به گزارش «شیعه نیوز»، در ابتدای این مراسم که با حضور آیت الله اعرافی و معاونان و مدیران مراکز مختلف حوزوی، برگزار شد، حجت الاسلام والمسلمین عماد به ذکر گزارشی پیرامون فعالیت های مرکز امور نخبگان و استعدادهای برتر حوزه، پرداخت.
در ادامه تعدادی از نخبگان و استعدادهای حوزوی مباحث خود را در عرصه های گوناگون مطرح کردند که در ذیل گزارشی از این مباحث آمده است:
حجت الاسلام رهنما:
حوزه علمیه بر اساس منویات رهبری باید نیازهای اسلامی را تامین کند؛ با گسترش دانش بشری و پیشرفت جوامع، دایره مذهب در جهان افزایش یافته و وظیفه روحانیت شیعه در زمینه پاسخگویی به شبهات و آموزش این مباحث روز به روز سخت تر شده است.
انقلاب اسلامی و استقرار نظام اسلامی که ثمره شهدای گلگون کفن است عرصه هایی را پیش روی فقه شیعه گذاشته است که در تاریخ شیعه بی نظیر است. حوزه نیز باید سکان دار جامعه باشد، نخبگان و استعدادهای برتر در راستای تلاش هایی که به برکت تلاش اساتید خود داشتند وظایف سنگین تری در این زمینه دارند.
برای تبدیل رابطه امروزه حوزه و نظام به یک رابطه قوی تر و هدفمند تر، باید شرایطی را ایجاد کنیم؛ ایجاد انگیزه و دغدغه لازم بین طلاب و نخبگان در زمینه نیازهای جامعه، تعریف کارکردهای اجتماعی روحانیت بر اساس نیازهای فعلی نظام و جامعه و تربیت طلاب متناسب با کارکردها و نیاز از جمله این شرایط است.
ابهام در ماموریت اصلی نخبگان و حوزه، ابهام در عرصه سند چشم انداز حوزه های علمیه، عدم استقبال و ارتباط از سوی مسئولان نظام، استفاده نشدن از ظرفیت علمی حوزه در سامان دهی و جهت دهی طلاب، عدم تطبیق آموزش ها و نیازهای جامعه و ... از موانع این مسیر است.
در این زمینه می توان مراکز نخبگانی درون حوزوی در خصوص هفمکری در حل مشکلات جامعه و نظام را تاسیس کرد؛ مرکز امور نخبگان می تواند در سامان دهی امور به شکلی عمل کند که مشکلات بیشتری را حل کند.
حجت الاسلام سید هادی سیادت:
معتقد هستیم که مسئولین حوزه از هیچ تلاشی برای رشد و بالندگی حوزه فروگذار نمی کنند و همچنین متوجه کاستی ها هستند و برای رفع آنها تلاش می کنند و بیشتر پیشنهادات نخبگان به ذهن مدیران هم رسیده و در مرحله اجرا است.
این احتمال را باید داد که گاهی ممکن است پیشنهاداتی به ذهن بدنه طلاب برسد که به ذهن برخی از مسئولان حوزه نرسیده باشد؛ دفتر جذب و سامان دهی ایده ها طرح اشراف مدیر حوزه می تواند در این عرصه کارگشا باشد.
ایده، فاصله بین نظر و عمل است که باید دفتری برای جذب ایده همه طلاب ایجاد شود و پس از بررسی کارشناسی اولیه و ارجاع و رفع نواقص، این مباحث در جلسات کارشناسی با اساتید و مسئولان مربوطه مطرح شود و در صورت تایید نهایی، این طرح ها به مدیر حوزه ارایه شود.
مقام معظم رهبری بر تشکیل یک مرکز مطالعات راهبردی حوزه تاکید کردند؛ اگر این مرکز، تشکیل شده است باید ثمرات آن به بدنه حوزویان برسد و اگر نشده است باید این دفتر را تشکیل دهیم؛ اگر این کار انجام شود بهانه تراشی های بی مورد از بین می رود؛ تشکیل این دفتر موجب رشد بدنه و خود حوزه می شود.
