به گزارش «شیعه نیوز»، چند سالی است که برخی از مردم برای شرکت و برنده شدن در مسابقات و قرعه کشی های مختلف تقلا می کنند؛ این تلاش برای محک زدن میزان اطلاعات عمومی یا حمایت از خواننده و بازیگر مورد علاقه نیست بلکه افرادی که از رسیدن به آرزوهایشان در شرایط عادی ناامید شدند، در سر دارند که یکشبه ره صد ساله را بروند.
از چند سال پیش مسابقات مختلف با قالب قرعه کشی در شبکه های مختلف صدا و سیما رواج بسیار یافت، مجری برنامه یا از شما می‌خواهد تا با پیامک کردن یا نصب برنامه ای روی تلفن همراه و مثلاً پیش‌بینی نتایج بازی‌های فوتبال یا پاسخ به سوالاتی یا انتخاب بهترین خواننده و بازیگر در مسابقه شرکت و شانس خود را امتحان کنید؛ چندی بعد فروشگاه‌های زنجیره‌ای و واحدهای تولیدی نیز پا به این میدان گذاشتند و با وعده خانه، ماشین و جوایز نجومی، برای اجناس خود مشتری جذب می‌کردند.
برای جلب اعتماد و جذب مخاطبان و برای اینکه این مسابقات در روزهای آینده با شیوه های مختلف ادامه پیدا کند، گاهی با افرادی که برنده این مسابقات بوده‌اند، گفت‌وگویی صورت می‌گیرد تا حقانیت ماجرا اثبات شود و مخاطبان باور کنند می‌توانند تنها با حضور در جریان‌های پیامکی که درآمدشان از این جریان چندین برابر جوایز قرعه‌کشی‌هایی است که پیش چشم مردم انجام می‌شود، برنده شوند.
مسئله وقتی بسیار نگران‌کننده شد که صداوسیما، به عنوان نهادی که یک «دانشگاه عمومی» لقب یافته و مسئول اصلی ترویج فرهنگ در کشور است به این روش رو آورد. به طوری که طی سال‌های اخیر، به ویژه از اوائل سال ۹۷ حجم بسیار زیاد دعوت از بینندگان برخی از برنامه‌ها برای شرکت در مسابقه و قرعه‌کشی با دادن وعده جوایز چندین میلیونی، یادآور مراسم بلیت بخت‌آزمایی پیش از انقلاب بود.
این اقدام صدا و سیما مورد اعتراض مراجع عظام تقلید، مقام معظم رهبری، وزیر ارتباطات و بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است.
مراجع تقلید: شرکت در قرعه کشی ها بخت آزمایی و قمار است
در چهارم اردیبهشت ماه امسال آیت الله مکارم شیرازی در ابتدای درس خارج فقه خود در مسجد اعظم قم، بیان کرد: «سئوال کرده اند که اگر دستگاهی پیدا شود و سئوالی مطرح کند و بگوید هرکس پاسخ بدهد جایزه می دهیم، درست است؟ ما می گوئیم اولا سئوالات باید معقول باشد درحالیکه دیده شده که حتی سوالات مذهبی هم آنچنان که باید مفید و منطقی نیست ثانیا اگر آن دستگاه پول جوایز را از خودشان بدهند، اشکالی ندارد اما اگر این پول را از خود شرکت کننده به عناوین مختلف بگیرند، حرام است و همه آقایان هم همین نظر را دارند و تنها من نیستم. کسانی که مطلعند گفتند گاهی ۹۵ درصد این پول به جیب برگزار کننده مسابقه و ۵ درصد به جیب شرکت کننده می رود. این بخت آزمایی و قمار است و بدتر اینکه آن دستگاه، مبلغی از این بخت آزمایی می گیرد. در کشور اسلامی نباید این مسائل باشد و باید همه چیز شفاف و معین باشد. می گویند فلانی به پول این مسابقه نیازمند است، آیا برطرف کردن نیاز با پول حرام درست است؟ درحالیکه مال حرام برکت ندارد و خیری در آن نیست، باید تلاش کرد و از راه مشروع پول به دست آورد. خدا کند انسان طوری باشد که مرز حلال و حرام را به هم نزند و خط قرمزها را نشکند.»
آیت‌الله مکارم شیرازی همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه کسب درآمد به این شیوه برای ذینفعان حلال است یا خیر، اینچنین گفته است: «تنها در صورتی که کالا یا خدمتی که دارای ارزش مالی است را بفروشند و از سود خود به خریداران به قید قرعه جایزه بدهند اشکالی ندارد و الا حرام است و باید از آن اجتناب شود.»
