پرسش
دلیل آن که می‌گویند اسلام رحمت برای جهانیان است چیست؟
پاسخ اجمالی
در قرآن کریم، به هر دو نوع از رحمت‌ها اشاره شده است. رحمتی عام برای جهانیان و رحمتی ویژه برای مؤمنان!
برای این‌که روشن شود چگونه اسلام رحمت برای جهانیان است، نخست باید دید چه چیزی برای جهانیان رحمت است و چه چیز نیاز اصلی، اولی و ذاتی انسان است؟ اگر وجود خودمان را مورد بررسی قرار دهیم، خواهیم دید که ماهیت و حقیقت وجود انسان همان فکر، اندیشه و آگاهی است؛ از این‌رو نیاز اصلی و اولی انسان هدایت است؛ اسلام کامل‌ترین هدایت‌ها را برای بشر به ارمغان آورده است.
توضیح این‌که دین اسلام از آن‌رو برای جهانیان رحمت است که راه هدایت و رسیدن به سعادت دو جهان را به روی بشر باز کرده است. این ویژگی از آن‌رو حائز اهمیت است که هیچ شرط نژادی، جنسیتی، زمانی، مکانی و ... را برای وارد شدن به این مسیر قرار نداده است. برای صاحبان خرد و اندیشه همین دلیل کفایت می‌کند تا اسلام را به عنوان دین رحمت برای جهانیان بپذیرند. البته این‌که دین اسلام دین رحمت است، به این معنا نیست که ادیان الهی گذشته و پیامبران اولو العزم پیشین رحمت برای مردم جهان نباشند. با این حال دلایل فراوانی وجود دارد که اسلام، قرآن و پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) را مایه رحمت و برکت برای تمام مردم جهان معرفی می کند، منتها مؤمنان از این رحمت گسترده بهره می‌برند و معاندان و مخالفان به دلیل عناد و لجبازی از این رحمت الهی محروم شده و دچار زیان می‌گردند.
اکنون برخی از آیات قرآن را که به صراحت اعلام می‌کنند اسلام دینی رحمانی است بر می‌شماریم.
این‌که چطور اسلام رحمت براى همه اهل دنیا است؟ جهتش این است که پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) شریعت و آیینی را آورده که در عمل به دستورات آن، سعادت دنیا و آخرت مردم تأمین خواهد شد. البته هم برای اهل دنیا و هم برای مؤمنان مایه رحمت است. آرى اسلام از آن جهت رحمت براى اهل دنیا است که آثار پر خیر و برکت قیام پیامبر و دعوتش به سوی رستگاری، در جوامع بشرى تحولی را به راه انداخت که اگر وضعیت جامعه جهانی را بعد از اسلام با وضعیت زندگى بشر قبل از بعثت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) مقایسه کنیم، آثار این رحمت کاملاً روشن می‌گردد.[2]
تمام مردم چه مؤمن و چه کافر همه مشمول رحمت اسلام هستند؛ چرا که اسلام آیینى را نشر داد که سبب نجات همگان است. حال اگر گروهى از آن استفاده کردند و گروهى نکردند این مربوط به خودشان است و تأثیرى بر عمومى بودن رحمت نمی‌گذارد.
این درست به آن می‌ماند که بیمارستان مجهزى براى درمان همه دردها با پزشکان ماهر و انواع داروها تأسیس کنند، و درهاى آن‌را به روى همه مردم بدون هیچ تفاوتی بگشایند، آیا این وسیله رحمت براى همه افراد آن اجتماع نیست؟! حال اگر بعضى از بیماران لجوج از قبول این فیض عام امتناع کنند، تأثیرى در عمومى بودن آن نخواهد داشت.
به تعبیر دیگر، رحمت بودن وجود پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) براى همه جهانیان جنبه مقتضى و فاعلیت فاعل دارد و مسلماً فعلیت نتیجه، بستگى به قابلیت قابل نیز دارد.[3]
فیض و رحمت الهى بر همه چیز گسترش دارد، چنانچه صریح آیه فوق است، اما قابلیّت محلّ هم شرط است. پس کسى که قبول رحمت نکند و خود را از این فیض محروم کند، خود به خویش ظلم کرده است. به بیان دیگر، مقتضى از هر جهت تمام است، ولى مانع از طرف کسی است باید رحمت را بپذیرد. وجود مقدّس پیامبر اسلام بر سر تا سر عالم جنّ و انس تا قیامت مبعوث شده، و آنچه خیر و صلاح دنیا و آخرت آنها بوده، ابلاغ فرمود: «مردم! آنچه را به بهشت نزدیک‌تان می‌کند و از جهنم دورتان می‌سازد، به اطلاعتان رساندم و شما را بر عمل بدان تحریک نمودم. و آنچه به جهنم نزدیک‌تان می‌کند و از بهشت دورتان می‌سازد، شما را از آن بر حذر داشتم و نهیتان نمودم».[4]، [5]
قرآن هدایت محض و رحمت محض است براى مؤمنان راستین. به این معنا که نمی‌گذارد مؤمنان واقعى گرفتار اختلاف شوند. و چنانچه اختلافى بین ایشان باشد قرآن آن‌را بر طرف مىنماید.
رحمت بودن این است که ما چیزى بر تو نازل می‌کنیم که بیماری‌های قلب‌ها را از بین برده و حالت صحت و استقامت اصلی‌اش را به آن باز میگرداند، پس آن‌را از نعمت سعادت و کرامت برخوردار می‌سازد.
معناى این آیه شریفه این است؛ افرادى که به خدا ایمان آوردند و به رشته فضل خدا، یا قرآن چنگ زدند، خدا دو نوع پاداش به ایشان عطا می‌کند. یک آنان‌را داخل رحمت و فضل خود می‌کند. دیگر آن که آنان‌را به سوى خود و راه راست راهنمایى می‌نماید.
قرآن حجتى واضح و دلیلى آشکار و وسیله هدایت انسانها به نعمت جاودانى و پاداش بزرگ، و براى پیروان خود نعمت و رحمت است.
گذشته از این آیات که به روشنی دین اسلام را مایه رحمت می‌شمارد، یکی از دلایل و نشانه‌های رحمت و برکت اسلام این است که عذاب‌ها و بلاهایى که بر امت‌های گذشته نازل میشد، از این امّت برداشته شده است.
بنابر این، با مبعوث شدن پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) سفره گسترده رحمت الهی برای تمام جهانیان گشوده شد و ایمان آورندگان این توفیق نصیبشان شد تا از این رحمت به صورت ویژه برخوردار شوند و برکات آن‌را با تمام وجود احساس کنند و مخالفان نیز خود را از این دریای فیض محروم نمودند.
[1]. انبیاء، ۱۰۷.
[2]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 14، ص 331، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[3]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 13، ص 526، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[4]. ابن فهد حلى، احمد بن محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی، محقق، مصحح، موحدى قمى، احمد، ص 83، دار الکتب الإسلامی، چاپ اول، 1407ق.
[5]. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 256، تهران، اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378ش.
[6]. نمل، 77.
[7]. اسراء، 82
[8]. نساء، 175.
[9]. انعام، 157.
T