تشکیل چنین دفتری، دغدغه طلاب را مرتفع می کنند که بدانند اگر پیشنهاداتی مطرح می شود به گوش مدیران می رسد؛ ایده های جدید، ساختار شکن هستند و کسی جز مدیر حوزه نمی توان در زمینه اصلاحات اثرگذار باشد و به همین دلیل این مرکز باید زیر نظر مدیر حوزه باشد.
پیشنهاد دوم این است که تطبیق نظریات استعداد، شخصیت شناسی و هوش ها و سوق دهی طلاب به عرصه های مختلف انجام شود؛ یعنی هوش کلامی و زبانی و میان فردی برای کسی که به دنبال تدریس در حوزه است یک نیاز مهم است به خلاف کسی که می خواهد در عرصه پژوهش کار کند؛ به همین ترتیب اگر اینمسایل به شکل جزیی و عددی مطرح شود قطعا نتایج اثربخشی دریافت می کنیم.
تشکیل بانک جامع اطلاعات تخصص ها، توانمندی ها و مهارت های نیروهای حوزوی در بخش های مختلف از دیگر پیشنهاداتی است که به نظر می رسد کارگشا باشد.
پیشنهاد چهارم آن است که اعضای شورای عالی با طلاب و به خصوص استعدادهای برتر حوزه ارتباط بیشتری داشته باشند.
استفاده از ترفندهای رسانه ای و جلوگیری از تهدیدات رسانه ای علیه حوزه و تبدیل آنها به فرصت از دیگر پیشنهادات است.
جذب جوانان مستعد و ورود جوانان به عرصه های مختلف کارکردی در حوزه و همچنین سهمیه خاص برای دیدار طلاب با مقام معظم رهبری از دیگر مسایل و پیشنهاداتی است که امیدواریم نسبت به آن رسیدگی شود.
حجت الاسلام حامد احمدی:
در برنامه دروس سطح، شاهد مظلومیت علوم عقلی و عرفانی و ذوقی هستیم؛ بیش از 85 درصد وقت مفید طلاب به فقه و اصول پرداخته می شود.
برگزاری مصاحبه تخصصی ویژه فلسفه و کلام در درس خارج، برگزاری دروس ویژه و تخصصی برای نخبگان و استعدادهای برتر، توجه به مباحث روشی و مهارتی در آموزش های حوزه، اصلاح نظام ارزشیابی طلاب(کاهش فشار روانی مصاحبه های علمی و واگذاری امور این حوزه به مدارس)، برگزاری کرسی های دروس خارج غیر از فقه و اصول، ایجاد واحد آموزشی ویژه بصیرت افزایی در دروس حوزه، از جمله پیشنهاداتی است که به مدیریت عرضه می شود.
می توان از استعدادهای برتر در جامعه المصطفی بهره بود؛ همچنین حوزه و مدارس باید به فضای آزاد گذشته برگردد و اساتید نیز به شکل آزاد خود را برای تدریس معرفی کنند؛ بهره وری از نخبگان نباید در عرصه تدریس محصور شود و زمینه های دیگری در زمینه بهره وری از نخبگان فراهم شود.
نظام آموزشی، مجموعه و شبکه ای از امور به هم پیوسته است که تعلیم و تعلم در ضمن آن رخ می دهد؛ تاثیر شگرف نظام آموزشی بر علم و پژوهش بر همگان هویدا است؛ ولی سوال مهم این است که آیا نظام آموزشی، شامل نظام آموزش اسلامی و غیر اسلامی است؟ آیا اسلام متعالی ما دارای یک نظام آموزشی نیست؟ مگر می شود این اصول آموزشی دینی مورد غفلت قرار گیرد؟ آیا دینی که ادعای متعالی ترین برنامه برای بشر را دارد، یک نظام آموزشی نداشته باشد؟ چرا نظام آموزشی موجود در کشور اسلامی و در حوزه ای که در ام القری جهان اسلام است هیچ رتبه ای در مراکز آموزشی جهان نداشته باشد؟ این نظام آموزشی، تقریبا بدترین مدل آموزشی جهان است که وارد دانشگاه و سپس وارد حوزه شده است و امروزه دانشگاه های مطرح جهان همان سبک های قدیم ما را اجرا می کنند.
