به گزارش «شیعه نیوز»، یکی از تلخ‌ترین تجربه‌هایی که ممکن است در طول زندگی داشته باشید، سوختگی است. ممکن است با تمام دقتی که در انجام کار‌های خود دارید، باز هم به‌صورت ناگهانی و ناخواسته دچار سوختگی شوید. سوختگی یکی از شایع‌ترین مصدومیت‌هاست که بر اثر عوامل مختلف ایجاد می‌شود.
این عوامل می‌تواند شامل تماس بدن با شعله، وسایل و مایعات داغ، مواد شیمیایی، جریان الکتریسیته، تابش مستقیم خورشید و... باشد، ولی بیشتر سوختگی در خانه، هنگام آشپزی اتفاق می‌افتد. شعله اجاق گاز، حرارت زیاد قابلمه، پریدن روغن داغ و ریختن آب جوش روی بدن ازجمله سوختگی‌های رایج و دردناکی است که ممکن است بار‌ها تجربه کرده باشیم.
این نوع سوختگی‌ها در صورتی که تاول و سطح وسیعی نداشته باشد، به‌راحتی در منزل درمان می‌شود. باید بدانید اگر در خانه دچار سوختگی شدید چه کار‌هایی را به‌سرعت انجام دهید و در سوختگی شدید چگونه فرد را به مراکز درمان سوختگی و بیمارستان منتقل کنید. در اینجا قصد داریم شما را با انواع سوختگی و آن‌چه باید انجام دهید، آشنا کنیم.
آن‌چه باید در مواجهه با همه سوختگی‌ها انجام داد، یک‌سری وجوه مشترک دارد:
در مرحله نخست باید عامل سوختگی رفع شود؛ برای مثال در سوختگی ناشی از برق، قطع جریان برق؛ در سوختگی با مواد شیمیایی، حذف یا برداشتن ماده شیمیایی و در سوختگی‌های عادی برداشتن جسم سوزاننده از روی پوست باید انجام شود.
مرحله بعد خنک کردن است. در مرحله خنک کردن بهترین ماده آب است. محل سوختگی را با توجه به نوع سوختگی حداقل به مدت ١٠ دقیقه زیر جریان آب قرار دهید. تأکید بر این است که حتما باید زیر جریان آب قرار دهید تا جریان آب گرما را به خود بگیرد و رد شود، نه آن‌که محل سوختگی را در ظرف آب فرو ببرید.
هنگام سوختگی با فردی که آتش‌گرفته و می‌دود چه باید کرد؟
هنگام سوختگی با فرد آتش‌گرفته، یک فرمول داریم Stop Drop Cover Role. به این معنا که در مرحله اول فرد را باید از حرکت باز دارید. زیرا هرچقدر فرد حرکت کند یا بدود با رسیدن اکسیژن بیشتر، میزان حریق بیشتر می‌شود (مانند زغالی که آن را باد می‌زنیم). در مرحله بعد باید فرد را به روی زمین بیندازید تا نتواند حرکت کند. سپس روی او را با پتو یا پارچه ضخیم بپوشانید. سپس به آرامی فرد را روی زمین بچرخانید. به این نکته توجه داشته باشید چرخاندن فرد به آرامی باشد، زیرا اگر به سرعت این کار را انجام دهید ممکن است قسمت‌هایی از بدنش دچار آسیب شود.
فردی که تمام بدنش دچار سوختگی شده است، حتما باید به بیمارستان منتقل شود. برای این افراد نباید خنک‌سازی (استفاده از آب) انجام شود. برای انتقال به بیمارستان باید از پتو‌های نجات (پتو‌هایی مانند آلومینیوم فویل بسیار نازک از جنس کامپوزیت و کوالیت) برای پوشاندن فرد استفاده کرد. همچنین به هیچ عنوان نباید لباس‌های سوخته شده و چسبیده به بدن فرد را جدا کنید. به علاوه هرچیزی که حالت حلقوی دارد مانند انگشتر، ساعت و دستبند تا قبل از ایجاد تورم، را باید از بدن فرد مصدوم خارج کرد.