آیت‌الله نوری همدانی نیز در این باره این چنین پاسخ داده است: «به صورت کلی اگر جایزه از مبالغ دریافتی از شرکت کنندگان باشد، شرعا حرام است.»
آیت‌الله شبیری‌زنجانی نیز در این باره اینچنین گفته است: «اگر موجب شود پولی از شرکت کنندگان به برگزارکنندگان مسابقه برسد، یا پول شرکت کنندگان صرف مسابقه شود، جایز نیست»
رهبر انقلاب اسلامی ایران نیز در سال ۸۳ در مصاحبه ای مسابقه‌هایی از این جنس را تأیید نمی‌کنند؛ ایشان به‌صراحت فرمودند: «شخصی تماس می‌گیرد و به‌خاطر هیچی، به او جایزه می‌دهند. یک روز من دیدم در یک برنامه تلویزیونی پنج میلیون تومان به یک نفر جایزه دادند؛ برای اینکه به چند سؤال جواب داد! این سرگرمیِ خیلی جالبی نیست. پنج میلیون تومان، تقریباً حقوق دو سه سال یک کارمند متوسط است.
یکی از اعضای دفتر آیت الله وحیدخراسانی در قم نیز در پاسخ به پرسشی چنین عنوان کرد: اگر مسابقه‌ای به این صورت باشد که از شرکت کنندگان در آن پولی دریافت شود تا از همان پول به برنده یا برندگان جایزه داده شود این امر جایز نیست.
دفتر آیت الله صافی گلپایگانی نیز تصریح کرد: اگر مسابقه به‌گونه‌ای باشد که برگزارکننده از جیب خودش پولی برای جایزه در نظر بگیرد اشکال ندارد؛ اما اینکه جوایز مسابقه از همه یا بخشی از پول شرکت کنندگان در مسابقه تأمین شود اشکال دارد.
آیت الله فاضل لنکرانی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه «آیا وقتی ما برای مسابقه ای اعم از تلویزیونی یا رادیویی و یا برای شرکتی که با خرید محصولاتش امکان دارد برنده ی جایزه شویم و یا هر گروه دیگری که مسابقه ی همراه با جایزه می گذارند به این ترتیب که ما با فرستادن sms بتوانیم در مسابقه شرکت کنیم و شاید جایزه ببریم, آیا این کار هم اشکال دارد یا خیر؟» بیان کرد: اگر فقط اس ام اس بدهید و پولی ندهید، اگر از آن ها جایزه ای بگیرید، اشکالی ندارد.
وزیر ارتباطات: برخی از مسابقات تلویزیونی مانند بلیت بخت‌آزمایی است
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از سال گذشته در چند مرحله به صدا و سیما انتقاد کرد که چرا مانند کلوپ های بخت‌آزمایی برنامه‌سازی می‌کند.
محمد جواد آذری جهرمی می گوید: برخی از شهروندان به عملکرد تلویزیون معترضند و می پرسند چرا باید برنامه سازی مانند کلوپ های بخت آزمایی انجام شود.
او در مصاحبه یک ماه گذشته خود با ویژه نامه روزنامه سازندگی گفته است: برنامه‌ای تلویزیونی تبلیغ می‌کند و مسابقه می‌گذارد و کسی شرکت می‌کند بعد برایش پیامک می‌آید که اینقدر از حسابت کسر می‌شود، فرد شاکی می‌شود اما نمی‌داند که در آن حال گوشی دست فرزندش بوده و وی در مسابقه شرکت کرده است.
آذری جهرمی افزوده است: یا برخی از مسابقاتی که برگزار شده و از طریق صداوسیما پخش می‌شود ماهیت درستی ندارد و خیلی از متدینین از لحاظ شرعی برای ما گزارش می‌نویسند که این برنامه‌ای که گذاشتند و می‌گفتند رأی خود را بدهید مثلاً یک پراید جایزه می‌دهیم، این با برگه‌های بخت‌آزمایی چه فرقی دارد؟ این حوزه دیگر الزاماً حوزه فنی و موضوع ارزش افزوده نیست. حال باید مقررات بالادستی برای آن تکلیف مشخص کند.
