کویت

شیعه نیوز:واژه «کوت» به شهری گفته می‌شود که در اطراف آن دژی وجود داشته باشد. در دوره عباسیان، کویت را «کاظمه البحار» می‌خواندند اما دریانوردان و جهانگردان پرتقالی، هلندی و انگلیسی آن را قرین نیز می‌خواندند[۱] احتمالا اروپایی‌ها به خاطر مجاورت جزیره «کورین» «QURAIN» یا «قرین» (مصغر قرن به معنای شاخ، چون خلیج کوچک کویت مانند شاخ است)، آنجا را به آن نام می‌شناختند.[۲] «کوت» لغتی هندی است که در زبان اعراب محلی وارد گردیده و معنای آن قلعه کوچک است.[۳]دلیل این نام‌گذاری وجود قلعه کوچکی بود که محمد بن عریعر رهبر بنی خالد در قرن ۱۱ هجری قمری ساخت و آن را محل ذخیره توشه و بار قرار داد و زمانی که آل صباح به این منطقه آمدند، ابن عریعر این قلعه را به آل صباح بخشید و این قلعه آغازی برای ایجاد کویت بود.[۴] تا چندی پیش مردم کویت لفظ کویت را به صیغه مکبر یعنی «کوت» استعمال می‌کردند و مقصودشان از آوردن این لفظ کلبه صحرایی بود که آبیاران و چاهبانان در زمستان از سرما و در تابستان از گرما بدان پناه می‌بردند و همچنین آن را بر محلی که تعدادی از چاههای آب آشامیدنی در آن جا وجود دارد اطلاق می‌کردند. البته کویت در نزد عرب و غیر عرب چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام معروف بوده و هر کدام در این سرزمین سوابقی داشته‌اند و در فترت‌های مختلف در آن سکنی گزیده‌اند.[۵]

تاریخچهساکنان اولیه کویت جماعتی از طوایف عتبی ساکن عربستان مرکزی بوده‌اند. در گذشته کویت محلی شبیه به اقامتگاه‌های معمولی عرب بوده است که به وسیله قلعه کوچکی از آن مدافعه و حفاظت می‌شده است. بعدا این محل به سرعت رو به آبادی و اهمیت نهاد و اعراب قبلی ساکن آن جا به وسیله عقد اتحادی با قبایل و طوایف مجاور موقعیت خود را بر علیه تجاوزات طایفه خالد که در آن زمان در شمال شرقی ساحل عربستان قدرت و نفوذ داشتند مستحکم ساختند.[۶]تاریخ بنای کویت به شیخ برّاک بن غریر آل‌حمید، شیخ قبیلهٔ بنی خالد و حاکم امارت احساء می‌رسد که در اواخر سال ۱۱۱۰ هجری قلعه‌ای را با نام کوت برای ذخیرهٔ آذوقه و همچنین انبار کردن اسلحه بنا کرد که بعدها نام کویت از آن گرفته شد و سپس این شهر در عهد شیخ سعدون بن محمد آل‌حمید به خاندان آل صباح بخشیده می‌شود.[۷] بازرگانی کویت در قدیم بیشتر بدست ایرانیان به ویژه مردم فارس و خوزستان انجام می‌شد. در آغاز رشد شهر، چند صد خانوار بهبهانی نیز از هر صنف در این بندر ساکن شدند.[۸]