تحول در حوزه از دهه 40 آغاز شد و در اواخر دهه 60 نظام فعلی مدرسه ای کلید خورد و عملا تمام طلاب در این سیستم قرار گرفتند؛ مرحوم آیت الله العظمی فاضل فرمودند، در گذشته یک شیخ انصاری تربیت شد ولی ما می خواهیم ده ها شیخ انصاری تربیت کنیم که در آن زمان، یکی از طلاب بیان کرد که با این برنامه هیچ شیخ انصاری تربیت نمی شود که چند سال بعد این مرجع عظام تقلید به آن طلبه فرمودند که آنچه شما گفتید درست بود و این شکل سیستم مدرسه ای اشتباه بود.
حجت الاسلام جلیلی خامنه:
تبلیغ از رئوس مسایل حوزه علمیه است؛ در سال 1374 که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی شکل گرفت، تبلیغ در عرصه بین الملل به این سازمان واگذار شد ولی بعدها بارانی از مشکلات شکل گرفت.
نکته اول تا زمانی که رایزن فرهنگی در یک کشور خارجی اعلام نیاز نکند، هیچ مبلغی اعزام نمی شود؛ تا زمانی که انگیزه حضور در کشورهای خارجی در میان برخی از این نیروها وجود دارد، چندان شوقی برای کار در این عرصه ها باقی نمی ماند؛ نکته دیگر این که مبلغان اعزامی فقط برای ایرانیان خارج نشین کار می کنند و به آن مناطق اعزام می شوند؛ نکته دیگر آنکه همان افراد نادری از طلاب نخبه ای که برای حضور در مراکز علمی در خارج از کشور فعالیت می کنند مورد عتاب این رایزنان قرار می گیرند.
با توجه به چشم اندازی که در حوزه انجام شده است، امیدواریم تمام این موازی کاری ها از بین برود زیرا امروز شاهد 80 نهاد بین المللی در این عرصه فعالیت دارند که همه آنها باید تحت لوای حوزه فعالیت کنند.
مشکل دیگر، آن است که افرادی که از سوی دفاتر رهبری و جامعه المصطفی به خارج از کشور اعزام می شوند، شئونات و شرایط خاص مناطق مختلف جهان را رعایت نمی کنند که گاهی تبلیغ عکس دارند و گاهی نیز اتحاد بین مسلمانان را نیز بر هم می زنند.
مشکل دیگر، فقر آماری و اطلاعاتی مرتبط به ادیان و مذاهب در 5 قاره جهان، است؛ هنوز نمی دانیم که مثلا سعودی ها در کشوری مثل سوئد چه فعالیت هایی دارند و چه تعدادی را جذب کرده اند؛ امروزه مبلغان وهابی در اروپا فعالیت گسترده دارند و بسیاری از جوانان اروپایی به داعش پیوستند و اگر شیعه در اروپا فعالیت دارد اروپا به سمت هدایت پیش می رفت نه اینکه قاتلان جهادی تولید شود.
امروزه پناهندگان بسیاری در خارج از کشور دارند مساله خروج از دین را مطرح می کنند تا پناهنده شود که متاسفانه در خارج از کشور رها می شوند؛ حوزه علمیه می تواند این افراد را هدایت کند نه رایزن فرهنگی.
متاسفانه موازی کاری در عرصه تبلیغ بین الملل بیداد می کند؛ باید یک فرماندهی کامل جامع در یک کشور یا یک قاره با همکاری و همفکری حوزه و سازمان فرهنگ و ارتباطات و دفتر رهبری تعیین شود.