هاشمی طبا: قبل از انقلاب هم بلیت بخت آزمایی می فروختند
مهندس مصطفی هاشمی طبا که اسفند سال گذشته مهمان برنامه زنده «اختیاریه» بود و به سوالات مجری پاسخ داد. در پایان برنامه، وقتی مثل همیشه مجری مردم را به مشارکت در قرعه کشی ۵میلیون تومانی دعوت کرد، هاشمی طبا در انتقادی تند گفت: قبل از انقلاب هم بلیت بخت آزمایی می فروختند که شرعا ایراد دارد. اما ظاهرا مراجع تقلید رضایت دارند، چون خبری نشده است!
انتقاد صریح رهبر انقلاب اسلامی ایران؛ روش‌هایی شبیه بخت آزمایی را ترویج نکنیم
رهبر معظم انقلاب همچنین در چهارم اردیبهشت ماه سال ۹۸ در آغاز هفته کار و کارگر در دیدار هزاران نفر از کارگران صنایع مختلف، کار جهادی و بی‌وقفه را از شرایط مهم رونق تولید و تحقق راهبرد عزت‌آفرین اقتصادی مقاومتی دانستند. ایشان همچنین در بخشی از سخنان خودشان به موضوع روش‌هایی شبیه به «بخت‌آزمایی» هم اشاره کردند. مقام معظم رهبری تأکید کردند: «توانایی‌های ملت ایران و جوانان پرتلاش و خوش استعداد میهن را بسیار فراتر از وضع فعلی است. باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صدا و سیما باید متوجه این معنا باشند»
رییس سازمان صدا و سیما: نسبت به ظهور رسانه ای اسپانسرهایی که مانع ترویج فرهنگ کار هستند، تجدید نظر کنید
رییس سازمان صدا و سیما در پی بیانات رهبر معظم انقلاب، طی دستوری خواستار تجدید نظر این سازمان در ظهور و بروز رسانه ای اسپانسرهایی شد که مانع ترویج فرهنگ کار و تلاش هستند.
عبدالعلی علی‌عسگری در دستوری به اداره کل بازرگانی سازمان صدا و سیما خواستار تجدید نظر در ظهور و بروز رسانه ای اسپانسرهایی شد که مانع ترویج فرهنگ کار و تلاش هستند.در متن دستور رییس سازمان صدا وسیما خطاب به اداره کل بازرگانی این سازمان آمده است: «با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در مورد فرهنگ کار به مناسبت روز کارگر، نسبت به بروز و ظهور رسانه ای اسپانسرهایی که مانع این فضیلت هستند تجدید نظر کنید.»
عضو شورای نظارت بر صداوسیما: بارها گفته‌ام که درآمدهای مالی صداوسیما باید شفاف شوند
سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی عضو شورای نظارت بر صداوسیما، گفت: بارها گفته‌ام که درآمدهای مالی صداوسیما باید شفاف شوند. این ستاره مربع‌ها چه سرمنزلی دارند و نحوه درآمدشان چگونه است و این جوایز میلیونی چگونه بدست می‌آید؟ این‌ها همیشه ابهاماتی بوده که منتظر هستیم مسئولین ذیربط به این سوالات و ابهامات پاسخ بدهند. بایستی خیلی جدی‌تر از گذشته پیگیر گزارش‌هایی از سازمان صداوسیما خصوصاً بازرگانی سازمان باشیم.
قاضی‌زاده هاشمی تأکید کرد: آیت‌الله مکارم شیرازی به استفتایی درباره یک مسابقه تلویزیونی پاسخ داده‌اند که کسانی که در این نوع مسابقات شبیه به بخت‌آزمایی شرکت می‌کنند کار حرامی انجام داده‌اند و مالک آن جوایز نیستند. مقام معظم رهبری در خصوص کسب درآمد نامشروع عده‌ای صحبت کردند که عده‌ای بدون تلاش و زحمت درآمدهای اتفاقی برایشان حاصل بشود قطعاً اگر این سرمنشایی در رسانه‌‌ای مثل صداوسیما باشد باید مورد بررسی و تحقیق جدی قرار بگیرد و البته باید این روند سریع‌ترمتوقف شود. تبعاً شورای نظارت در این موضوع ورود جدی خواهد داشت و این روند را قطعاً پیگیری می‌کند ان‌شاالله نتیجه تصمیم‌گیری‌هایش را هم اعلام خواهد کرد.
