پرسش
واژه‌هایی که از ریشه «نسل» در تعابیر قرآنی وجود دارند، به چه معنا هستند؟
پاسخ اجمالی
«نسل» در لغت به معنای جدایی از چیزی است: «نسل الوبر عن البعیر و القمیص عن الانسان»؛ کرک از شتر و پیراهن از انسان جدا شد. فرزند را از آن جهت نسل می‌گویند که از انسان جدا می‌شود.[1]
برخی از مفسران «نسل» را در اصل به معناى خروج گرفته‌‌اند، و می‌گویند مردم از آن جهت نسل آدم‌اند که از پشت او خارج شدهاند، و «نسول» اصلش به معنای خروج است.[2]
در قرآن کریم در آیات متعدد به این معنا اشاره شده، و بیشتر مفسران نسل را به انسان معنا کرده‌اند.
قرآن در ارتباط با فرزندان آدم( علیه السلام ) می‌فرماید: «ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهینٍ»؛[3] سپس نسل او را از چکیدهاى از آب پست و بی‌مقدار قرار داد.
«وَ إِذا تَوَلَّى سَعى فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللهُ لا یُحِبُّ الْفَساد»؛[4] و چون برگردد [یا ریاستى یابد] کوشش می‌کند که در زمین فساد نماید و کشت و نسل را نابود سازد، و خداوند تباهکارى را دوست ندارد.
نسل در این آیه به معنای مردم تفسیر شده است. از امام صادق( علیه السلام ) نقل شده است، «حرث» در این‌جا دین است و «نسل» مردم‌اند.[5]
زراره از امام باقر( علیه السلام ) و یا امام صادق( علیه السلام ) پرسید؛ منظور خداوند در این آیه که می‌فرماید: «وَ إِذا تَوَلَّى سَعى فِی الْأَرْضِ...»، چیست؟ گفت: «نسل» همان فرزندان، «حرث» هم زمین است.[6]
«نسل» به معنای خروج همراه با سرعت و شتاب هم آمده است:[7] «حَتَّى إِذا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَ مَأْجُوجُ وَ هُمْ مِنْ کُلِّ حَدَبٍ یَنْسِلُون»؛[8] تا آن‌گاه که [راه بر] یأجوج و مأجوج گشوده شوند و آنان را از بلندی‌ها به شتاب سرازیر گردند.
«وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلى رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ».[9] [بار دیگر] در «صور» دمیده می‌شود، ناگهان آنها از قبرها، شتابان به سوى [دادگاه] پروردگارشان می‌روند.
«یَنْسِلُونَ» را در آیات به سرعت خارج شدن معنا کرده‌اند. زمانی‌که در صور دمیده شود ناگهان انسان‌ها با سرعت و شتابان از قبرها به سوى پروردگارشان خارج می‌شوند.[10]
[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 802، دمشق، بیروت، دارالقلم، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.
[2]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 2، 533، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[3]. سجده، 8.
[4]. بقره، 205.
[5]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب، ج 1، ص 71، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق.
[6]. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 1، ص 204، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
[7]. المفردات فی غریب القرآن، ص 803.
[8]. انبیاء، 96.
[9]. یس، 51.
[10]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج 7، ص 58، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، 1371ش.
آیات مرتبط
سوره البقرة (205) : وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْفَسَادَ
سوره الأنبياء (96) : حَتَّىٰ إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُمْ مِنْ كُلِّ حَدَبٍ يَنْسِلُونَ
سوره السجدة (8) : ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ مَاءٍ مَهِينٍ
سوره يس (51) : وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذَا هُمْ مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ
T
