به گزارش «شیعه نیوز»، یکی از ابعاد مهم کیفیت زندگی، کیفیت محیط اجتماعی است که روابط و تعاملات اجتماعی فرد با سایر افراد در محل زندگی را دربر می‌گیرد. در سطح محله، شبکه‌های همسایگی، شامل تعدادی خانوار مجاور با گستره‌ای از روابط اجتماعی و الگوهای رفتاری نسبتاً مشترک‌اند که یکی از گونه‌های مهم اجتماع شهری را شکل می‌دهند.
بر اساس یافته‌های تجربی، پیوندهای همسایگی نیازمند محیط‌های ارزشی‌ای است که در آن، ارزش‌های اجتماع‌گرایانه بر ارزش‌های فردگرایانه غلبه داشته باشد. با رشد روزافزون شهرنشینی و تشکیل کلانشهرها، جامعه شهری بیش از هر زمانی با مسئله زوال محله یا همسایگی مواجه شده است. رشد شتابان شهر همراه با غلبه فضاهای مجازی و توسعه روابط مجازی در شهرهای مدرن، علاوه بر اینکه گرمی روابط اجتماعی را در شهرها کاهش و زمینه بیگانگی جمعی را فراهم آورده، اهمیت اجتماعی مکان و هویت‌های محلی از جمله همسایگی را شدیداً تضعیف کرده و پیوندهای همسایگی برخی از کارکردهای مشترکی که همسایگان در بهبود زندگی یکدیگر می‌کردند، امروزه به دست نهادهای اجتماعی مانند بانک، مدرسه، دانشگاه، مؤسسات عمومی و خدماتی انجام می‌شود.
در گذشته، افراد در محله‌ها یکدیگر را می‌شناختند و پیوندهای قومی، زبانی، مذهبی و فرهنگی، آنان را به هم پیوند می‌داد و ضریب اعتماد اجتماعی و در نتیجه احساس امنیت در بین همسایه‌ها و هم‌محله‌ای‌ها بالا بود. افزایش در اندازه و تراکم جمعیت در کلانشهرها ناهمگونی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به وجود می‌آورد که این امر سبب تضعیف روابط و افزایش ناآشنایی و گمنامی خواهد شد. این پدیده، دو سویه متضاد را به همراه داشته است. از یک طرف کاهش فشار کنترل بیرونی، آزادی‌های فردی را افزایش داده و به افراد آزادی عمل بیشتری در انتخاب شیوه زندگی به دور از نظارت دائمی دیگران داده است، اما از طرف دیگر با تشدید بیگانگی به پیامدهایی چون احساس ناامنی و بی‌تفاوتی مدنی نسبت به اطرافیان منجر شده است. به سبب همین تأثیرات بنیادی بر زندگی شهروندان است که ارزیابی ذهنی آنها از محیط اجتماعی پیرامونشان، بعدی مهم در سنجش کیفیت زندگی به شمار می‌آید.
در پیمایش رصد کیفیت زندگی شهری که به تازگی داده های آن منتشر شده است، به موضوع بافت اجتماعی و فرهنگی محله و تعاملات شهروندان پرداخته شده است. ارزیابی افراد از نوع روابط مردم محله، ارتباط مردم با فروشندگان محله، رضایت از یکدست بودن جمعیت از نظر قومی و فرهنگی و وجود افراد معتمد در محله برای حل مشکلات محلی از جمله مواردی است که در این بخش مطرح شده و نظر شهروندان در مورد هر یک پرسیده شده است. در نهایت، از ترکیب این آیتم‌ها، شاخص کلی رضایت از روابط اجتماعی و بافت فرهنگی ساخته شده است. اگرچه این شاخص مستقیماً به عملکرد شهرداری ارتباط ندارد، برای مدیران شهری اهمیت آن در شناخت پتانسیل‌های مردمی به منظور جلب مشارکت برای حل مسائل محلی است. محله‌هایی که در این شاخص وضعیت بهتری دارند، از ظرفیت بالاتری برای همکاری مدنی جهت بهبود وضعیت زندگی در محله برخوردارند.
رضایت از روابط بین همسایگان
میانگین نمره رضایت شهروندان تهرانی از روابط میان همسایگان ۶۵ از ۱۰۰ است. میزان رضایت شهروندان از روابط میان همسایگان در محله در مناطق جنوبی تهران بیشتر از نیمه شمالی شهر است. مقایسه مناطق نیز نشان می‌دهد که مناطق ۱۹، ۲۰ و ۲۱ دارای بیشترین رضایت و منطقه‌های ۳، ۱ و ۵ دارای پایین‌ترین سطح رضایت هستند. لیکن در همه مناطق، میانگین نمره رضایت شهروندان بالاتر از حد متوسط است. در بین محله‌های تهران، سرخه‌حصار (۱۳)، شوش (۱۵)، سیزده‌آبان (۲۰)، دولتخواه شمالی (۱۹) و دانشگاه شریف (۲۲) بالاترین نمره رضایت را به خود اختصاص داده‌اند. کمترین میزان رضایت نیز به محله‌های محمودیه (۱)، داوودیه (۳)، مرادآباد (۵)، اباذر (۵) و امامزاده قاسم (۱) مربوط است. در کل ۳۳۵ محله بررسی شده، نمره رضایت از روابط میان همسایگان در ۲۹۹ محله بالاتر از حد متوسط بوده و بقیه محلات نمره‌ای پایین‌تر داشته‌اند.