اطلاعات جغرافیایی

نقشه کویتکویت دشت وسیع شنی است که در خلال آن گاهی تپه‌های کم ارتفاع وجود دارد.[۹] بیشترین ارتفاع این تپه‌ها سیصد متر است.ناحیه شمالی کشور با تپه‌ای که به صورت پراکنده در آن وجود دارد، متمایز می‌شود. این تپه‌ها با نزدیک شدن به ساحل، شکل زنجیره‌ای متصل در طول ساحل شمالی به خود می‌گیرد که نام «جان الزور» بر آن اطلاق می‌شود. ارتفاع این تپه‌های زنجیره‌ای شکل به حدود ۱۴۵ متر می‌رسد و به بیابان «ام الرمم» ختم می‌شود.[۱۰] در اطراف کویت جزیره‌هایی وجود دارد که جزیره بوبیان از همه بزرکتر است. در شمال جزیره وربه قرار دارد و در مدخل جون الکویت جزیره فیلیکه قرار دارد.[۱۱]کویت به دلیل قرار گرفتن در نهایی‌ترین نقطه شمال غربی خلیج فارس و همسایگی با سه کشور ایران، عربستان و عراق اهمیت استراتژیکی دارد بویژه این که در کنار راه باریک دریایی خور عبدالله و خور موسی واقع شده است. وجود منابع معدنی و عظیم نفتی و کشف ذخایر گاز طبیعی در کویت نیز از دیگر ویژگی‌های این کشور است. سواحل و بنادر کویت نهایی‌ترین بنادر خلیج فارس هستند که با توجه به منابع عظیم نفت در این کشور اهمیت ویژه آن بیشتر می‌شود.[۱۲]

ساختار سیاسینظام حکومتی کویت از سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه تشکیل شده است و مطابق قانون اساسی، این سه قوه از یکدیگر تفکیک شده‌اند اما در عمل، امیر کویت در هر سه قوه اعمال نفوذ می‌کند. وی ریاست قوه مجریه را به عهده دارد ضمن آن در قوه مقننه و مجلس امت، نقش ریاست را ایفا می‌کند. افزون بر آن، حکم قضایی با نام وی صادر می‌شود از این رو در عمل، نوعی اختلاط قوا در نظام حکومتی کویت وجود دارد. در نظام سیاسی و حکومتی کویت، امیر، شخص اول مملکت است و ریاست قوه مجریه، فرماندهی کل قوا و ریاست کشور را بر عهده دارد. وی می‌تواند در امور مجلس دخالت کند و علاوه بر آن، حق انحلال مجلس و اعلان جنگ تدافعی را نیز دارد.[۱۳] امیر کویت توسط اعضای مذکر و بالغ خاندان سلطنتی انتخاب می‌گردد. امیر، نخست وزیر و شورای وزیران را انتخاب می‌کند. پنج عضو مجمع ملی برای دوره‌ای چهار ساله با رای افرا د مذکر بالغ و باسواد تبعه کویت انتخاب می‌گردند. خانواده رای دهندگان می‌باید حائز شرایط کامل اقامت باشند. هرچند در مجلس کویت هیچ حزب سیاسی وجود ندارد اما گروه بندی‌های غیر رسمی درون مجمع وجود دارند.[۱۴]حکومت در کشور کویت در خاندان «الصباح» موروثی است و ولیعهد باید ظرف یک سال پس از تعیین امیر، با پیشنهاد وی و تصویب مجلس امت از میان افراد صلاحیت‌دار همین خاندان انتخاب شود. ولیعهد و امیر کویت همواره پسر عمو هستند بنابراین هرگاه امیر از یک خاندان باشد، ولیعهد باید از خاندان دیگر باشد. نخست وزیر و معاونان وی را امیر انتخاب می‌کند و ورای وزیران پس از معرفی از سوی نخست وزیر، به تایید امیر می‌رسند و او فرمان تشکیل کابینه را صادر می‌کند. نمایندگان مجلس با رای مردم و مقامات عالی قضایی از سوی امیر انتخاب می‌شوند. امیر همچنین در مقام فرمانده کل قوا، مقامات عالی نظامی را برمی‌گزیند.[۱۵]Circle frame.svgپراکندگی ادیان و مذاهب در کویت سنی (۴۵٪) شیعه (۴۰٪) دیگر (۱۵٪)

زبان رسمیزبان رسمی در کویت عربی است.[۱۶] که با لهجه‌های عربی فصیح، عربی خلیجی و عربی مهری –منسوب به مهر ایران– تلفظ می‌شود و از سایر زبان‌های غیر بومی می‌توان به زبان انگلیسی، هندو و اردو اشاره کرد.[۱۷] خط رسمی نیز در کویت عربی است.[۱۸]