وی در پاسخ به این سوال که این روند سریع‌تر متوقف شود به معنای این است که برخی از مسابقات تلویزیونی متوقف خواهند شد، تأکید کرد: آیا این منشأ درآمد صرف تبلیغات است یا اینکه کسب پول برای ایجاد یک درآمد ویژه در فضای اپلیکیشن مربوط به برخی از برنامه‌ها و مسابقات تلویزیونی است. البته برخی از اپلیکیشن‌ها هم هستند در عرصه‌های دیگر فرهنگی جامعه کار می‌کنند و تبلیغات آنها در صداوسیما پخش می‌شود. در هر دو حالت به نظرمن باید صداوسیما راجع به آن یک تصمیم عاجل و جدی بگیرد که در فضای کشور این نوع اتفاقات، تکرار نشود.
حسام الدین آشنا: بررسی مسابقات و قرعه کشی‌ها در دستور کار قرار گرفتند
حسام الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور و عضو شورای نظارت بر صدا و سیما در حساب توییتری خود نوشت: تبلیغات و مسابقات و قرعه کشی‌های روبیکایی در دستور بررسی شورای نظارت بر صدا و سیما قرار خواهد گرفت.
نماینده مجلس: ضرورت ورود مجلس به موضوع ستاره(*) مربع‌ها( #)
سیده حمیده زرآبادی، عضو کمیته ارتباطات کمیسیون صنایع و معادن مجلس معتقد است که وضعیت نامناسب اقتصادی باعث شده صدا وسیما با پخش قرعه کشی های مختلف تلویزیونی از طریق مکانیزم کد دستوری USSD با استفاده از ستاره(*) مربع‌ها(#)، مردم را به شرکت بیشتر در قرعه‌کشی‌ها ترغیب کند.
او اظهار کرد: در برهه‌ای که شرایط اقتصادی غیرطبیعی و با شیب تند روند نزولی پیدا می‌کند مردم از نظر روانی به شرکت در قرعه کشی‌ها ترغیب می‌شوند تا بتوانند از این طریق پول‌های بیشتری به دست آورند.
نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه متشنج شدن وضعیت اقتصادی بازار کد دستوری USSD با استفاده از ستاره(*) مربع‌ها(#) را داغ کرده است، افزود: از آنجایی که صداوسیما و اپراتورهای تلفن همراه، بنگاه اقتصادی هستند در حال حاضر که اوضاع اقتصادی نابسامان شده، با هماهنگی یکدیگر در تمامی برنامه‌های تلویزیونی مانند برنامه‌های ورزشی، فرهنگی، اخلاقی، آموزشی و… با نمایش جایزه‌های بزرگ تلاش می‌کنند مردم را به شرکت در قرعه‌کشی‌ها ترغیب کنند تا از طریق اپراتورهای همراه و صداوسیما سودهای درخور به دست آورند. اگرچه اپراتورهای همراه به برنده این قرعه کشی ها خودرو اهدا می‌کنند اما می‌توانند از قِبَل شرکت مردم در این برنامه‌ها پول ۳۰۰ خودرو را به دست می‌آورند.
وی با بیان اینکه در برنامه‌های تلویزیونی از جوایز پرزرق و برق برای ترغیب مردم به شرکت در قرعه کشی‌های استفاده می شود، اظهار کرد: اگرچه اپراتورهای همراه به برنده این قرعه کشی ها خودرو اهدا می‌کنند اما می‌توانند از قِبَل شرکت مردم در این برنامه‌ها پول ۳۰۰ خودرو را به دست می‌آورند؛ بازار آشفته خودرو نیز به تمایل مردم برای شرکت در قرعه کشی‌های تلویزیونی دامن می‌زند.
این نماینده مردم در مجلس دهم خاطرنشان کرد: دستگاه‌های نظارتی باید با این گونه برنامه‌ها برخورد کنند چراکه نمی‌توان مردم را از شرکت در قرعه‌کشی‌های تلویزیونی منع کرد؛ مردم در تلاش‌اند با شرکت در این قرعه‌کشی‌ها و برنده شدن تا حدودی مشکلات مالی خود را رفع کنند این در حالی است که در بسیاری از موارد این هدف برای آنها محقق نمی‌شود.
زرآبادی تاکید کرد: با توجه به اینکه صداوسیما نقش حاکمیتی دارد نباید به حوزه اقتصادی وقرعه کشی ورود کند. متاسفانه در حال حاضر تنها سازمان‌ها و نهادهای اقتصادی کشور مشغول فعالیت‌های مالی نیستند بلکه اکثر ارگان‌ها در امور اقتصادی دخالت می‌کنند.
