شیعه نیوز: امت پیامبر اکرم (ص) از صدر اسلام تا کنون برای پالایش روح خود همواره نیازمند ارتباط معنوی با پرودگار خویش بوده و هست تا از این طریق بتواند خود را در برابر تلاطم‌های دنیا مصون بدارد و در کنار آن نیز برای برطرف کردن نیاز‌ها و برآورده کردن حاجات دنیوی و اخروی خود از برکات مادی و معنوی فراوان این ارتباط معنوی نیز بهره‌مند شود.
این ارتباط معنوی صرفاً در نماز و یا سایر عبادت‌ها و واجبات محدود نمی‌شود بلکه در کنار این واجبات می‌تواند پیوندی قوی و مبارک میان فرد مؤمن و پروردگار خویش رقم بزند که در سفارش رسول خدا و ائمه معصومین علیهم السلام به آن تاکید فراوان شده است.
گفته می‌شود در میان اذکار سفارش شده توسط پیامبر اکرم علیه و علی آله الصلاة و السلام هیچ ذکری افضل از «صلوات بر محمد و آل محمد» نیست. اجر و ثواب آن چنان زیاد و برکات آن دور از حد درک است که به فرموده امام صادق علیه السلام «در میزان، چیزی سنگین‌تر از صلوات بر محمد وآل محمد نیست».
با این حال اهل ذکر معتقدند سفارش رسول خدا بر مداومت امّت آن حضرت به این ذکر نه از باب تلاش برای نمایش و عرضه کردن فضیلت فردی و شخصی پیامبر (ص) بلکه از باب تلاش برای سنگین کردن میزان اعمال بندگان الهی و پیروان ایشان است چراکه خداوند در میان سفارش به انجام همه اعمال صالح و واجبات، به روشنی در قرآن به بندگانش (مؤمنان) سفارش می‌کند که بر پیامبرش صلوات بفرستند: «ان‌الله و ملائکته یصلون علی النبی، یا أی‌ها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما» (خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند،ای کسانی که ایمان آورده اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملاً تسلیم فرمان او باشید).
معنای لغوی صلوات
«صلاة» یا «صلوة» که در تعبیر متداول به معنای نماز و «صلوات» که به معنای ذکر صلوات است هردو دارای یک ریشه رفتاری و معنایی هستند و در ردیف دعا قرار دارند چراکه نماز نوعی دعا و ذکر و درخواست هدایت از خالق یکتاست و صلوات فرستادن مؤمنان بر پیامبر (ص) یعنی در خواست ما از خداوند برای بالا بردن منزلت و مقام رسول خدا و اهل بیت ایشان است که با این «دعای مستجاب» ثواب عظیمی را عاید خود می‌نمائیم و بوسیله اجابت این دعا توسط خداوند متعال، مقام و جایگاه پیامبر و اهل بیت آن حضرت رفیع‌تر می‌گردد و چه عملی بالاتر از این در میان سایر اعمال سراغ داریم که بنده‌ای دست به کاری بزند که چنین نتیجه‌ای در پی داشته باشد؟
از امام کاظم علیه السلام درباره معنای درود خدا و فرشتگان و مؤمنان در این آیه سوال شد، فرمود: درود فرستادن خدا، نوعی رحمت از جانب اوست و درود فرشتگان ستایشی است از آن‌ها نسبت به رسول خدا و درود مؤمنان، دعایی است از آن‌ها برای پیامبر.
در تفسیر فرمایش امام کاظم علیه السلام درباره صلوات اشاره‌ای در ادامه این مطلب خواهیم داشت که خداوند پیش از این در قرآن به آن اشاره ظریف و پر معنی دارد.
اهمیت ذکر صلوات
بنابرین اینگونه می‌نماید که اهمیت این سفارش در این است که مؤمنین به ارزشمند بودن بهای معنوی این عمل واقف شوند و از عملی که خداوند و ملائکه الهی آن را انجام می‌دهند تأسی جویند و به این توصیه گهربار الهی عمل نمایند تا از برکات بی شمار این ذکر در حیات و ممات و آخرت خود بهره‌مند شوند.