دین در کویت۸۵ ٪ مردم کویت مسلمان هستند و اسلام دین رسمی این کشور است. ۴۵٪ ساکنان این کشور سنی اند[۱۹] که مذهب اکثر آنان، مالکی است.[۲۰] ۴۰/۵ ساکنان کویت شیعه و بقیه پیرو دیگر ادیان هستند[۲۱]

تشیع در کویت

بافت جمعیتی و نژادی شیعیانشیعیان کویت عمدتا از دیگر کشورها به این سرزمین آمده و در آن ساکن شده‌اند. عمده شیعیان کویت اصلیتی ایرانی، عراقی، عربستانی و بحرینی دارند. شیعیان ایرانی‌الاصل که در اصطلاح «عجم کویتی» نامیده می‌شوند عموما از سواحل جنوبی ایران و استان‌های بوشهر، فارس، خوزستان به این کشور آمده‌اند. اغلب شیعیان عراقی از مناطق جنوبی عراق، بصره، نجف و کربلا هستند. شیعیان عربستان از منطقه شرقیه و از احساء هستند. گروهی از شیعیان بحرینی نیز به کویت آمده‌اند که به بحارنه و قلالیف مشهورند. این مهاجرت‌ها به دلایل مختلف و از جمله بهبود اوضاع اقتصادی و کارهای تجاری صورت گرفته است.[۲۲]

گرایش‌های مذهبی شیعیان

جامعه شیعیان کویت شامل چهار گروه عمده بود: سلاله عرفی ساکنان اولیه بحرین؛ مهاجرینی که از حصه واقع در عربستان شرقی به آنجا آمده بودند؛ عرب‌های شیعه که در ابتدا از عربستان به ایران مهاجرت کرده و دوباره برگشته بودند؛ و بزرگترین گروه ایرانی‌هایی که در خود ایران ریشه داشتند. گروه اخیر به زبان فارسی صحبت می‌کردند و پیوندهای تجاری و خانوادگی شان را با ایران حفظ کرده بودند. یکی از افراد برجسته ایرانی‌الاصل، یوسف بهبهانی بود که در دهه ۱۹۳۰ به حمل اجساد ایرانیان به عراق، از طریق کویت برای دفن در جوار عتبات عالیات اشتغال داشت.[۲۴]شیعیان در کویت به چهار مدرسه مذهبی گرایش دارند: شیخیه: نسبتش به شیخ احمد بن زید الدین احسایی می‌رسد که دیدگاه خاصی در مورد اهل بیت دارد، آن‌ها معتقدند که خدا اهل بیت را مورد فیض قرار داده و به آن‌ها اجازه داده که روزیِ مردم را توزیع کنند، اما امروزه این اعتقاد دیگر رایج نیست. در دوره اخیر میرزا حسن احقاقی رهبری این گروه را بر عهده داشت و به اعتبار او، به آنها جماعت میرزا اطلاق می‌شود. مرکز تجمع این گروه مسجد امام صادق(ع) در مرکز پایتخت است که در تیرماه ۱۳۹۴ش. انفجاری تروریستی در آن رخ داد.[۲۵] بیشترین مقلدان شیعه آن‌ها کسانی هستند که که از احساء به کویت مهاجرت کرده‌اند و معروف‌ترین خانواده‌های این جماعت؛ أریش، خریبط، الشواف، والوزان هستند. جماعت میرزا و رهبری مذهبی آن به دلیل اتخاذ مواضع بی‌طرفانه در قبال رویداد‌های سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی مورد انتقاد دیگر مدارس شیعه کویت قرار گرفته است.

اخباریه: آن‌ها بحرینی و از مقلدان میرزا ابراهیم جمال الدین هستند که پیشوای شیعیان بحرینی به شمار می‌رود. مهم‌ترین خانواده‌های وابسته به این جماعت خانواده های؛ قلاف، خیاط، مکی، جمعه، حاجی حامد می‌باشند.

أصولیه: این مکتب معتقد است که حدیث نبوی باید موضوع مطالعه و بررسی باشد و نباید بر آن ایراد واشکال گرفت، این مکتب علاوه بر شیعیان کویت در بین شیعیان عراق، ایران و لبنان نیز رواج دارد.