عضو کمیته ارتباطات کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ادامه داد: باید مجلس به موضوع برگزاری پی در پی قرعه‌کشی‌های تلویزیونی در برنامه های مختلف تلویزیونی ورود کرد تا مشخص شود درآمدهای به دست آمده از ستاره(*) مربع‌ها( #)در چه محلی هزینه می‌شود؛ در شرایطی که وضعیت اقتصادی نابسامان است بستر سوءاستفاده برای برخی فراهم شده تا پول خرده‌های ناچیز جیب مردم را نیز برای خود جمع کنند.
چه شد که کدهای دستوری زیر ذره‌بین رفتند
اما چه شد که یکباره کدهای دستوری که به راحتی تا چند هفته پیش در برنامه‌های مختلف تلویزیونی جولان می‌دادند و به راحتی با ترفندهای مختلف از مردم پول می‌گرفتند، این چنین زیر ذره‌بین رفته و با واکنش‌های انتقادی تندی همراه شدند که در نهایت منجر به تعطیلی‌شان شد.
ماجرا به نظرسنجی بهترین برنامه مردمی سال در جشنواره تلویزیونی جام‌جم باز می‌گردد، زمانی که به یکباره مخاطبان با پیامک‌هایی مبنی بر اینکه رای شما برای برنامه «برنده باش» به ثبت رسید مواجه شدند و در نهایت محمد جواد آذری جهرمی با انتشار توییتی خبر از دستکاری آرای مردم به سود «برنده باش» و علیه «نود» خبر داد و در نهایت پس از توقف رای‌گیری اعلام شد که مقصر این اتفاق شناسایی و در اختیار مراجع ذی‌صلاح به منظور رسیدگی قرار گرفته است.
با این حال دامنه این اتفاقات به حدی گسترده شد که چهره‌های مختلفی نیز به انتقاد از رویه صداوسیما پرداخته و گستردگی کدهای دستوری در تلویزیون را مشابه بلیت‌های بخت آزمایی پیش از انقلاب دانستند.
تاریخچه ورود بخت آزمایی به ایران
اولین بخت آزمایی در ایران سال ۱۳۲۷ برگزار شد و در مدت کوتاهی بین مردم ایران محبوبیت پیدا کرد. فروش این بلیط ها بعد از انقلاب هم ادامه یافت؛ اما به دلیل برخی اختلاف نظرها بخت آزمایی یا اعانه ملی منحل شد.
فروردین ۱۳۴۲ سری جدید اعانه‌ی ملی یا لاتاری ایرانی برگزار شد. جایزه‌ی ممتاز این لاتاری ۱۰۰ هزار تومان پول نقد بود، علاوه بر این، برنده یک دقیقه وقت داشت هرچقدر می‌خواهد پول پارو کند. روزنامه اطلاعات ۸ فروردین همان سال یک گزارش ویژه از برندگان این لاتاری منتشر کرد.
با وقوع انقلاب بساط این کار برچیده شد، اما دیری نگذشت که بانکها با عنوان جایزه قرعه کشی حساب های پس انداز دامی گستردند و پول خرد مردم را از دریای سرگردانی صید و از عواید آن به تمام اهداف مشروع و نامشروع خود دست می یافتند، آنگاه اندکی از این سود این وجوه را به خرید چند دستگاه خودرو و سکه اختصاص داده و دل چند نفر از منتظران را هم به دست می آوردند.
اما بارزترین جایگزین بلیت های بخت آزمایی همان برگه های ارمغان بهزیستی بوده که در اواخر دهه هفتاد با سوءاستفاده از عواطف مردم خصوصا در شهرهای بزرگ تو زیع و تحت عنوان کمک به محرومان ملیونها تومان به ناکجا آبادی واریز می شد که بعدها از ادامه آن ممانعت گردید.
اگرچه در چند سال اخیر سازمان صدا و سیما نقش چشمگیری در پر رنگ کردن بخت آزمایی از نوعی جدید در میان مردم داشته و لازم است در عملکرد خود تجدید نظر کند، اما ما مردم هم باید روحیه نشستن و انتظار ثروت بادآورده کشیدن را از بین ببریم چرا که دستاورد واقعی و حقیقی انسان محصول سعی و تلاش اوست.
«بیهوده نقد خود به یک آرزوی مرده ندهید، بخت ما همین دنیای ماست!»
