شیعه نیوز:
پرسش
آیه 21 سوره یونس می‌فرماید: بگو خداوند در مجازات، سریع‌تر و کارآمدتر است؛ چرا گفته شده خداوند در مجازات سریع‌تر است؟ آیا سریع‌تر از پاداش دادن منظور است؟!
پاسخ اجمالی
ابتدا باید گفت؛ قرآن به زبانی که برای مردم، قابل فهم باشد نازل شده است و بیان سرعت عمل که امری مادی است به عنوان صفتی برای پروردگار نیز به همین دلیل است، همان‌گونه که به صورت کنایی، دست، ساق، چشم و ... برای خدا در نظر گرفته شده است.
«وَ إِذا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُمْ إِذا لَهُمْ مَکْرٌ فی آیاتِنا قُلِ اللَّهُ أَسْرَعُ مَکْراً...»؛[1] هر گاه پس از گزندى که به مردم رسیده است رحمتى به آنها بچشانیم، بینى که در آیات ما بداندیشى میکنند. بگو: مکر خدا سریع‌تر است، رسولان ما نیز، بد اندیشی‌هاى شما را مینویسند.
اگر چه برخی از مترجمان در این آیه مکر را به کیفر و مجازات، سریع‌تر و کارآمدتر است معنا کرده‌اند.[2] اما اکثر مترجمان آن‌را به چاره‌جویی، تدبیر، سیاست و ...، معنا کرده‌اند؛ لذا و با توجه به زمینه آیات قبل، گویا می‌خواهد کنایهاى به مشرکان و نیرنگ‌هایى که در باره آیات خدا به کار بردهاند بزند؛ یعنی در این هنگام که اینان براى دفع آیههاى ما به هر حیلهاى متوسل شوند، و از راه‌هاى ایجاد شبهه و ... در آیند، خداوند در تدبیر و عکس العمل در برابر مکر و حیله کفار سریع‌تر است.[3]
بر این اساس، برخی از صفات الهی که در قرآن به صیغه افعل تفصیل آمده؛ مانند "وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَیْهِ"،[4] این کار براى او آسان‌تر است. «اسرع الحاسبین»،[5] «أَسْرَعُ مَکْراً» و یا «وَ اللَّهُ سَریعُ الْحِساب»،[6] این سریع‌تر بودن مکر و حساب و یا هر چیز دیگر، می‌تواند نسبت به اصول و موازین رایج بین مردم باشد، نه نسبت به واقع امر؛ چرا که کار خداوند در قیامت از نظر سرعت به اندازه یک چشم بهم زدن، یا کمتر از آن است: «وَ ما أَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا کَلَمْحِ الْبَصَرِ، أَوْ هُوَ أَقْرَبُ».[7]
با این وجود، مفسران قرآن ذیل آیه 202 سوره بقره در ارتباط با سرعت عمل پروردگار به گفت‌وگو پرداخته‌اند:
1. خداوند حساب همه مردم را در قیامت در مدتى کوتاه بررسى می‌نماید، بدون این‌که حساب یکى از مردم مزاحم حساب دیگرى گردد؛ زیرا خداوند «لا یشغله شأن عن شان»[8] است، و رسیدگى به یک کار مانع از رسیدگى به کار دیگر در آن نخواهد بود؛ زیرا که خداوند جسم نیست تا رسیدگی به حساب یک نفر مانع از رسیدگی به حساب دیگری باشد. و این به دلیل آن است که علم خداوند مانند مخلوقات نیست، که محدودیت آن سبب شود، مطلبى او را از مطلبى دیگر غافل سازد.[9]
از علی(ع) نقل شده است: خداوند همان‌طور که همه مردم را در زمان واحد روزى می‌دهد، در یک زمان هم به حسابشان رسیدگى می‌کند.[10]
2. سریع الحساب یکى از اسماى حسناى خداى تعالى است، و از آن‌جا که هیچ قیدى ندارد، به اطلاقش هم شامل دنیا می‌شود و هم شامل آخرت؛ یعنی حساب خدایى همیشه حاصل است، و جریان دارد؛ هر عملى که بندهاش انجام دهد، چه از حسنات باشد و چه غیر آن، خداى متعال جزایش را مو به مو و درست بر طبق عملش می‌دهد.[11]
3. البته برخی معتقدند که چگونگی حساب‌رسی خداوند مسئله‌ای است که عقل بشر از طریق فکر و استدلال راهی به آن ندارد؛ لذا باید فقط به این مسئله ایمان داشت و چگونگی و تفصیل آن‌را به عالم غیب و شهادت؛ یعنی خدای متعال واگذار نمود.[12]
[1]. یونس، 21.
[2]. ترجمه، روض الجنان، انصاریان و...
[3]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 35، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[4]. روم، 27.
[5]. انعام، 62.
[6]. بقره، 202
[7]. نحل، 77.
[8]. حسن بن علی علیه السلام (امام یازدهم)، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری علیه السلام، ص 606، قم، مدرسة الإمام المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، چاپ اول، 1409ق.
[9]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 2، ص 531، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[10] مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 531.
[11]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 81.
[12]. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، عطیة، علی عبدالباری، ج 4، ص 169، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.
آیات مرتبط
سوره البقرة (202) : أُولَٰئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِمَّا كَسَبُوا ۚ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ
سوره آل عمران (19) : إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ ۗ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ ۗ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
سوره آل عمران (199) : وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ خَاشِعِينَ لِلَّهِ لَا يَشْتَرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۗ أُولَٰئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
سوره المائدة (4) : يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ ۖ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ۙ وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ ۖ فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ وَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
سوره الأنعام (62) : ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ ۚ أَلَا لَهُ الْحُكْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ
سوره الأنعام (165) : وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ الْأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ ۗ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ
سوره الأعراف (167) : وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ ۗ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقَابِ ۖ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ
سوره يونس (21) : وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُمْ إِذَا لَهُمْ مَكْرٌ فِي آيَاتِنَا ۚ قُلِ اللَّهُ أَسْرَعُ مَكْرًا ۚ إِنَّ رُسُلَنَا يَكْتُبُونَ مَا تَمْكُرُونَ
سوره الرعد (41) : أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا ۚ وَاللَّهُ يَحْكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ ۚ وَهُوَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
سوره إبراهيم (51) : لِيَجْزِيَ اللَّهُ كُلَّ نَفْسٍ مَا كَسَبَتْ ۚ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
سوره النور (39) : وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً حَتَّىٰ إِذَا جَاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا وَوَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ ۗ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ
سوره غافر (17) : الْيَوْمَ تُجْزَىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ ۚ لَا ظُلْمَ الْيَوْمَ ۚ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
T