خوئیه: که بقیه شیعیان کویتی ایرانی تبار را شامل می‌شود. آن‌ها از سید ابوالقاسم خویی که در نجف زندگی می‌کرد تقلید می‌کنند. مساجد زین العابدین، مقامس و نقی از مراکز تجمع این گروه در کویت به شمار می‌رود. مهم‌ترین خانواده‌های منتسب به این جماعت خانواده‌های؛ موسوی، قبازر، دشتی، اشکانی، بهمن، بهبهانی، و معرفی هستند.[۲۶]فعالیت‌های سیاسی شیعیانعلل گوناگونی شیعیان کویت را به فعالیت سیاسی واداشت از جمله: بروز انقلاب اسلامی ایران که الهام بخش و حامی حرکت سیاسی شیعیان در همه نقاط جهان بود.

قلع و قمع حزب الدعوه عراق که فرار بسیاری از اعضای آن به کویت را در پی آورد.

پیدایش جنبش‌های اسلام‌گرای امل و حزب الله در لبنان.

و بالاتر از همه، حمایت شدید حکومت کویت از عراق طی جنگ ایران و عراق.نقشی که شیعیان کویت طی جنگ خلیج فارس در مقابل صدام ایفا کردند تغییر شگرفی در وضعیت آنان پدید آورد و به پذیرش مجدد و بازگشت آنان به درون جامعه کویت – و از جمله نظام سیاسی- انجامید. در زمان حمله عراق به کویت بسیاری از سنیان ثروتمند کویت برای گذراندن تعطیلات در خاج از کشور به سر می‌بردند لذا در این زمان تعادل جمعیتی کشور به نفع شیعیان به هم خورد و شیعیان در مقابل هجوم قوای عراق به شدت ایستادگی کرده و بسیاری از شیعیان به دست قوای اشغالگر عراقی کشته شدند یا به زندان افتادند. در این میان ابراز میهن دوستی شیعیان دو نتیجه در بر داشت: تردید سنیان درباره وفاداری شیعیان به کویت را کاهش داد.

میان جوامع سنی و شیعی همبستگی برقرار ساخت.در واقع تجربه دشوار و مشترک اشغال کویت از سوی عراق، چنان حس ملیت گرایی را در میان کویتی‌ها قوت بخشید که امروزه نظیر آن را در کشورهای عربی، کمتر می‌توان یافت. بازتاب این اتحاد ملی آن بود که بلافاصله پس از جنگ خلیج فارس، شیعه و سنی مشترکا خواستار احیای قانون اساسی و مجلس ملی شدند.[۲۷] به دلیل ساختار دموکراتیک کویت، شیعیان با سازماندهی فعالیت‌های سیاسی خود و تشکیل احزاب در ساختار سیاسی کشور نقش آفرینی می‌کنند.[۲۸] جنبش‌های شیعیان کویت، مرکب از عرب زبان‌ها و ایرانیان مقیم این کشور هستند که تفاوت‌های نژادی و گرایش‌های سیاسی مختلف باعث اختلافاتی میان آن‌ها شده بود اما پس از انتخابات دهمین دوره مجلس ملی، به وحدت نسبی رسیدند.[۲۹]

احزاب و تشکل‌های شیعهمهمترین تشکیلات شیعیان در کویت عبارتند از: حزب الدعوه: تشکیلات حزب الدعوه متاثر از مرکزیت حزب الدعوه الاسلامیه در عراق بود. از آنجا که طبق قانون اساسی کویت، وجود احزاب در این کشور مشروعیت ندارد، این مجموعه به صورت غیر علنی و در قالب فعالیت‌های مذهبی و اجتماعی محدود به کار خود ادامه داد. تشکیلات این حزب مستقل از مرکزیت آن در عراق فعالیت می‌کرد.