رضایت از افراد معتمد و شناخته شده برای حل مسائل محله‌ای
یکی از سازوکارهای سنتی رفع اختلافات و حل مشکلات جمعی، بهره‌گیری از افراد شناخته شده محلی است. با توجه به اطلاعات به دست آمده، به نظر می‌رسد این سازوکار در محله‌های شهری قدرت چندانی ندارد، زیرا میانگین نمره کل شهر تهران در این مورد ۳۷ از ۱۰۰ است. در این بعد منطقه‌های ۲۰، ۱۲ و ۲۲ بیشترین میزان رضایت را از وجود افراد معتمد محلی داشته‌اند و کمترین میزان رضایت هم در مناطق ۶، ۳ و ۱۰ گزارش شده است. در میان محلات تهران، بیشترین میزان رضایت از وجود افراد معتمد در محله از سوی ساکنان سپهر (۲)، آپادانا (۵)، هفت‌حوض (۸)، فرحزاد (۲) و شهران شمالی (۵) گزارش شده است. در مقابل ساکنان محله‌های نفت (۵)، جنت‌آباد جنوبی (۵)، کاووسیه (۳)، کوهسار (۵) و شهرزیبا (۵) کمترین میزان رضایت را اعلام کرده‌اند. در مجموع ۳۳۵ محله، ۸۴ محله رضایت از وجود افراد معتمد و شناخته شده برای حل مسائل محلی در محله‌شان را بالاتر از متوسط ارزیابی کرده‌اند.
رضایت از یکدست بودن مردم محله (قومی و فرهنگی)
رضایت از یکدست بودن قومی و فرهنگی مردم محله از جمله موارد بررسی شده در پیمایش رصد کیفیت زندگی شهری است. به طور کلی میزان رضایت شهروندان از یکدست بودن مردم محله در کل شهر ۴۴ از ۱۰۰ یعنی پایین‌تر از حد متوسط است. بیشترین میزان رضایت در منطقه‌های ۱۹، ۲۰ و ۱۷ وجود دارد و در مقابل کمترین میزان رضایت را نیز ساکنان منطقه‌های ۱۰، ۲۱ و ۱۵ ابراز کرده‌اند. در بین محلات تهران، بیشترین رضایت به محله‌های سپهر (۲)، خانی‌آباد شمالی (۱۹)، نیاوران (۱)، هفت‌حوض (۸) و حشمت‌الدوله (۱۱) اختصاص دارد. کمترین میزان رضایت نیز از محله‌های خلیج‌فارس‌جنوبی (۱۸)، صفا (۱۳)، افسریه شمالی (۱۵)، مخصوص (۱۱) و شهدای گمنام (۱۴) گزارش شده است. از مجموع ۳۳۵ محله بررسی شده نمره رضایت ۱۱۲ محله بالاتر از حد متوسط است.
بررسی اطلاعات مربوط به شاخص رضایت از روابط اجتماعی و بافت فرهنگی محله، نشان می‌دهد در میان محلات شهر تهران بالاترین نمره رضایت به محله‌های خانی‌آباد شمالی (۱۹)، سرخه‌حصار (۱۳)، هفت‌حوض (۸)، دانشگاه شریف (۲۲) و آپادانا (۵) تعلق دارد. محله‌های محمودیه (۱)، داوودیه (۳)، شهرزیبا (۵)، صفا (۱۳) و بهاران (۵) کمترین نمره در این شاخص را داشته‌اند. در این شاخص ۲۱۳ محله از ۳۳۵ محله بررسی شده نمره‌ای بالاتر از حد متوسط به دست آورده‌اند.
بر اساس گویه‌های مطرح شده در پیمایش رصد کیفیت زندگی، شاخص رضایت از روابط اجتماعی و بافت فرهنگی محله ساخته شده است. شاخص کلی رضایت از روابط اجتماعی و بافت فرهنگی محله، نشان‌دهنده میزان رضایت شهروندان از محیط اجتماعی محل زندگی‌شان است. این شاخص نشان می‌دهد شهروندان تا چه اندازه از روابط بین ساکنان محله، میزان یکدست بودن قومی و فرهنگی ساکنان و همچنین وجود افراد معتمد و شناخته شده در محله راضی هستند. بر اساس این شاخص، میانگین کلی رضایت ساکنان تهران ۵۳ از ۱۰۰ است. همانطور که در جدول دیده می‌شود، مناطق ۲۰، ۱۹ و ۱۶ از بیشترین میزان رضایت برخوردارند درحالی‌که کمترین میزان رضایت متعلق به مناطق ۳، ۱۰ و ۵ است.
