شیعه نیوز:
پرسش
این‌که بدین مضمون گفته می‌شود؛ اگر از گناهان بزرگ اجتناب شود، خدا سیّئات را می‌آمرزد و در جایی دیگر بدین مضمون گفته می‌شود؛ خدا همه گناهان (ذنوب) را می‌بخشد، آیا قرآن که تفسیرش باید با جمع آیات باشد می‌توان از آن نتیجه گرفت خدا همه گناهان که از سیّئات باشند نه از کبیره‌ها را در صورت توبه می‌بخشد؟ یا این‌که خدا گناهان کبیره را هم می‌آمرزد و اگر می‌آمرزد پس چرا برایش تبصره گذاشته است، بدان صورت که اگر اجتناب کنیم سیّئات را می‌آمرزد؟
پاسخ اجمالی
برای بخشش گناهان، راه‌های مختلفی وجود دارد که در قرآن کریم به آنها اشاره شده است. اما موضوع برخی از آنها با دیگری متفاوت است که نیاز به بررسی دارد. برخی از راه‌های بخشش گناهان در قرآن به شرح زیر است:
1. توبه: اولین و مهم‌ترین راه بخشش گناهان، توبه است. خداوند در قرآن همه مردم را به توبه دعوت کرده و ضمانت کرده است که اگر کسی توبه کند، هر نوع گناهی را بیامرزد.[1]
2. انجام حسنات: یکی دیگر از راه‌های بخشش گناهان، انجام عبادات و کارهای نیک و پسندیده است. بدین معنا که انجام دادن کارهای خوب جدای این‌که ثواب مخصوص به خود را دارد، موجب بخشش و محو گناهان می‌شود. در قرآن چنین آمده: «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»؛[2] کارهای نیک، موجب بخشش گناهان می‌شود. البته این بخش از آیه، در آیه‌ای که مربوط به نماز است، قرار گرفته است. ولی کلمه «حسنات» عام است و شامل همه کارهای نیک می‌شود؛ که البته سرآمده همه حسنات و عبادات نماز است و مهم‌ترین و بالاترین مصداق حسنات به‌شمار می‌رود. در این‌باره سلمان از پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل می‌کند که همراه پیامبر در سایه درختی بودیم که ایشان شاخه‌ای از آن درخت را گرفت و تکان داد تا برگ‌های آن فرو ریخت. سپس در توضیح این کارش فرمود: وقتی مسلمانی به نماز می‌ایستد، همان طور که برگ‌های این درخت ریخت، گناهانش می‌ریزد.[3]
3. ترک گناهان کبیره:[4] اگر کسی خود را از گناهان کبیره دور نگه‌دارد، خدای مهربان، گناهان کوچک او را می‌آمرزد، بدون این‌که توبه کند. البته باید توجه داشت این حکم شامل گناهان صغیره‌ای که تکرار می‌شود و بر آن اصرار می‌شود، نمی‌شود؛ چنانچه امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «اگر بر انجام گناهی اصرار شود، آن گناه صغیره نیست».[5]
4. شفاعت:[6] که در روایات مختلف و متعددی به آن تصریح شده است. اما مهم این است که این شفاعت شامل هر کسی نمی‌شود و تنها کسانی از این موهبت برخوردار می‌شوند که شرایط آن‌را داشته باشند. یکی از این شرایط بر طبق روایات، اهمیت دادن به نماز است. در این‌باره از پیامبر گرامی اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) و از امام صادق( علیه السلام ) نقل شده که فرموده‌اند: «شفاعت ما شامل کسی که نماز را سبک بشمارد، نمی‌شود».[7]
5. رحمت الهی: خداوند در دو آیه از آیات قرآن، چنین می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاء»؛[8] خداوند به هیچ وجه از گناه شرک، چشم‌پوشی نمی‌کند، ولی گناهان کمتر از آن‌را می‌بخشد. خدا با این آیه دست خود را برای بخشش هر گناهی باز گذاشته ولی تنها کسانی که خود او بخواهد، شامل این بخشش می‌شوند که البته کارهای خدا از روی حکمت صورت می‌گیرد قطعاً برای این بخشش شرط و شروطی وجود دارد؛ زیرا انجام کار بی‌حساب و کتاب مخالف با حکمت الهی است.
نتیجه این‌که: برخی از گناهان در دنیا با توبه یا انجام کارهای خوب و یا ترک گناهان کبیره و برخی دیگر از گناهان نیز در آخرت با شفاعت یا بخشش خاص الهی بخشیده می‌شوند. با توبه، هر گناهی حتی شرک هم بخشیده می‌شود، ولی بدون توبه، برخی از گناهان با ترک کبائر یا شفاعت یا مورد رحمت الهی قرار گرفتن بخشیده می‌شود. البته فقط برای کسانی که گناهان کبیره انجام نمی‌دهند، این تضمین وجود دارد که گناهان صغیره آنان بخشیده شود. با توجه به این مطالب، تفاوت بین بخشش همه گناهان با توبه و بخشش صغائر از طریق ترک کبائر مشخص شد.
[1]. زمر، 53: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیم».
[2]. هود، 114.
[3]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 79، ص 208، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[4]. ر.ک: «آمرزش گناه کبیره»، سؤال 843؛ «محو شدن گناه کبیره»، سؤال 12801.
[5]. الکافی، ج 2، ص 288.
[6]. ر.ک: «شفاعت در قیامت»، سؤال 440؛ «شفاعت و رضاى الاهى»، سؤال 124.
[7]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 270، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق؛ فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 2، ص 319، انتشارات رضی، قم، چاپ اول، 1375ش.
[8]. نساء، 48 و 116.
آیات مرتبط
سوره النساء (31) : إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُمْ مُدْخَلًا كَرِيمًا
سوره هود (114) : وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ ۚ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ۚ ذَٰلِكَ ذِكْرَىٰ لِلذَّاكِرِينَ
سوره الزمر (53) : قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ
T