انجمن دانشجویان شیعه: دانشجویان شیعه دانشگاه کویت در رقابت با سایر گروه‌های سیاسی فعال در دانشگاه در انتخابات انجمن دانشجویی در دهه هفتاد اقدام به تشکیل گروه خاصی نمودند که اعضای این گروه با توجه به زمینه‌های قوی مذهبی، بعد از پیروزی انقلاب به پیروی خط امام روی آوردند. با ایجاد شکاف در میان شیعیان و با تشدید فعالیت جماعت شیرازی در میان شیعیان و تشدید فعالیت این جماعت در دانشگاه، گروه مزبور به دو قسمت به نام‌های قائمه الاسلامیه الحره (خط امام) و قائمه الحره (جماعت شیرازی) تقسیم شده و اختلاف فیما بین موجب تنزل شیعیان به رده‌های آخر جدول در انتخابات انجمن دانشجویان دانشگاه کویت گردید.

جمعیه الثقافیه الاجتماعیه: در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، شیعیان پیرو خط امام که در فعالیت‌های سیاسی، از سوی دولت تحت فشار بودند اقدام به تشکیل انجمن فرهنگی – اجتماعی تحت عنوان جمعیه الثقافیه الاجتماعیه نمودند که در قالب آن به جذب جوانان و فعالیت‌های عقیدتی – سیاسی مبادرت می‌شد. تحرکات این گروه در سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶ به اوج خود رسید. در سال ۱۳۶۶ با دستگیری گروهی از شیعیان وابسته به این گروه، شورای اداری آن منحل و دولت گروه جدیدی را که وابسته به دولت بودند به عنوان اعضاء شورا تعیین و عملا این انجمن تعطیل شد.

ائتلاف الاسلامی الوطنی: این گروه در سال ۱۳۷۰ بعد از آزادی کویت با ائتلاف جناح‌های مختلف شیعه تشکیل گردید. هدف از تشکل این گروه سازماندهی فعالیت‌های سیاسی شیعیان در انتخابات سال ۱۹۹۲ میلادی (۱۳۷۳) مجلس الامه بود. این ائتلاف با توجه به جو موجود و روحیه همکاری ناشی از صدمات جنگ توانست از وحدت نسبی بهره برداری و ۵ نفر از شیعیان را بعنوان نماینده وارد مجلس هفتم نماید. این ائتلاف پس از انتخابات به علت اوجگیری اختلافات شیعیان عملا از هم پاشید و اکنون وجود خارجی ندارد.[۳۰]اوضاع مذهبی شیعیان کویتقانون اساسی کویت برطبق آنچه که به اسم آزادی ادیان تدوین شده به شیعیان حق انجام آزادانه مناسک و مراسم‌های مذهبی را می‌دهد و دولت از انجام فعالیت‌های مذهبی که براساس عادت‌های مرسوم باشد و نظم عمومی را بر هم نزند و مخالف با عرف جامعه نباشد حمایت می‌کند.[۳۱] مهمترین پدیده‌های مثبتی که می‌توان در این رابطه به آن‌ها اشاره کرد شامل: شیعیان کویتی در مورد مسائل و امور شخصی مانند شیعیان بحرینی به دادگاه‌های اولیه شیعه جعفری و استیناف مراجعه می‌کنند، همچنین در سال ۲۰۰۳ دولت موافقت کرد که شیعیان در مسائلی مانند آن به دادگاه‌های عالی جعفری مراجعه کنند.

شیعیان در کویت به طور آزادانه مراسم مذهبی خود را انجام می‌دهند و در ساخت و برپایی مساجد و حسینه‌ها حتی در محله‌های سنی نشین از آزادی برخوردارند و به همین دلیل تعداد مساجد شیعیان در کویت به ۵۶ مسجد می‌رسد به اضافه ۱۱۶ حسینیه، گرچه طبق منابع دیگر تعداد مساجد شیعیان در کویت ۳۵ یا ۳۸ مسجد می‌باشد و به طور کلی نمی‌توان تعداد مساجد شیعیان کویت را به طور دقیق معین کرد چرا که تعداد آن‌ها با توجه به زمان تغییر می‌کند.

برخی ازافراد خانواده حکومتی کویت بسیار علاقمند به زیارت حسینیه‌ها در مناسبت‌های شیعیان ویژه در روز عاشورا هستند.

