به گزارش «شیعه نیوز»، ارتباط کشمیر تحت کنترل هند چهار روز است که با دنیای خارج قطع شده و با حضور ارتش هند، مقررات منع تردد شبانه به اجرا گذاشته شده است. اخبار جسته و گریخته از وقوع درگیری‌های خونین میان معترضان به لغو خودگرانی این ایالت با نظامیان هندی حکایت دارد.
همزمان تنش دیپلماتیک میان هند و پاکستان بر سر کشمیر افزایش یافته است. تنشی که طی دهه‌های گذشته هر از چند گاهی رخ داده و گاه به وقوع جنگ میان دو کشور ختم شده و گاه به حصول توافق‌های ناپایدار منجر شده، ولی هیچ گاه به نقطه پایان نرسیده است. اما ریشه این اختلاف تاریخی کجاست؟
شکل‌گیری زمینه‌های اختلاف
کشمیر نام منطقه‌ای در هیمالیاست که از سال ۱۸۴۶ میلادی به عنوان ایالتی تحت حمایت بریتانیا و حاکمیت مهاراجه‌ها شکل گرفت.
همزمان با استقلال هند و پاکستان از بریتانیا در سال ۱۹۴۷ میلادی، ایالت‌های مهاراجه‌نشین در الحاق به هر یک از این دو کشور اختیار کامل داشتند. با این وجود هری سینگ، مهاراجه هندوی حاکم بر ایالت مسلمان‌نشین واقع در حدفاصل دو کشور تازه استقلال یافته، قادر به تصمیم‌گیری نهایی نبود؛ لذا برای خرید زمان تا حصول به تصمیم نهایی، یک توافق‌نامه کوتاه‌مدت برای بهره‌مندی مردم از خدمات دولتی از جمله حمل و نقل با پاکستان امضاء کرد. این در شرایطی بود که ایالت‌های دارای جمعیت اکثرا مسلمان به سرعت به پاکستان ملحق می‌شدند.
آغاز دوران جنگ‌های پیاپی
در اکتبر سال ۱۹۴۷، تعدادی از قبایل مسلمان ساکن در مرز پاکستان در اعتراض به گزارش‌های دریافتی از آزار مسلمانان در کشمیر به این ایالت حمله کردند. آن‌ها خواستار پایان دادن به تعلیق عضویت کشمیر در جامعه مسلمان پاکستان بودند. در مقابل سینگ از هند درخواست کمک نظامی کرد و توافق کرد تا کشمیر فارغ از سیاست خارجی و نظامی تابع هند باشد.
لرد مونت‌باتن، حاکم کل هند معتقد بود که تا زمان برگزاری رای‌گیری عمومی در مورد سرنوشت کشمیر، بهترین راه برقراری صلح کنترل این ایالت از سوی هند است. بر همین اساس ارتش هند دو سوم کشمیر را تصرف کرد و پاکستان هم بخشی از شمال این ایالت را تحت کنترل خود گرفت. در واقع پایان جنگ اول دو کشور در سال ۱۹۴۹ با تقسیم کشمیر و ایجاد «خط آتش‌بس» میان دو کشور همراه بود.
در سال ۱۹۵۰ میلادی چین هم وارد مناقشه کشمیر شد و بخش‌هایی از شرق آن را تصرف کرد. چین و هند در سال ۱۹۶۲ وارد جنگی کوتاه مدت شدند که در پایان آن چین موفق شد با شکست هند، بخش اکسای را به طور کامل در اختیار بگیرد.
پاکستان همچنان خواستار خروج ارتش هند از کشمیر و اجرای توافق‌نامه سینگ با این کشور بود و در مقابل هند هم اصرار داشت که حضور نظامی‌اش با تایید حاکم وقت کشمیر صورت پذیرفته است. ولی پاکستان تاکید داشت که بنابر توافق‌نامه سال ۱۹۴۷ با حاکم کشمیر، این ایالت تحت اداره پاکستان است. جدال بر سر مالکیت کشمیر، دو کشور هند و پاکستان را بار دیگر در سال ۱۹۶۵ وارد جنگ کرد.
جستجوی راه حل دیپلماتیک
در سال‌های پس از آتش‌بس، پاکستان بر استفاده از راهکار برگزاری رفراندوم تاکید کرد. اما هند اعلام کرد که مطابق نتایج انتخابات ایالتی و سراسری ساکنان کشمیر خواستار الحاق به هند شده‌اند. پاکستان با رد نتایج این انتخابات درخواست برگزاری انتخابات مستقل تحت نظارت سازمان ملل متحد را ارایه کرد. البته هند تاکید داشت که مطابق توافق‌نامه «سیملا» که در سال ۱۹۷۲ حاصل شد، دو کشور باید مسائل فیمابین را بر پایه روش ایالت به ایالت حل کنند.
مطابق این توافق که در پایان جنگ‌های استقلال بنگلادش از پاکستان حاصل شد، دو کشور در مورد به رسمیت شناختن «خط آتش‌بس» جدید در طول منطقه کشمیر متعهد شدند.