مقام پیامبر آن قدر والا است که مورد صلوات خاصه حضرت خدای سبحان و تمامی فرشتگان قرار دارد و بهتر است مؤمنین نیز در این عمل خاص همنوا و هماهنگ شوند. صلوات خداوند و ملائکه بر پیامبر (ص) این گونه است که مقام آن حضرت را لحظه به لحظه رفیع‌تر می‌سازد و این نشان از عشق معبود به این عبد حقیقی است، و ما مسلمانان به آن شهادت می‌دهیم: «اشهد ان محمداً عبده و رسوله» و به مقام عبودیت ایشان قبل از مقام رسالتش شهادت می‌دهیم.
همچنین درباره اهمیت فرستادن صلوات و سفارش به مداومت بر این ذکر، رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: جبرئیل بر من نازل شد و گفت: خداوند متعال می‌فرماید: «من صلی علیک مره صلی‌الله و ملائکته علیه عشره» هر کس که بر تو صلوات بفرستد، من و فرشتگانم ده بار بر او صلوات می‌فرستیم. آن حضرت در جای دیگر فرمود: «البخیل من امتی، من اذا ذکرت عنده فلم یصلی علیّ»، بخیل امت من آن کسی است که وقتی نام من نزد او برده شود بر من صلوات نفرستد.
ذکری که ملائکه در محاسبه ثواب آن عاجزند
در جای دیگر نیز رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در تبیین ثواب بی حد و حصر صلوات اینگونه فرمودند: در معراج، ملکی را دیدم که هزار هزار دست دارد (یعنی یک میلیون) و هر دستی هزار هزار انگشت دارد و هر انگشتی هزار هزار بند دارد. آن ملک گفت: من حساب دانه‌های قطرات باران را می‌دانم که چند تا در صحرا و چند دانه در دریا می‌بارد. تعداد قطرات باران را از ابتدای خلقت تا حال را می‌دانم، ولی حسابی است که من از محاسبه آن عاجزم. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: چیست؟ عرض کرد: هرگاه جماعتی از امت تو با هم باشند و با هم بر تو صلوات بفرستند، من از محاسبه ثواب صلوات عاجزم.
استجابت دعا با ذکر صلوات
در بعضی از روایات تصریح شده است که برای استجابت دعا، آن را با صلوات بر محمد و آل محمد آغاز کنید، زیرا صلوات بر محمد و آل محمد همواره مستجاب است، و خداوند کریم‌تر از آن است که دعای اول را مستجاب کند و دعای دوم را مستجاب ننماید. از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمود: «اذا کانت لک الی الله سبحانه حاجه فابدء بمسأله الصلوه علی النبی (ص) ثم سل حاجتک، فان الله اکرم من ان یسأل حاجتین، فیقضی احداهما و یمنع الاخری.»
در روایات دیگری آمده است که دعایتان را با صلوات شروع و با آن ختم کنید، تا دعای شما بین دو دعای مقبول واقع شود و مستجاب گردد، زیرا خدا کریم‌تر از آن است که اول و آخر دعاء را مستجاب کند و وسط آن را مستجاب ننماید.
ذکر مبارک صلوات بر محمد و آل ایشان حجاب بر انداز است. گاه رفتار، کردار و نیات نادرست بندگان، حجاب بین خلق و حق تعالی می‌گردد که با ذکر صلوات آن حجاب از بین برداشته شده و دعاء به جانب او صعود می‌کند.
از حضرت امام صادق (علیه‌السلام) گزارش شده است که: «لا یَزَال الدّعاء مَحجُوباً حَتّی یُصَلّی عَلَی مُحَمد وَ آلِ مُحمد» پیوسته دعاء بر حجابی مستور است تا که بر محمد و آل او درود فرستاده شود.
از همان امام همام نقل شده که فرمود: «من کانت له الی الله عزوجل حاجه، فلیبدء بالصلوه علی محمد و آله، ثم یسئل حاجته، ثم یختم بالصلوه علی محمد و آل محمد؛ فان الله عزوجل اکرم من آن یقبل الطرفین و یدع الوسط، اذا کانت الصلوه علی محمد و آل محمد لا یحجب عنه» کسی که نیاز و حاجتی به خداوند داشته باشد پس به صلوات بر محمد و آل او شروع کند، سپس از او حاجت بطلبد، و بعد از آن دعاء با صلواتی بر محمد و آل او برنامه را پایان برد، البته خداوند متعال گرامی‌تر از آن است که دو طرف را قبول، ولی بخش میانی نیایش را رد کند. همین که صلوات بر محمد و آل او فرستاده شد دیگر دعاء محجوب نخواهد ماند.