بعد از این که دسته‌های عزاداری حسینی در کویت ممنوع شد در سال ۲۰۰۶ حکومت با برپایی دسته عزاداری در رمیثیه موافقت کرد و حمایت امنیتی از آن به عمل آورد و در سال ۲۰۰۳ حکومت کویت هیئتی برای اداره اوقاف جعفری و نظارت بر آن تاسیس کرد.[۳۲]

شیعیان برای جذب روحانیان و علماء از قم و نجف به جز در زمان جنگ ایران و عراق ممنوعیتی نداشتند برخلاف وضعیت شیعیان در برخی کشورهای مجاور که شیعیان از نبود آزادی برای انجام امور مذهبی خود رنج می‌برند.[۳۳]اوضاع اقتصادی شیعیان کویتاز بعد اقتصادی باید اذعان کرد که برخی از خانواده‌های شیعه از بزرگترین تاجران در زمینه اقتصادی و تجاری کویت شدند. از مهم‌ترین این خانواده ها: الوزان، بهبهانی، دشتی و معرفی هستند. علاوه بر این شیعیان از تعلیم و آموزش در توسعه و بهبود اوضاع اجتماعی خود استفاده کرده‌اند. به گونه‌ای که دولت مرکز آموزش مجانی را تاسیس کرده که شیعه و سنی به طور مساوی از آن بهره می‌برند.[۳۴] وضع اقتصادی نقش مهمی در از بین بردن شکاف میان شیعیان و اهل سنت از جهت اجتماعی و فرهنگی داشت که شیعیان از توزیع ثروت نفتی استفاده کردند. در آغاز دهه ۵۰ کویت شاهد بهره برداری‌های کلان نفتی بود که به بهبود سطح اقتصادی شهروندان کویتی کمک کرد، امری که زمینه را برای شیعیان فراهم کرد تا در امور اقتصادی فعالیت کنند، به طوری که بعضی خانواده‌های شیعه از بزرگترین طبقات تجاری کویت شدند، همچنین تحولات اقتصادی واجتماعی که در آن زمان کویت شاهد آن بود به شیعیان فرصت داد که پست‌های مهم مدیریتی را در دولت عهده‌دار شوند و همچنین به توسعه و گسترش آموزش در کویت کمک کرد، امری که شیعیان واهل سنت به طور یکسان از آن استفاده کردند و دولت آموزش رایگان را در تمام مقاطع تحصیلی از جمله تحصیلات عالیه فراهم کرد که به توسعه وضعیت اجتماعی وعلمی کمک کرد.[۳۵]

روابط ایران و کویت

دیدار امیر کویت باآیت الله خامنه ای و ریاست جمهوری ایراندو مناسبت موجب ارتباطات نزدیک بین ایران و کویت شد از جمله: هم کیشی که از بدو پیدایش اسلام به صورت یک رشته ناگسستنی این دو ملت را به هم پیوند داده است.

