به گزارش «شیعه نیوز»، نواختن نقاره از زمانهاي قديم در آستان مقدس امام رضا عليه السلام معمول بوده است. اما اين که اين رسم از چه زماني آغاز شده و به صورت يک سنّت در آمده، معلوم نيست. نه نويسندگان درباره آن چيزي نوشتهاند و نه اسناد و مدارک موجود در حرم مطهر چيزي را نشان ميدهد. اما از نشانههاي تاريخي چنين برميآيد که در قرن دهم، نواختن نقاره معمول بوده است.
فضل بن روزبهان خنجي در کتاب مهمان نامه بخارا، در حالات محمدخان شيباني، سلطان ماوراء النهر که مشهد مقدس و ناحيه طوس را تصرف کرده بود، مينويسد:
«سلطان تصميم گرفت به زيارت حضرت رضا عليه السلام برود، از اين رو، با اعيان لشکر خود و قاضيان و محتشمان عازم مشهد گرديد. من با گروهي قبلاً به مشهد رفتيم و در آن جا مراسم استقبال را فراهم کرديم. بر فوق بارگاه حضرت، محلّي که نقاره نوبت حضرت امام ميزنند، جماعت نقارهچيان اردوي همايون و نفيرچيان ايستاده، مترصّد آن که چون موکب همايون برسد نقاره بکوبند و نفير نوازند.
آن حضرت امر فرمودند که دم نزنند و نفيرنوازي را به فقيرنوازي بدل فرمودند و چون به درگاه بارگاه رسيدند، فرود آمده به پيشگاه برآمدند و از آن جا به روضه مقدس قدم گشاده و آداب زيارت تقديم نمودند و اندکي نشسته، از قبه بيرون فرمودند.»
از اين متن معلوم ميشود که در قرن نهم و دهم، نقاره نواخته ميشده و جايي هم در بلندي براي نقارهزنان اختصاص داشته است.
در روزگاران پيشين، استفاده از شيپور و نقاره در دربار شاهان معمول بود و هر بامداد و شبانگاه، در کاخها و قصور و محلهاي اقامت حاکمان و اميران در شهرها و بيابانها نقاره ميزدند و مردم را احضار و يا مرخص ميکردند و طبل نواختن و شيپور زدن، نشان حاکميت و اقتدار شاهان به شمار ميرفته است.
در ايران، نواختن طبل و نقاره، تا زمان قاجاريه ادامه داشت و حاکمان هم در مراکز استانها به هنگام معيني از آن استفاده ميکردند و در مناطق شرقي کشور حتي تا اوايل قرن حاضر نيز معمول بود.
اما چرا اين شيوه در بارگاه امام رضا عليه السلام مرسوم شده، چه کسي آن را بنا نهاده و از چه زماني اين کار رواج يافته است، معلوم نيست و هر کس بر پايه ذوق و برداشت خود، براي آن انگيزهاي بيان ميکند. به اين برداشتها توجه کنيد:
ـ از آن جا که امام رضا عليه السلام عنوان ولايتعهدي داشته و ايشان را سلطان ميخواندهاند، نواختن نقاره در بارگاه ايشان معمول شده است.
ـ شايد زماني براي پاسداري از حرم مطهر و مشهد، در آن جا لشکرياني بودهاند که براي اعلام آمادگي ايشان نياز به نواختن نقاره بوده و سپس اين رسم به سان يک سنّت، ماندگار شده است.
ـ نقاره زدن و شيپور نواختن، براي احترام و بزرگداشت بارگاه امام رضا عليه السلام است و تنها جنبه تشريفاتي دارد و هيچ نظر ديگري در ميان نبوده است.
به هر حال و با هر انگيزهاي که اين کار آغاز شده باشد، اينک نقاره هر صبح پيش از طلوع آفتاب و هر عصر پيش از غروب خورشيد نواخته ميشود و همزمان با برآمدن و فروشدن آفتاب، آخرين نواهاي نقاره به گوش ميرسد. اين بدان معني است که نمازگزاران براي بر پا داشتن فريضه خود، اندک فرصتي بيش ندارند و اگر نماز خويش را به جاي نياوردهاند، ميبايد شتاب کنند و به اقامه نماز بپردازند.
افزون بر اين، هنگامي که حادثه خاصي رخ دهد که مردم شادمان گردند و جشني همگاني پديد آيد، نقارهنوازان بر فراز نقارهخانه ميروند و بر طبلها ميکوبند و در شيپورها ميدمند.
نيز هر گاه در آستان امام هشتم عليه السلام بيماري شفا يابد و به خيل شفا يافتگان آستان حضرتش افزوده شود، به منظور اعلام همگاني و اظهار سرور و شادماني، نقارهها را به صدا در ميآورند.
علاوه بر اين، در شبهاي ميلاد معصومين(ع) و بزرگداشت مناسبتهاي مذهبي، مانند جشنهاي بزرگ قربان، فطر و غدير و هم چنين در زمان تحويل هر سال شمسي در آغاز نوروز، نقاره نواخته ميشود.
اما در ايام محرم و صفر که روزهاي سوگواري شيعيان است، به منظور احترام به آيين سوگواري، هيچ نوايي از نقارهخانه به در نميآيد.
براي نقارهزدن در آستانه مقدسه، محل خاصي در نظر گرفته شده و جاي بلندي فراهم آمده است. اين بناي زيبا و باشکوه، بر فراز ايوان شرقي صحن عتيق (انقلاب) قرار دارد و از قسمتهاي مختلف حرم ديده ميشود. بلندي بنا سبب شده است که به هنگام نقارهزدن، آواي آن تا دور دستها شنيده شود و به ويژه به هنگام برآمدن آفتاب، که شهر از هياهوي آمد و شد اتومبيلها خالي است، نواي آن در چهار سوي مشهد، گوش شهروندان را نوازش دهد.
بناي جديد و چشمگير نقارهخانه، با ظرافت و شکوه خود، از ديدنيترين بخشهاي حرم مطهر است که همگان را به اعجاب و تحسين واميدارد. بناي نقارهخانه که سراسر از کاشي فيروزهاي است و در پيرامون ايوان آن نرده کشي شده است، دو طبقه دارد، طبقه زيرين جاي گذاشتن طبلها و شيپورها است و طبقه دوم محل استقرار نوازندگان.
نقارهزنان هفت نفر هستند که سه نفرشان بر طبل ميکوبند و چهار نفر در شيپور ميدمند.
