به گزارش «شیعه نیوز»، درباره تعداد شیعیان مصر آمار رسمی وجود ندارد؛ چون در شناسنامه های مصریان، ستونی وجود ندارد که مذهب مردم در آن ثبت شده باشد. مؤسسه پژوهش های رسانه ای خاورمیانه در واشنگتن در تاریخ ۲۷ دسامبر ۲۰۰۶م، گزارشی جامع درباره وضعیت شیعیان مصر منتشر کرد.
در این گزارش چنین آمده که مرکز ابن خلدون در قاهره تخمین زده است که تعداد شیعیان مصر در ژانویه سال ۲۰۰۵ میلادی حدود ۱٪ جمعیت مسلمان؛ یعنی ۶۵۷ هزار شیعه بوده است. این در حالیست که پیش بینی های دبیر کل شورای عالی آل البیت، محمد الدرینی بیشتر از این تعداد است و گفته: به اعتقاد من تعداد شیعیان مصر خیلی بیشتر از این است؛ چون در مصر بیش از ده ها میلیون صوفی وجود دارد و در میان آن ها حداقل یک میلیون نفر پیرو مذهب شیعه هستند. همچنین به اعتقاد او، بیشتر شیعیان مصر در اثر فشارهای امنیتی و تبلیغاتی مذهب و اعتقادات خود را اعلام نمی کنند.
مشاور الدمرداش العقالی نیز در مصاحبه ای با روزنامه کویتی الوطن، که در تاریخ ۴/۸/۲۰۱۱ منتشر شده است، گفت: هیچ سرشماری رسمی وجود ندارد، اما با پیگیری و تحقیقاتی که من انجام داده ام، به گمان من، شیعیان مصر از ۱.۵ میلیون نفر کمتر نیستند.
چیزی که مهم است این است که شیعه در مصر بسیار مورد توجه است تا جایی که رئیس اتحادیه جهانی علمای مسلمان شیخ یوسف قرضاوی نسبت به خطر رشد و گسترش تشیع ، هشدار داده است.
در سال ۲۰۰۶ میلادی نیز شیعیان به منظور نشر تشیع در میان مصریان، طرح چاپ و انتشار پنج روزنامه را در مصر شروع کردند.
هسته مذهب تشیع در مصر
آیت الله شیخ جعفر سبحانی در کتاب «أضواء على عقائد الشیعه الإمامیه» می گوید: از همان روزی که اسلام به مصر وارد شد، تشیع هم به این کشور داخل شد. گروهی از شیعیان علی علیه السلام، از جمله مقداد بن أسود، کندی، ابوذر غفاری، ابورافع و ابو ایوب انصاری در فتح مصر حضور داشتند و عمار بن یاسر هم در زمان خلافت عثمان به این کشور رفته بود. این افراد ایده تشیع را که از همان زمان پیامبر (ص) به آن اعتقاد داشتتد، در مصر جا انداختند و به همین دلیل وقتی عثمان به قتل رسید مصریان بر والی عثمان شوریدند و با میل و رغبت زیاد با علی(ع) بیعت کردند. وقتی علی علیه السلام، قیس بن سعد را به عنوان والی مصر فرستاد، اهالی مصر به جز مردم روستای «خِربتا» (Khirbita) داوطلبانه با او بیعت کردند. او در ادامه می گوید: مصریان با رغبت و میل خود مذهب تشیع را پذیرفتند و علی(ع)را بر دیگران برتر دانستند و در صلوات بر پیامبر، آل او را هم ذکر می کردند. آنان در زمان فاطمیان، مراسم عاشورا و عید غدیر را تا به امروز برپا می کنند و اگر صلاح الدین ایوبی با زور شمشیر و آتش جنگ سلطه، شیعیان را از بین نمی برد، امروزه نیز همانند دوران فاطمیان، تشیع مصر را فرا گرفته بود و بر شهرها و روستاهای آن حکمفرما شده بود.
