر بود و در مورد خدا برای فرعون صحبت کرد (سوره 40 آیه 23-25) یا وقتی موسی یک نوزاد بود (سوره 20 آیه 38-39)؟
پاسخ اجمالی
فرعون دو بار دستور به کشتن فرزندان بنی اسرائیل داد:
1. همزمان با تولد موسی( علیه السلام ) دستور کشتار کودکان را داد تا از تولد او جلوگیری کند.
2. بعد از نبوّت موسی( علیه السلام ) و انذار فرعون توسط او نیز دستور کشتن فرزندان پسر بنی اسرائیل داده شد که هدف از آن تضعیف بنی اسرائیل بوده است.

پاسخ تفصیلی
بنابر آیات قرآن کریم، فرعون دو بار دستور به کشتن فرزندان بنی اسرائیل داده است که البته هر کدام دلیلی جدا داشته است.
1. قبل از تولد موسی( علیه السلام ) منجمان به فرعون خبر دادند که فرزندی از بنی اسرائیل متولد خواهد شد که تهدیدی برای حکومت و شخص فرعون خواهد بود. فرعون برای جلوگیری از تولد او دستور داد تمام فرزندان پسر بنی اسرائیل را بکُشند.[1]
در قرآن اگرچه این کشتار به صراحت بیان نشده است، اما مسلمانان بر قبول این داستان اتفاق دارند؛ لذا مفسّران در ذیل آیاتی که به صورت مجمل این واقعه را بیان کرده، با توجه به روایات به نقل کامل این داستان پرداخته‌اند، از جمله این آیات: «أَنِ اقْذِفیهِ فِی التَّابُوتِ فَاقْذِفیهِ فِی الْیَمِّ فَلْیُلْقِهِ الْیَمُّ بِالسَّاحِلِ یَأْخُذْهُ عَدُوٌّ لی‏ وَ عَدُوٌّ لَهُ وَ أَلْقَیْتُ عَلَیْکَ مَحَبَّةً مِنِّی وَ لِتُصْنَعَ عَلى‏ عَیْنی‏»[2] است. بنابر اعتقاد مفسران، دشمنی فرعون با خدا که با عبارت «عَدُوٌّ لی‏» آمده به جهت ادعای الوهیت فرعون بوده است و دشمنی با موسی «عَدُوٌّ لَهُ» به جهت کشتن اطفال بنی اسرائیل برای قتل موسی( علیه السلام ) بیان شده است.[3] آیه دیگری که بر این داستان اشاره دارد: «وَ أَوْحَیْنا إِلى‏ أُمِّ مُوسى‏ أَنْ أَرْضِعیهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقیهِ فِی الْیَمِّ وَ لا تَخافی‏ وَ لا تَحْزَنی‏ إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلین‏»[4] در این آیه عبارت «فَإِذَا خِفْتِ عَلَیْهِ» اشاره به همین داستان دارد.[5] همچنین برخی از مفسران در ذیل آیه: «وَ لَقَدْ مَنَنَّا عَلَیْکَ مَرَّةً أُخْرى‏»[6] بیان کرده‌اند منظور از «مَنَنَّا عَلَیْکَ» همان لطف خدا در نجات موسی( علیه السلام ) هنگام تولد، از کشتار فرعون بوده است.[7]
2. فرعون یک‌بار دیگر نیز دستور کشتن فرزندان پسر بنی اسرائیل را داد و آن بعد از نبوّت موسی( علیه السلام ) و ارائه تعدادی از معجزات بوده است. آیات قرآن به صراحت این واقعه را بیان می‌فرمایند: «فَلَمَّا جَاءَهُم بِالْحَقّ‏ِ مِنْ عِندِنَا قَالُواْ اقْتُلُواْ أَبْنَاءَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مَعَهُ وَ اسْتَحْیُواْ نِسَاءَهُمْ وَ مَا کَیْدُ الْکَافِرِینَ إِلَّا فىِ ضَلَلٍ».[8] هدف فرعون از این دستور، ضعیف کردن بنی اسرائیل بوده و هدف او از کشتن فرزندان این قوم، تضعیف آنها بوده است؛ به همین جهت تنها فرزندان پسر «أَبْنَاءَ» را بیان داشته است.[9] فرعون در این مورد به قتل فرزندان پسر کفایت نکرد و دستور داد: «اسْتَحْیُواْ نِسَاءَهُمْ» زنان بنی اسرائیل را برای خدمت به فرعون و پیروانش، زنده نگه‌دارند.[10]
آیه دیگری نیز این دستور فرعون را بیان داشته که البته علت مذکور در آن نمایان‌تر است: «وَ قَالَ المْلَأُ مِن قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَتَذَرُ مُوسىَ‏ وَ قَوْمَهُ لِیُفْسِدُواْ فىِ الْأَرْضِ وَ یَذَرَکَ وَ ءَالِهَتَکَ قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنَاءَهُمْ وَ نَسْتَحْىِی نِسَاءَهُمْ وَ إِنَّا فَوْقَهُمْ قَاهِرُونَ».[11]
بنابر این، فرعون دو کشتار انجام داده که یکی قبل از تولد موسی( علیه السلام ) و دیگری بعد از نبوّت موسی( علیه السلام ) بوده است.[12]