آفتاب سوختگی و روش برخورد با آن
آفتاب سوختگی صرفا مختص به فصل تابستان نیست. در دو فصل تابستان و زمستان بیشترین میزان آفتاب سوختگی را شاهد هستیم. آفتاب سوختگی در زمستان به دلیل بازتاب نور خورشید از سطح برف است و در اسکی‌بازان و کوهنوردان زیاد دیده می‌شود. در فصل تابستان هم براثر قرار گرفتن در نور شدید خورشید یا بازتاب آن از روی آب ایجاد می‌شود. از آنجایی که آفتاب سوختگی‌ها اغلب از نوع سوختگی‌های سطحی هستند می‌توان از روش‌های درمان سوختگی‌های ساده و سطحی استفاده کرد.
ذکر این نکته ضروری است که نمی‌توان فرد آفتاب سوخته را به دلیل در برگرفتن سطح وسیعی از بدن و التهاب شدید، زیر جریان آب قرار داد. چون به دلیل تحریک پایانه‌های عصبی، فرد حس ناخوشایند و دردناکی مانند سوزن سوزن شدن می‌کند. بهترین کار این است که پارچه یا حوله‌ای لطیف را در آب خیس کنیم و آن را بر روی پوست فرد قرار دهیم تا گرمای بدن او را بگیرد. همچنین بهتر است برای پیشگیری از دهیدراته شدن (کم آبی) بدن، به فرد نوشیدنی‌های خنک به‌خصوص محلول ORS بدهیم. در انتها می‌توانید از پماد‌های سطحی سوختگی مانند پماد آلوئه‌ورا استفاده کنید. اما اگر سطح سوختگی زیاد است برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
سوختگی با آب جوش و روش‌های درمان آن در خانه
هنگام سوختگی با آب جوش یا هر ماده گرمایی دیگر، باید محل سوختگی را حداقل١٠ دقیقه یا تا زمانی‌که سوزش آن برطرف شود، زیر جریان آب قرار دهید. بهتر است در صورت امکان برای کاهش درد، اندام را به‌سمت بالا بگیرید تا خون‌رسانی به عضو کمتر شده و احتمال ایجاد تاول کاهش پیدا کند. در صورتی‌که سوختگی سطحی یا اندک است و نیازی به انتقال فرد آسیب‌دیده به بیمارستان نیست، می‌توانید از پماد‌های سوختگی استفاده کنید، اما چنانچه میزان سوختگی زیاد است، برای انتقال فرد به بیمارستان، با استفاده از پلاستیک نرم و تمیز مانند سلفون‌های غذا، روی محل سوختگی را پوشانده و سپس فرد را به بیمارستان منتقل کنید. در این موارد به هیچ عنوان نباید از پماد‌های سوختگی استفاده کرد.
در سوختگی‌های سطحی بهترین پماد که می‌توان استفاده کرد، پماد آلوئه‌ورا است، زیرا ترکیبی از طب سنتی و مدرن است، اما در سوختگی‌های عمیق‌تر نباید از هیچ نوع پمادی استفاده کرد؛ تنها کار، پوشاندن محل آسیب‌دیده با سلفون و انتقال مصدوم به بیمارستان است تا در آن‌جا پس از بررسی، درمان‌های لازم انجام شود.
نکته: در صورت وجود تاول روی پوست از ترکاندن آن خودداری کنید، زیرا باعث ایجاد عفونت می‌شود.
هنگام مواجهه با سوختگی ناشی از برق چه باید کرد؟
نوع دیگر از سوختگی، سوختگی ناشی از جریان برق است. اگر فرد هنگام تعمیر وسیله الکترونیکی دچار برق‌گرفتگی شود، به راحتی می‌توان سیم دستگاه را از جریان برق جدا کرد. درصورت تماس با منبع، ابتدا باید جریان اصلی برق را قطع کنید؛ یعنی جریان را از کنتر برق قطع کنید. درصورتی که فاصله ما تا کنتر اصلی زیاد باشد، می‌توانید برق را از جعبه مینیاتوری داخل ساختمان قطع کنید. دقت کنید کلیدی که از نظر رنگ، سایز یا محل قرارگیری با بقیه متفاوت است را باید قطع کرد. چنانچه این کار هم برای ما امکان‌پذیر نبود، فرد کمک‌کننده باید کفش خود را بپوشد، چند کتاب ضخیم زیر پای خود قرار دهد و سپس با یک وسیله چوبی فرد را از جریان برق جدا کند.
