به گزارش «شیعه نیوز»، در طول چند دهه گذشته مشاهده کلیساهای خالی و بلااستفاده به منظره ای آشنا در شهرهای آمریکا تبدیل شده است.
در مواردی یک جماعت عبادت کننده یا نهاد مذهبی- مثل یک اسقف نشین کاتولیک- کلیسا را به پیمانکارانی می فروشند که آن را به آپارتمان، دفتر کار، گالری هنری، موزه، آبجوسازی یا فضاهای نمایشی تغییر کاربری می دهند.
اما در مورد کلیساهای واقع در محلاتی که مرغوب نیستند، مناطقی که جذابیت کمتری برای پیمانکارانی دارد که از کار خود به دنبال سود هستند چه؟
در بوفالوی نیویورک اخیرا دو کلیسای کاتولیک رومی متروکه تغییر کاربری داده اند و نه به آپارتمان یا دفتر کار، بلکه به مکان پرستش دیگری تبدیل شده اند؛ یکی به یک مسجد اسلامی و دیگری به یک معبد بودایی.
من به عنوان یک معمار و برنامه ریز حفظ آثار تاریخی به سمت این پدیده جذب شدم. با کمک انجولی هال که در آن زمان دانشجوی فارغ التحصیل از دانشگاه بوفالو بود، با کسانی که در تغییر کاربری این کلیساها نقش داشتند گفتگو کردم.
با توجه به رو به رشد بودن جمعیت مهاجران و آوارگان در شهرهای قبلا صنعتی آمریکا، تبدیل کلیساهای مسیحی متروک به مکان های پرستش جدید می تواند هم موجب حفظ معماری تاریخی شهر شود و هم اجتماعات مردمی را تقویت کند.
شکاف بین شرق و غرب بوفالو
بوفالو از مدت ها پیش به عنوان یکی از دروازه های ورود مهاجران به آمریکا عمل کرده است. از سال 1850 تا 1900 جمعیت این شهر بیش از 700 درصد افزایش یافته بود. در سال 1892 بیش از یک سوم ساکنان بوفالو زاده خارج از کشور بودند. لهستانی ها، آلمانی ها و ایتالیایی هایی که در این شهر ساکن شدند پیشتاز موجی از احداث کلیسا بودند. در دهه 1930 آفریقایی - آمریکاییان شروع به مهاجرت از مناطق جنوبی آمریکا به مناطق شرقی این شهر کردند.
اما تا سال 2010 جمعیت این شهر فقط به اندکی بیش از 260 هزار نفر کاهش پیدا کرد و به کمتر از نیمی از جمعیت آن در سال 1950 رسید.
با این حال بوفالو اخیرا به دلیل تلاش هایش برای غلبه بر دهه ها کاهش جمعیت و عدم سرمایه گذاری به اخبار راه یافته است. در سال 2016 تغییر چهره بوفالو توجه یاهو نیوز با مجری گری کاتی کوریک را به خود جلب کرد و این شهر را در ردیف یکی از شهرهای مجموعه شش قسمتی خود «شهرهای رو به رشد: بازسازی آمریکا» جای داد، در حالی که نیویورک تایمز نیز در گزارشی به بررسی تغییرات رخ داده در برخی از محلات این شهر پرداخت.
اما این توجه همگانی عمدتا روی محلات طرف غربی بوفالو متمرکز بوده که شاهد سرمایه گذاری ها و رشد جمعیت زیادی بوده اند. محلات واقع در طرف شرقی شهر همچنان با چالش های طاقت فرسای فقر، زیرساخت های رو به ویرانی و خانه های متروک مواجه اند.
بر اساس «پیمایش اجتماع آمریکایی» سال 2015 هم اکنون تعداد جمعیت آفریقایی-آمریکاییان در این محلات بر سایر گروه ها غالب هستند. اما این محلات به منزلگاهی برای مهاجرانی از جنوب آسیا در کنار آوارگان اسکان مجدد شده ای از ویتنام، آفریقای مرکزی و عراق نیز تبدیل شده اند.
در جریان مراسم پاکسازی یا کاشت گل و گیاهی که اجتماعات مختلف برگزار می کند، دیدن اعضایی از معبد بت زیون، کلیسای وست مینستز پرزبیترین و مسجد نعمان که شانه به شانه هم کار می کنند چیز غیرمعمولی نیست.
نگاهی دقیق تر به تغییر کاربری دو کلیسا
مسجد حاجیه صوفیه معروف استانبول در سال 1453 از یک کلیسای مسیحی به یک مسجد تغییر کاربری داده است.