طی دهه‌های اخیر نیز شرایط کشمیر همواره در گیرودار شرایطی مشابه بوده و در فاصله یک اختلاف سیاسی کهنه و عمیق تا بهانه‌ای جدی برای جنگ در نوسان بوده است. در این میان البته برخی گروه‌های مذهبی و سیاسی فعال در کشمیر نیز طرح استقلال کامل این ایالت را مطرح کرده‌اند و تنوع ذی‌نفعان سرنوشت آن بیشتر شده است.
کشمیر در حال حاضر به چهار منطقه تقسیم شده است. ایالت جامو و کشمیر با حدود ۱۰ میلیون نفر جمعیت که تحت کنترل هند است. ایالت گلگت-بلتستان و ایالت کشمیر آزاد با مجموع ۷ میلیون نفر جمعیت تحت تسلط پاکستان قرار دارد و منطقه اَکسای که تحت حاکمیت چین است.
چکیده گاه‌شمار تحولات کشمیر
۱۸۴۷: شکل‌گیری ایالت کشمیر
۱۹۴۷-۱۹۴۸: اجتناب حاکم کشمیر از الحاق قطعی به هند یا پاکستان، دو کشور را وارد جنگ کرد.
۱۹۴۹: کشمیر با ایجاد محدوده آتش‌بس میان هند و پاکستان تقسیم شد.
۱۹۶۲: چین با شکست هند، بخش اکسای(اقصی) را تصرف کرد.
۱۹۶۵: وقوع جنگ دوم کشمیر میان هند و پاکستان که با آتش‌بس به پایان رسید. همزمان تمایلات استقلال‌خواهانه در میان مردم کشمیر افزایش یافت.
۱۹۷۲: امضاء توافق‌نامه «سیملا» میان هند و پاکستان برای ایجاد منطقه آتش‌بس در کشمیر پس از پایان جنگ فیمابین که به جدایی بنگلادش از پاکستان منجر شد.
۱۹۸۰-۹۰: قیام کشمیر که در پی نارضایتی از رفتار حکومت هند رخ داد و به درگیری شبه‌نظامیان مسلح تحت حمایت پاکستان با ارتش هند منجر شد. تظاهرات گسترده و رویارویی‌های نظامی در مجموع منجر به کشته شدن ده هزار نفر شد.
۱۹۹۹: وقوع درگیری کوتاه میان هند و پاکستان در پی عبور شبه نظامیان از منطقه آتش‌بس و ورود به منطقه کارگیل که تحت حاکمیت هند قرار داشت.
۲۰۰۸: هند و پاکستان پس از ۶ دهه، تجارت از طریق مسیرهای عبوری از منطقه آتش‌بس را آزاد کردند.
۲۰۱۰: اعتراض مخالفان حکومت هند در ایالت کشمیر به کشته شدن ۱۰۰ معترض منجر شد.
۲۰۱۵: حزب ناسیونالیست هندوی بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) در پی ائتلاف با حزب مسلمان دموکراتیک خلق کشمیر به بازیگر اصلی صحنه سیاسی این ایالت بدل شد.
۲۰۱۹: امتیازهای ویژه خودگردانی ایالت جامو و کشمیر توسط هند لغو شد.
تازه‌ترین مرحله رویارویی
دولت هند به رهبری حزب ناسیونالیست هندوی بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) با تغییر اصل ۳۷۰ قانون اساسی، پس از هفتاد سال، امتیازهای ویژه خودگردانی ایالت جامو و کشمیر را لغو کرد و با حضور نظامی تلاش خود را برای تابعیت بیشتر این ایالت از حکومت مرکزی آغاز کرد.
تا پیش از این ایالت جامو و کشمیر در روابط خارجی و برخی خدمات دولتی همچون مخابرات تابع حکومت مرکزی هند بود، ولی قانون اساسی و پرچم مستقل خودش را داشت و در قانون‌گذاری آزاد بود. دولت هند قصد دارد این ایالت را به دو منطقه فدرال تقسیم کند. یک منطقه متعلق به اکثریت مسلمان و اقلیت هندو و یک منطقه هم شامل اکثریت بودایی خواهد شد.
دولت هند معتقد است با لغو موانع فعلی اعطای تابعیت و مالکیت در این ایالت، سرمایه‌گذاری رشد کرده و رونق و شفافیت اقتصادی به آن باز خواهد گشت. اما مخالفان مسلمان هدف اصلی دولت هند را از میان بردن بافت فعلی جمعیتی این ایالت با هدف کاهش سهم مسلمانان عنوان می‌کنند.
در همین حال، پاکستان نیز اقدام هند را مغایر با قطع‌نامه سازمان ملل متحد در مورد کشمیر می‌داند و خواستار لغو آن است. بدین ترتیب با گسترش اعتراضات مردمی، تنش میان هند و پاکستان بر سر کشمیر بار دیگر افزایش یافته به طوری که پاکستان از حمایت نظامی از مخالفان دولت هند سخن گفته و تلاش‌های دیپلماتیک جهانی خود را برای لغو تصمیم هند آغاز کرده است.