صلوات بفرستید تا خداوند و ملائکه بر شما صلوات بفرستند
وقتی پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: هرگاه بر ایشان صلوات می‌فرستیم خداوند و فرشتگانش نیز بر ما صلوات می‌فرستند، سوال بزرگ در ذهن ما این گونه شکل می‌گیرد که صلوات خداوند و ملائکه ایشان بر ما (صلوات فرستادگان) چگونه است؟ خداوند پاسخ این سوال را پیشتر در قرآن فرموده: «هو الذی یصلی علیکم و ملائکته لیخرجکم من الظلمات الی النور و کان بالمومنین رحیماً». یعنی خداوند و ملائکه بر شما صلوات می‌فرستند تا شما را از تاریکی‌ها خارج و به سوی نور هدایت کنند.
چه داد و ستد تضمین شده و پر سودی است این صلوات که بوسیله آن خودرا مورد توجه ویژه و عنایت خاص خدا و فرشتگانش قرار می‌دهیم و چه بجا فرمود حضرت آیت الله بهجت که «گشتیم و گشتیم، ذکری بالاتر از صلوات بر محمد و آل محمد پیدا نکردیم».
لطف پیامبر به فرستنده صلوات در زمان حیات ایشان و پس از وفات
ابو سعید خدری می‌گوید: عمار یاسر به پیامبر صلی‌الله علیه و آله گفت: دوست دارم تا به قدر عمر نوح در میان ما زندگی کنی! پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود:ای عمار! زندگی من در میان شما برای شما خیر است و فوت من نیز شر نخواهد بود؛ چرا که در حال حیات من، پیش من می‌آیید و عرض حال می‌کنید و من هم از خدا برای شما طلب غفران می‌کنم؛ ولی پس از وفات من، صلوات بفرستید؛ زیرا اسم‌های شما، پدر و مادران تان و اقوام تان بر من عرضه خواهد شد، اگر در آن اسامی، اعمال نیک شما ضبط شده باشد، خدا را سپاس می‌گویم و اگر غیر آن باشد از خداوند متعال برای شما، طلب غفران از گناهان شما را دارم.
صلوات بتراء (ناقص) نفرستیم
صلوات بر پیامبر و آل ایشان چنان از اهمیت بالایی برخوردار است که رسول خدا (ص) فرمود: «من صلی صلاة لم یصل فی‌ها علی ولا علی اهل بیتی لم تقبل صلاته»، هرکس نماز بخواند و در نمازش (تشهد) بر من و اهل بیتم صلوات نفرستد، نماز او مقبول درگاه خداوند واقع نمی‌شود. آن حضرت همچنین فرمودند: «لا تصلوا علی الصلاه البتراء» بر من صلوات بتراء نفرستید. از ایشان پرسیدند «صلوات بتراء» چیست؟ فرمود: صلوات بتراء صلواتی است که مرا در آن یاد می‌کنند و نامی از اهل بیتم در آن نمی‌برند «صلی‌الله علیه و سلم»، همان صلواتی که متأسفانه بسیاری از اهل عامه عادت به آن دارند.
صلوات، مهر تأیید نماز
در این زمینه رئیس مذهب شافعی شعری سروده است که در ابیات آن به این موضوع اشاره می‌کند:
«یا آل بیت رسول‌الله حبکم… فرض من‌الله فی القرآن انزله
یکفیکم من عظیم الفخر انکم.. من لم یصلی علیکم لاصلاة له»ای اهل بیت پیامبر (ص) محبت شما دستور الهی است که در قرآن به آن سفارش شده است، فخری بالاتر از این نیست که هرکس بر شما (اهل بیت) صلوات نفرستد، نماز او پذیرفته نیست.
جان کلام
وقتی مداومت ما بر ذکر سفارش شده «صلوات» موجب این می‌شود که خداوند مارا پیوسته از تاریکی خارج و به نور هدایت نماید، باید پی به این راز ببریم که این ذکر اکسیر بی‌نظیری است که ما را به سوی رستگاری و سعادت هدایت می‌کند. ذکری که سه اصل توحید، نبوت و امامت را یکجا در کنار هم جمع کرده تا به دعایی لاهوتی و ناسوتی تبدیل شود و منزلت رسول اعظم و خاندان ایشان را لحظه به لحظه بالا وبالاتر ببرد.