حجت الاسلام رجبی:
امروزه آموزش، مهمترین دغدغه مسئولان است؛ بودجه معاونت آموزش نسبت با بودجه تهذیبی، شهریه به چه مبنایی به طلاب داده می شود و همچنین میزان کلاس های درسی آموزشی و تهذیبی چه نسبتی با هم دارند؟ این موارد از نگرانی های بزرگ ما است.
آیا تربیت نفوس و طلاب امری امکان پذیر است یا خیر؟ اگر امکان دارد آیا می توان برنامه ای برای آن ایجاد کرد؟ متاسفانه برخی تصور می کنند که امر تهذیب، امری «دلی» است و برنامه پذیر نیست.
در طرحی زود بازده می توان به اموری چون تغییر روش ارزش یابی طلاب در همه ارکان حوزه، مبارزه عالمانه و منطقی با اخلاق و عرفان های کاذب در حوزه، تبلیغ و دروس اخلاق و دعوت از علمای متخلق برای برگزاری دروس طلاب، توجه به اخلاص همسرداری و خانواده داری ویژه طلاب پرداخت.
تدوین سند جامع تهذیبی حوزه، پژوهش در حیطه طلبه تراز انقلاب اسلامی، ارایه راهکارهای تربیت طلبه مهذب، تاسیس مرکز تربیت مربی اخلاق، تربیت مربیان اخلاق برای پژوهش و تدریس به طلاب، تولید کتب اخلاق مضاف و صنفی از دیگر پیشنهادات میان مدت و بلند مدت است.
حجت الاسلام مهدی صداقت:
نخبگی ضمن هدیه الهی، مسئولیت آفرین نیز می باشد؛ پرسش اصلی در زمینه استعداد پروری آن است که با توجه به وظایف خطیر حوزه و ظرفیت های موجود استعدادهای برتر چگونه می توانیم این دو را با هم ترکیب کنیم.
شناسایی نخبگان امری لازم ولی گامی کوچک در این مسیر است؛ باید راهبری راهبردی در این زمینه داشته باشیم و با تنظیم ساختارهای مناسب و با سپردن مسئولیت ها به نخبگان، ماموریت های نخبگان را تسهیل کنیم؛ رسیدن به حوزه تراز انقلاب و کادرسازی برای ارکان مختلف نظام، افق و چشم انداز فعالیت ها در این عرصه است.
مقام معظم رهبری، ایجاد فرصت پژوهش، تحصیل و پیشرفت، ضمن حمایت های مادی را به عنوان یکی از مهتمرین اموری دانستند که باید در خصوص نخبگان اعمال کرد.
مقام معظم رهبری در سال 91 فرمودند، مساله رعایت نخبگان و شناسایی آنها را به شکل شبکه ای مبدل کنیم؛ در این عرصه باید مربی گری را تقویت کنیم؛ باید استعدادهای نخبه را از آموزش و پرورش شناسایی کنیم و بهترین ها را انتخاب کنیم و نگهداری و ارتقای آنها را در دستور کار قرار دهیم؛ایشان فرمودند که اگر این کار انجام شود نخبه را باید وارد نخبه پروری کنیم.
چرخه نخبگانی و شبکه سازی استعدادهای برتر در حوزه جدی گرفته شود؛ با توجه به تجربه جمعی که در مدرسه معصومیه داشته ایم، تصور داریم که این کار، شدنی است و در این مدرسه نمونه موفقی، شکل گرفته است؛ امروزه برخی ازاساتید مدرسه از درون طلاب به این سطح رسیدند.
تمرکز حداکثری و قالبی مرکز امور نخبگان به شناسایی و کمرنگ بودن امور دیگر در این عرصه، حفظ کرامت و عزت نفس طلاب در حمایت ها، جدی به شمار نیامدند مرکز نخبگان در مناسبات و روابط ساختاری حوزه، احساس شکاف و عدم هماهنگی تشکیلاتی میان مرکز نخبگان و مرکز خدمات از جمله چالش های این حوزه هستند.