[1]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ‏27، ص 506، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
[2]. طه، 39: «که او را در صندوق بگذار، پس او را به دریا بینداز تا دریا او را به ساحل اندازد، تا دشمن من و دشمن او، وى را برگیرد. و محبوبیتى از سوى خود بر تو انداختیم تا [همگان به تو علاقه و محبت ورزند و آنچه را انجام دادم براى این بود که‏] با مراقبت کامل من پرورش یابى [و ساخته شوى».
[3]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 14، ص 150، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق؛ طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 30، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378ش.
[4]. قصص، 7: «و ما به مادر موسى الهام نمودیم که موسى را شیر بده، و هنگامیکه بر او بیمناک شدى (که مبادا فرعونیان از ولادت او باخبر شوند) وى را به دریا بیفکن، و بیمناک و غمگین مباش! مطمئن باش که ما او را به سوى تو باز مى‏گردانیم، و از پیامبرانش قرار مى‏دهیم‏».
[5]. حسینى شیرازى سید محمد، تبیین القرآن، ص 398، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، 1423 ق.
[6]. طه، 37: «و بی‌تردید یک بار دیگر هم به تو احسان کردیم».
[7]. فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، ج 15، ص 108، دار الملاک للطباعة و النشر، بیروت، چاپ دوم، 1419ق.
[8]. غافر، 26: «و آن گاه که او از جانب ما به صدق و حقیقت به سوى آنان آمد (فرعون و قومش به مردم) گفتند: بروید پسران آنان که به موسى ایمان آوردند بکشید و زنانشان را زنده گذارید (تا ضعیف و نابود شوند. و ما بالعکس آنها را قوى کردیم) آرى مکر و تدبیر کافران جز در ضلالت (و خسرانشان) به کار نیاید».
[9]. مفاتیح الغیب، ج ‏27، ص 506 ؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج 8، ص 809، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
[10]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏8، ص 809.
[11]. اعراف، 127: «و سران قوم فرعون گفتند: آیا موسى و قومش را واگذارى تا در این سرزمین فساد کنند و تو و خدایان تو را رها سازند؟ فرعون گفت: به زودى پسرانشان را کشته و زنانشان را زنده گذاریم (و در رنج و عذاب خدمت و اسارت نگاه داریم) و ما بر آنها غالب و مقتدریم».
[12]. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 4، ص 8، انتشارات دانشگاه تهران، مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1377ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 20، ص 76 – 77، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.

آیات مرتبط

سوره طه (39) : أَنِ اقْذِفِيهِ فِي التَّابُوتِ فَاقْذِفِيهِ فِي الْيَمِّ فَلْيُلْقِهِ الْيَمُّ بِالسَّاحِلِ يَأْخُذْهُ عَدُوٌّ لِي وَعَدُوٌّ لَهُ ۚ وَأَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِنِّي وَلِتُصْنَعَ عَلَىٰ عَيْنِي
سوره غافر (25) : فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِنَا قَالُوا اقْتُلُوا أَبْنَاءَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ وَاسْتَحْيُوا نِسَاءَهُمْ ۚ وَمَا كَيْدُ الْكَافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَالٍ

T