همین نوع تغییر و تبدیل ها در طرف شرقی بوفالو نیز رخ داده است. بسیاری از کلیساهای سابقا کاتولیک در طول سال ها به پرستشگاهی برای سایر فرقه ها - باپتیست، متدویست آفریقایی اپیسکوپال و اوانجلیک- تغییر کاربری داده اند تا با نیازهای اجتماع آفریقایی- آمریکاییان ساکن در این منطقه سازگارتر شوند.
اما چند کلیسای مسیحی سابق در جبهه شرقی بوفالو نیز اکنون به عنوان پرستشگاه هایی برای دیگر مذاهب تبدیل شده اند. دو مسجد بیت المامور و مسجد ذکریا زمانی به ترتیب کلیسای کاتولیک رومی سنت یوآخیم و کلیسای کاتولیک ملی لهستانی مادر مقدس روزاری بوده اند.
دو کلیسای قبلا متروک که اسقف نشین کاتولیک برای فروش آنها تلاش می کرد نیز در نهایت به فروش رفتند. یکی از آنها یعنی «کلیسای کاتولیک رومی ملکه صلح» به یک مسجد به نام مسجد جامی تغییر کاربری داد . دیگری یعنی کلیسای کاتولیک رومی سنت اگنس به یک معبد «انجمن بین المللی بودایی های سانگا بهیکسو» تبدیل شده است.
من در جریان مطالعه خود با کسانی که در تغییر کاربری این دو کلیسای کاتولیک مشارکت داشتند گفتگو کردم و اطلاعات بیشتری در مورد به دست آوردم که آنها چگونه موفق به سازگار کردن این بناها با هم شده اند.
برای مثال در اسلام احتیاط هایی درباره بت پرستی وجود دارد. در نتیجه در مورد مسجد جامی شیشه های پنجره های نگاره گری شده، مجسمه ها و نمادها به همراه نیمکت ها، محل قرارگیری صلیب و محراب جمع آوری شدند. افراد داوطلب روی سراسر دیوارنگاره های مرتبط با مسیحیت را با راهنمایی هنرمند محلی جوزف مازور با رنگ پوشاندند و کل کف کلیسا را فرش کردند تا نمازگزاران بتوانند طبق سنت های اسلامی روی زمین نماز بگزارند.
هرچند که با تمام این تغییرات، عناصر ساختاری کلیسا همگی به شکل سابق خود باقی ماندند، از جمله خرپاهای چوبی، درها و بناهای همجوار.
امروز این مسجد اردوهایی برای کودکان ترتیب می دهد و یک مدرسه پیش دبستانی را اداره می کند. ساکنان محله- که تمامی آنها مسلمان نیستند- در مجموع از راه اندازی این تاسیسات جدید به خصوص زمین بازی متعلق به مدرسه مسجد سپاسگزارند.
از سوی دیگر در داخل معبد بودایی گذشته از حذف جایگاه قرار گیری صلیب ها و محراب، تغییرات بسیار اندکی صورت گرفته است. بیکسو تیچ مین چانای روحانی این مجسمه ها را با یک مجسمه بودای بزرگ تعویض کرده است. اما نیمکت ها هنوز در جای خود باقی هستند و فقط چند ردیف جلو جمع آوری و برای انجام مراسم دعا و نیایش فرش شده اند.
محلات همجوار این اسقف نشین- که برخی از آنها در مراسم کلیسای سنت اگنس شرکت می کردند- به ما گفتند که از اینکه دیگر از کلیسایشان اثری باقی نمانده غمگینند. اما اکثر آنها خوشحال بودند که حداقل همچنان به عنوان یک پرستشگاه مورد استفاده قرار می گیرد، چرا که با متروکه باقی ماندن و حتی بدتر از آن با تخریب آن مخالف بوده اند. حتی با وجود حمایت های محله از این معبد، آنجا چندین بار مورد حملات اوباشگرانه واقع شده، چرا که روشن است خیلی ها از تغییر کاربری آن شادمان نیستند.
دیگر شهرها همچون سیسناتی و دیترویت نیز در حال دست و پنجه نرم کردن با مسئله کلیساهای خالی و بلااستفاده مانده هستند. این شهرها نیز مثل بوفالو شاهد افزایش جمعیت مهاجران بوده اند.
بوفالو نشان داده است که چگونه تغییر کاربری ساختمان کلیساها به یک پرستشگاه مذهبی دیگر، می تواند وضعیتی برد- برد را برای تمام افراد دخیل در ماجرا به وجود آورد: اسقف نشین ها ها یکی از املاک زائد بر نیاز خود را به فروش می رسانند، مهاجران می توانند صاحب ملکی شوند که در نهایت به تقویت اجتماع آنها می انجامد و شهر با جذب ساکنان جدید به آن منطقه، مبنای مالیاتی خود را تقویت می کند.