سپس محل سوختگی را با آب، خنک کرده و روی آن را بپوشانید و در سوختگی‌های الکتریکی حتی اگر تاولی کوچک روی پوست ایجاد شود، باید فرد را به بیمارستان منتقل کنید. به یاد داشته باشید که جریان برق از یک محل وارد بدن می‌شود و از سمت دیگر خارج می‌شود. در واقع دو محل ورودی و خروجی دارد و از آنجایی که طول این مسیر در داخل بدن قابل دیدن نیست، می‌تواند موجب آسیب‌های داخلی مانند انقباض عضله، شکستگی، ایست قلبی- تنفسی، میوگلوبین اوری، اختلال در سیستم‌های عصبی، فلج اندام‌ها و... شود؛ بنابراین باید فرد را برای انجام آزمایش و بررسی بیشتر به بیمارستان منتقل کرد.
هنگام مواجهه با سوختگی ناشی از مواد شیمیایی چه باید کرد؟
مواد شیمیایی که موجب سوختگی می‌شوند شامل دو دسته خشک و ترند. زمانی که ماده شیمیایی خشک است، ابتدا باید با وسیله‌ای مانند لبه کاغذ یا کاردک، مواد را از روی پوست برداریم، سپس با یک حوله یا پارچه لطیف باقی‌مانده ماده شیمیایی را از روی پوست تمیز کنیم. در انتها محل سوختگی را زیر جریان آب قرار دهید. فرد امدادرسان حتما باید از دستکش استفاده کند. زمانی که عضو را زیر جریان آب قرار می‌دهید مراقب باشید که آب آلوده از مواد شیمیایی روی قسمت‌های دیگر بدن نریزد. در سوختگی‌های عادی مدت زمانی که باید محل سوختگی را در زیر جریان آب قرار دهیم حداقل ١٠ دقیقه است، اما در سوختگی‌های شیمیایی باید حداقل٢٠ دقیقه محل سوختگی را زیر جریان آب قرار دهید و سپس روی آن را بپوشانید.
یک اشتباه: برخی از افراد تصور می‌کنند که، چون ماده اسیدی و قلیایی همدیگر را خنثی می‌کنند، پس در صورتی که با یک ماده اسیدی برخورد کردیم باید یک ماده قلیایی بر روی آن قرار دهیم، مانند:
NaOH + HCl->H٢O + NaCl
در صورتی که این باور کاملا غلط است. نتیجه ترکیب اسید با قلیا به‌وجود آمدن آب، نمک و گرما است و این گرما باعث افزایش سوختگی در فرد می‌شود.
روش‌های اشتباه درمان سوختگی
هیچگاه هنگام سوختگی اجازه استفاده از موادی مانند سیب‌زمینی، خمیردندان، زردچوبه، نمک، سفیده تخم‌مرغ، رب گوجه‌فرنگی، انواع روغن‌ها، یخ و آرد را نداریم؛ زیرا استفاده از این مواد برای درمان سوختگی هیچ پشتوانه علمی ندارند و دلیل آن را می‌توان با مثال‌هایی توضیح داد.
در زمان‌های قدیم، آرد یکی از تمیز‌ترین موادی بود که در اختیار مردم قرار داشت. اگر فردی به هنگام پختن نان دچار سوختگی میشد، اولین ماده تمیزی که در اختیار فرد بود و می‌توانست درد ناشی از سوختگی را کم کند، آرد بود، چون آوردن آب از چشمه و رودخانه زمان زیادی می‌برد؛ بنابراین فرد محل سوختگی را در آرد قرار می‌داد، ولی درحال حاضر آب با توجه به دردسترس‌بودن و این‌که می‌تواند گرمای بدن را گرفته و به سرعت رد کند، بهترین گزینه است.
سفیده تخم‌مرغ نیز خاصیت بسیار منفی برای درمان سوختگی دارد. معمولا تصور می‌شود که با توجه به خاصیت‌های سفیده تخم‌مرغ مانند ضدالتهاب‌بودن و داشتن پروتیین برای کلاژن‌سازی، می‌توان از آن در سوختگی‌ها استفاده کرد، اما واقعیت این است که با استفاده از سفیده تخم‌مرغ به جهت فراهم‌شدن محیط کشت مناسب برای میکروارگانیسم‌ها، شرایط را برای رشد باکتری و عفونت فراهم می‌کنیم. درصورتی که دو نکته ضروری در روش برخورد با سوختگی، پیشگیری از عفونت و شوک است. در موارد خاص اگر تخم‌مرغ به باکتری سالمونلا آلوده باشد، این روش حتی می‌تواند مرگبار نیز باشد؛ بنابراین هیچگاه نباید از موارد فوق برای درمان سوختگی استفاده کرد.
منبع: روزنامه شهروند