پیشنهاداتی نیز در این زمینه داریم که شامل استفاده از طلاب مستعد از طریق سپردن پروژه هایی در عرصه حل مشکلات کشور و نظام و حوزه، بهره مندی از جلسات و فرصت های اختصاصی برای جمع های نخبگانی، حمایت از جمع ها و گروه های متشکل استعدادها، جذب و شناسایی نخبگان دانش آموزی، برگزاری نشست های هم اندیشی میان استعدادهای برتر و مسئولان حوزه، ارتباط بخشی نخبگان حوزه با نخبگان دانشگاهی و مدیران و همچنین ایجاد جلسات هرساله نخبگان حوزوی با مقام معظم است.
حجت الاسلام احمد آذربایجانی:
فضای اجرایی پژوهشی از سال 78 در حوزه ایجاد شد و در این سالها فعالیت های خوبی از جمله تشکیل انجمن های علمی و همایش کتاب سال و... را انجام داده است.
در سالهای اخیر و پس از شکل گیری معاونت پژوهش در ستاد، واحدهای پژوهش در مدارس شکل گرفت، ولی ترسیم امروز فعالیت های پژوهشی در مدارس دارای چند اشکال است.
نکته اول، پژوهش ها به مسایل ساختاری توجه بیشتری می کنند و نسبت به عرصه های محتوایی غفلت دارند؛ در همان عرصه های محتوایی نیز نگاه کاملی به مباحث بومی خود از جمله منطق و اصول نداریم.
مشکل و آسیب بعدی در خصوص بی انگیزگی در بخی طلاب در عرصه پژوهش است که یکی از علل آن، تفکیک و جداسازی آموزش، از پژوهش است؛ وقتی وقت طلاب را به شکل کامل در مدارس در عرصه آموزشی پر می کنیم وقتی برای پژوهش باقی نمی ماند؛ هنوز کار جدی در عرصه آموزش پژوهش محور انجام نشده است، کما اینکه هنوز تصور دقیق اجرایی نیز در این زمینه وجود ندارد.
مشکل اساسی برنامه های پژوهش محور، نگاه کاملی به آموزش پژوهش محور ندارند؛ تا زمانی که اساتید ما، در فضای پژوهشی قرار نگیرند قطعا نمی توانیم منتظر جوشش طلاب باشیم و این مساله چاره ای جز فعال کردن اساتید ندارد.
گاهی اوقات برنامه هایی انجام می شود که از جمله آنها می توان به آیین نامه اخیر به مدارس اشاره کرد، ولی پیش از ارایه این آیین نامه باید این طرح ها را به شکل گلخانه ای در برخی مدارس محدود اجرا کرد و به شکل کارشناسی، آنها را بررسی کنیم.
نکته دیگر، ناظر به بحث پژوهش گروهی است؛ پس از شکل گیری معاونت پژوهش در حوزه، اولین هدف آن، توسعه پژوهش های گروهی مطرح شد ولی هیچ کار خاصی در این زمینه انجام نشده است.
تا زمانی که گروه های کوچک پژوهشی ایجاد نشود نمی توانیم به چشم اندازها و گام های بالاتر نگاه دقیق داشته باشیم؛ هنوز تصویر دقیقی از پژوهش های گروهی وجود ندارد و به همین دلیل برخی به دنبال نفی این عرصه رفته اند.
نکته دیگر، تمرکز بیش از حد حوزه روی پژوهش در عرصه فقه و اصول است که باید به عرصه هایی چون کلام و اخلاق و ادبیات و... توجه کنیم.
پایان نامه نویسی سطح چهار، مرز تولید علمی و خروجی علمی حوزه است که این پژوهش ها باید ناظر به مسایل حل نشده کشور باشد.
گفتنی است در پایان نیز آیت الله اعرافی به ارایه مباحثی پیرامون مسایل بیان شده پرداخت.