همجواری ایران و کویت که خود یکی دیگر از عوامل نیرومند همبستگی و دوستی و سرمنشاء هزاران مناسبات دوستانه و صمیمانه دیگر خواهد بود. پس از اعلام استقلال کویت، ایران اولین کشور غیر عربی بود که استقلال این کشور را به رسمیت شناخت و هیاتی از رجال و شخصیت‌های برجسته ایران برای تبریک به کویت رفتند.[۳۶]تاریخ روابط ایران و کویت را می‌توان در دو مقطع جداگانه و در بطن حاکمیت مورد تجزیه و تحلیل قرار داد: بخشی از روابط در دوران حاکمیت شاهنشاهی شکل گرفته و فضای حاکم بر این فصل نشان از حرکت دو طرف در راستای منافع طرفین و هم سویی با منافع ابر قدرت‌ها داشته است.[۳۷] در زمینه روابط کویت با ایران قبل از انقلاب اسلامی باید گفت که پس از اعلام استقلال کویت در سال ۱۹۶۱ ایران از جمله نخستین کشورهایی بود که کویت را به رسمیت شناخت.[۳۸] این شناسایی با توجه به این که بعضی از کشورها نسبت به شناسایی استقلال کویت تردید داشتند و حتی عراق مدعی حاکمیت بر کویت بود؛ اثر عمده‌ای در حسن رابطه بین ایران و کویت داشته است. پس از شناسایی کویت از سوی ایران هیات حسن نیتی به کویت اعزام گردید و این امر در تحکیم مبانی دوستی بین دو کشور تاثیر بیشتری به جای گذاشت.[۳۹]اما روابط دو دولت بعد از انقلاب اسلامی به نوعی بود که رویدادهای ایران در پایان سال ۱۹۷۸ و آغاز سال ۱۹۷۹ به دلیل نداشتن شناخت دقیق از تحولات نوعی «وحشت» و «اضطراب» برای مقامات رسمی کویت ایجاد کرد. به رغم نوسان و سردی واکنش‌های رسمی، مقامات کویت تصریح کردند که رویدادهای ایران ماهیتاً یک مسئله داخلی است و باید به شیوه‌ای که ایران آن را مشخص می‌سازد با آن برخورد کرد، به عبارت دیگر کویت در این رویدادها دخیل نیست. به هر حال کویت از جمله اولین کشورهایی بود که نظام جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخت. دیدار شیخ صباح الاحمد وزیر خارجه کویت از تهران در ژوئن ۱۹۷۹ نیز نخستین دیدار وزیر خارجه یکی از کشورهای حوزه خلیج فارس از تهران بود. هدف این دیدار بررسی امنیت در منطقه و توسعۀ مناسبات ایران و اعراب عنوان گردید. وزیر خارجه کویت با ابراز خشنودی از انجام این دیدار اعلام نمود روابط دو کشور از امروز به بعد بهتر خواهد شد.[۴۰]

پی نوشت:

موسوی، ۱۳۸۵: ۱۹.
سیوری و کلی،۱۳۷۷: ۱۴۷.
کویت، ۶۵۱۳: ۳۷.
الشرباصی، ۱۹۵۳: ۷-۶.
جواهری، ۱۹۶۱: ۷ – ۶.
کویت،۱۳۶۵: ۳۷.
سایت رسمی دیوان امیری کویت http://www.da.gov.kw/ara/picsandevents/riseofkuwait.php؛ Kuwait: a Beacon of Humanity؛ Kuwait Information</History of Kuwait:: Rulers of Kuwait؛ !– عنوان تصحیح شده توسط ربات –>؛ کتاب The reign of Mubarak al-Sabah ص۶
سلطانی، سلطان‌علی، بیست و هشت گفتار در باب فرهنگ و مردم ایران، تهران: مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۱خ.، ص۱۶۳-۱۶۴.
جواهری، ۱۹۶۱: ۱۷.
فیلی رودباری، ۱۳۳۵: ۱.
جواهری، ۱۹۶۱: ۱۷.
موسوی، ۱۳۸۵: ۲۱- ۲۰؛ سنان، ۱۹۵۶: ۱۳۶-۱۳۵.
کاظمی دینان، ۱۳۸۸: ۲۱۸ – ۲۱۷.
کتاب سبز کویت، ۱۳۹۱: ۱۴۵.
کاظمی دینان، ۱۳۸۸: ۲۱۸.
مجتهد زاده، ۱۳۴۹: ۵۷۳.
ژئوپلیتیک منطقه خلیج فارس با تاکید بر شیعیان، ۱۳۸۷: ۵۱.
کویت، ۱۳۷۵: ۱۴.
میر رضوی و لفورکی، ۱۳۸۳: ۳۵۰.
اطلاعاتی درباره کشور کویت،۱۳۶۲: ۳۰.
میر رضوی و لفورکی، ۱۳۸۳: ۳۵۰.
میر رضوی و لفورکی، ۱۳۸۳: ۳۵۰.
پورتال مجمع جهانی
کریستال،۱۳۷۷: ۶۹.
مشرق نیوز
المدیرس، ۱۹۹۹: ۸ – ۷.
فولر و فرانکه، ۱۳۸۴: ۳۱۰.
متقی زاده، ۱۳۸۴: ۱۹۳.
حیدری، ۱۳۸۳:ش ۱۵۲.
سیفی،۱۳۸۶: ۷۵، ۷۴.
ناصر، ۲۰۱۱: ۱۵۸.
ناصر، ۲۰۱۱: ۱۵۹.
منبع: ویکی شیعه