به گزارش «شیعه نیوز»، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند، عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی به تحلیل وضعیت تبلیغ دینی در کشور با رویکرد آسیب‌شناسانه پرداخت و گفت: تبلیغ یک ابزار برای نهادینه‌شدن، فرهنگ شدن و تبدیل به گفتمان شدن معارف دینی در دل و جان مردم و مخاطبین است که همواره مورد توجه فعالان فرهنگی و به‌ویژه حوزه‌های علمیه که این رسالت را بر عهده داشته‌اند، بوده و همچنان هست. ارکان تبلیغ بسیار زیاد است که در یک نگاه کلی می‌توان آن در مبلغ، محتوای تبلیغ دین، مخاطب، مکان تبلیغ، زمان تبلیغ، روش‌های تبلیغ و ابزار تبلیغ خلاصه کرد.
وی با بیان اینکه در حوزه‌های علمیه دو جنبه در خصوص تبلیغ دینی وجود دارد،گفت: یک وضعیت منفی و دوم وضعیت مثبتی است که شاهد آن هستیم. اولا یک ظرفیت پاک، ناب و قابل بهره‌برداری در حوزه‌های علمیه در عرصه تبلیغ دینی وجود دارد که استفاده حداکثری هم از این وضعیت نمی‌شود؛ آنچه که حوزه‌های علمیه در عرصه تبلیغ دینی به صحنه آورده‌اند، در حد ظرفیت تبلیغ دینی کشور نیست، اما حوزه‌های علمیه به‌ویژه بعد از انقلاب با گستردگی کمی و کیفی که پیدا کردند، ظرفیتی ناب و ارزشمند را در عرصه تبلیغ دینی فراهم کردند.
عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی افزود: وضعیت ویژه دیگری که بعد از انقلاب در رابطه با حوزه‌های علمیه شاهد بودیم، این بود که سعی شد تا تبلیغ دین سازمان یافته‌تر اتفاق بیفتد؛ به همین منظور سازمان‌هایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و امور خیریه، امور مساجد، آموزش و پرورش، سازمان حج و زیارت، دفتر تبلیغات اسلامی و حتی وزارت ارشاد تلاش کردند تا از ظرفیت مبلغین در مناسبت‌های مختلف استفاده کنند و بهره فراگیرتری را از این قشر در انجام فعالیت‌های فرهنگی ببرند.
ضرورت افزایش کمی و کیفی ورودی‌های حوزه‌های علمیه
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند تصریح کرد: با وجود تلاش‌های مؤثری که در این حوزه اتفاق افتاده است، همچنان در مواردی با نقصان‌های تبلیغ دینی مواجهیم؛ این نقص‌ها از چند جهت مورد بررسی است. یکی اینکه جذب و تربیت مبلغ مسئله‌ای است که بعد از انقلاب رشد چشمگیری داشته، اما سرانه آن نسبت به جمعیت و نیاز کشور، بسیار پایین است و عمده این کمبود هم به تقویت حوزه‌های علمیه معطوف می‌شود. افزایش کمی و کیفی ورودی‌های حوزه‌های علمیه مسئله مهمی است که باید، مسئولین سیاست‌گذارای فرهنگی و خانواده‌ها در قبال این موضوع احساس مسئولیت کنند؛ همه باید تشویق و بسترسازی کنند تا افراد مستعد وارد این مسیر شوند و در یک فرایند صحیح پرورش کافی پیدا کنند تا بتوانند اثرگذاری داشته باشند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: مسئله مهم دیگر این است که در مسیر پرورش افراد، برای تبلیغ اسلام، معمولا علاوه بر دانش تبلیغ و محتوایی که می‌خواهند برای مخاطب خود ارائه کنند، تلاش مضاعف و مهارت‌های تبلیغی نیز نیاز است. البته در این خصوص مراکزی در حوزه‌های علمیه پایه‌گذاری شده‌اند که به مبلغین کمک می‌کنند و آن‌ها را پرورش می‌دهند تا ضمن فراگیری مهارت کافی اصول آن را نیز بیاموزند، اما باز هم به نظر می‌رسد که باید وسعت بیشتری پیدا کنند تا مبلغین از نظر محتوایی هم بتوانند بنابر مخاطبین مختلف، از نظر مهارت‌های تبلیغی از کیفیت بهتر و افزون‌تری برخوردار شوند.
آموزش و پرورش و بهره‌گیری از مبلغین
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با تأکید بر اینکه رکن بهره‌برداری بهتر در امر تبلیغ، توجه به مخاطبان و دستگاه‌هایی هستند که مخاطبان در آن حضور دارند، گفت: مخاطبان تبلیغ یا در قالب هیئت‌ها، سازمان‌ها و ادارات و یا در قالب مراکز نظامی و انتظامی حضور دارند. البته مراکز نظامی و انتظامی التزام بیشتری به استفاده و بهره‌گیری از مبلغین دارند، اما باید در سایر بخش‌ها التزام بیشتری را به‌ویژه در حوزه آموزش و پرورش برای بهره‌گیری از مبلغین ایجاد کنیم تا در نهایت مبلغین احساس کنند که بستر و شرایط مناسب برای تأثیرگذاری و بهره‌مندی از آن‌ها وجود دارد.
وی بیان کرد: همه این موارد معطوف به شیوه سنتی تبلیغ دین در حوزه‌های علمیه بود، که باید همچنان استمرار داشته باشد و با قوت ادامه پیدا کند، اما نکته دیگری که شرایط جدید و متفاوتی را ایجاد کرده شکل‌گیری ابزار‌های نوین تبلیغ است. این موضوع هم فرصت و هم تهدید برای جامعه مخاطب است. تهدید به این دلیل که فرهنگ مهاجم توان جذب مخاطبان را یافته است و به همین میزان ضریب انگیزه حضور در محافل مذهبی را کم خواهد کرد و هم اینکه ضریب تأثیر مجالس مذهبی و محافل معرفتی را کم می‌کند.
عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی ادامه داد: شکل‌گیری ابزار‌های نوین تبلیغ از جهت دیگر فرصت است؛ به این دلیل که می‌توان از روش‌های نوین تبلیغ هم برای هدایت و ترویج فرهنگ اسلامی استفاده کرد. بنابراین ورود به عرصه فضای مجازی و عرصه هنر با همه ابعاد و تنوعی که دارد، زمینه وسیعی را ایجاد می‌کند که ورود به این عرصه‌ها سخت‌تر است و تبلیغ در آن‌ها دیرتر اتفاق می‌افتد؛ لذا مستلزم آشنایی بیشتر است.
تشریک مساعی برای شیوههای نوین تبلیغ دین
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به اینکه لازم است دستگاه‌های متولی و سیاست‌گذار در امر تبلیغ از یک طرف و حوزه‌های علمیه از طرف دیگر برای شیوههای نوین تبلیغ تشریک مساعی کنند، اظهار کرد: ضروری است تا زمینه ورود حوزه‌های علمیه و مبلغین به این عرصه بیش از پیش فراهم شود، تا بتوانیم استفاده از این فضا را به نحو بهتری داشته باشیم. اسلام به منزله کامل‌ترین شریعت آسمانى با تبلیغ متولد شد و بقا و جاودانگی آن در سایه‌سار تبلیغ مبلغان و هدایت‌گران مذهبی خواهد بود، از این‌رو آشنایی مبلغان فرهیخته با شیوههای گوناگون تبلیغ، امری ضروری است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: آگاهی از ابزار‌های تبلیغ و جدیدترین شیوه‌ها و روش‌ها به مبلغان این امکان را خواهد داد که افزون بر هدایت جامعه اسلامی به سوی سعادت و سلامت دینى، مانع ورود افکار و اندیشه‌هایی که بر مبنای دین‌گریزی و یا دین‌ستیزیست، شوند. در جامعه کنونی به علت گسترش ارتباطات و سهولت دست‌یابی به اندیشه‌های به ظاهر منطقی غرب و پیشرفت سریع تکنولوژی در جوامع گوناگون و در نتیجه مورد تهاجم فرهنگی قرار گرفتن کشور‌های جهان سوم و در حال توسعه، تبلیغ‌های دینی نیز باید تحولی عمیق پیدا کند و در شیوه‌ها و ابزار‌های تبلیغی تجدید نظر شود.
وی ادامه داد: دور از نظر نباید داشت که برخی از مبلغین به صورت خود‌جوش و انفرادی از این فضا استفاده می‌کنند. به عنوان مثال مبلغینی که در این حوزه شناخته‌تر شده هستند، صفحات مجازی مختلف و یا کانال‌های مجازی و سایت‌های متنوعی دارند و از این طریق هم سعی می‌کنند مطالب خودشان را نشر دهند تا مخاطبین بتوانند از مطالب آن‌ها استفاده‌های بیشتری داشته باشند. اما باید این مسئله سازمان‌یافته‌تر و گسترده‌تر شود تا بتوانیم با تنوع بیشتر و ابزار‌های گسترده‌تری مطالب را به عمق جان مخاطب منتقل کنیم.
عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی در ادامه با بیان اینکه مسئله سرانه تبلیغ هم از دو جهت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، گفت: ابتدا اینکه حجم کمی و کیفی مبلغین نسبت به قبل اضافه شده و میزان فعالیت‌های تبلیغی افزایش پیدا کرده است، اما سرانه‌ای که مدنظر است نسبت به سرانه جمعیت و نیازی است که مردم نسبت به مبلغین دینی در اقصی نقاط کشور دارند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند افزود: جنبه دیگر سرانه تبلیغ دینی، سرانه مالی است؛ به این معنی که به میزان سرانه هزینه‌ای که برای تبلیغ دینی انجام می‌شود، آیا افزایش تبلیغ هم داشته‌ایم یا خیر؟ همه مستحضر هستند که هزینه سرانه در گذشته و قبل از انقلاب عمدتا توسط مردم تأمین می‌شد، ولو اینکه حجم تبلیغ دینی در کل کمتر بود و به دلیل محدودیت‌های رژیم کمتر امکان بروز و ظهور داشت و آن‌ها علاقه‌مند نبودند که فرهنگ اسلامی و دینی گسترش پیدا کنند، اما در همان مقدار هم مردم برای اینکه این اتفاق رخ دهد از خودشان هزینه می‌کردند. بخش مردمی کار در بعد از انقلاب افزایش و استمرار پیدا کرد و بخش دیگری هم به آن اضافه شد.
پیامدهای بلند مدت تعدیل و یا حذف بودجه فرهنگی و تبلیغی
وی اضافه کرد: به برکت جمهوری اسلامی ایران دولت هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیمی را به امر تبلیغ دینی اختصاص داد و به قوت یافتن آن کمک کرد؛ اما این موضوع تابع نوسانات درآمدی دولت‌هاست و مورد اثر قرار گرفت. متأسفانه دولت‌ها هر زمانی که به تنگنای مالی برمی‌خوردند اولین بودجه‌ای را که تعدیل و یا حذف می‌کنند، بودجه فرهنگی و تبلیغی است و آنطور که باید به این نکته و پیامدهای بلندمدت آن توجه نمی‌کنند؛ در حالی که ممکن است بعد‌ها برای اینکه انحرافات فرهنگی جامعه را جبران کنند، چندین برابر این هزینه‌ها را بپردازند.