صالح الوردانی در کتاب «الشیعه فی مصر» این سخن را تأیید کرده و به نقل از المقریزی گفته: تشیع قبل از دولت فاطمیان در سرزمین مصر معروف بوده است. سپس روایت کندی در کتاب «الموالی» را به نقل از المقریری ذکر می کند که عبد الله بن لهیعه از یزید بن ابی حبیب روایت کرده که گفته او در مصر رشد و نمو کرده و در این زمان مصر علوی بوده و بعدا عثمانی شده است.
آثار و حرم های بزرگان شیعه در مصر
در مصر مساجد و اماکن دینی متعددی وجود دارد که به نام بزرگان شیعه شناخته می شود، اما محمود عویس عضو کمیته فتوای الازهر می گوید: این مساجد منحصر به شیعیان یا اهل سنت نیست، بلکه برای همه مسلمانان است. مهمترین این مساجد عبارتند از:
مالک الأشتر النخعی در منطقه المرج قاهره: در مصر معروف به «السید العجمی» است. او مالک پسر الحارث بن عبد یَغوث بن سَلِمه بن ربیعه … بن یَعرُب بن قحطان است. علت ملقب شدن او به اشتر این است که یکی از چشم های او در نبرد یرموک شکافته شده بود. او در یمن در خاندان بنی نخع متولد شد. این خاندان پس از اسلام به کوفه مهاجرت کردند و سپس در شهرهای عراق پراکنده شدند. با وجود این که مالک توسط پیامبر (ص)، اسلام آورد و اسلام آوردن او زیبا بود، اما شهرتش به خاطر فرماندهی لشکر علی بن ابی طالب رضوان الله علیه بود. وقتی خبر شهادت مالک به علی بن ابی طالب رسید در رثای او گفت: مالک، چه مالکی بود! اگر کوه باشد، کوهی یکتا و بلند بود، اگر سنگ باشد، سنگی سخت بود.
محمد بن ابوبکر در روستای «میت دمسیس» از توابع شهر منصوره: او فرزند خوانده علی بن ابی طالب (ع) بود که علی (ع) پس از فوت ابوبکر با مادر او ازدواج کرد. تولد او در حجه الوداع بود و مادر او اسماء بنت عُمَیس الخثعمیه بود. همراه با علی(ع) به عراق رفت و در جنگ جمل و صفین شرکت کرد. همچنین در زمان او به ولایت مصر منصوب شد.
سیده زینب، بنت علی بن ابی طالب (ع) در قاهره: او کسی است که ابن عباس درباره او گفته: عقیله ما زینب بنت علی برای ما روایت کرد. ابو الفرج اصفهانی هم در مقاتل الطالبین نام او را ذکر کرده است.
نفیسه بنت الحسن در قاهره: نسب او به حسن بن علی بن ابی طالب (ع) ختم می رسد. او در میان اهالی مصر شأن و جایگاهی والا داشت و نزد او می رفتند و از او کسب علم و دانش می کردند و حتی علمای بزرگ به خانه او می رفتند و گفته شده امام شافعی جهت کسب دانش نزد او رفت و آمد داشت و نفیسه از پی حجاب او را می پذیرفت و در موضوعات فقه، اصول عبادت و احادیث پیامبر با او بحث و گفتگو می کرد.
رأس الحسین در قاهره: درباره محل دفن سر امام حسین (ع) میان مورخان اختلاف نظر است، اما نظر مشهور میان جمهور علما این است که سر مبارک امام حسین (ع) در مصر است.
رشد و گسترش شیعه در میان مصریان
در قرن گذشته، پیروان شیعه از دانشجویان شیعه عرب در مصر استفاده کرد تا در نشر مذهب و افکارشان به آن ها کمک کنند. همچنین برخی از شهروندان مصری را جذب کردند و وارد بعضی از هیئت های رسمی و مردمی شدند و حتی تعداد زیادی از دانشجویان عرب شیعه به خصوص از کشورهای حاشیه خلیج فارس را به کار گرفتند تا اندیشه های شیعی را در میان مصریان منتشر کنند. نویسنده شیعه مصری، صالح الوردانی به این مسأله اشاره کرده و گفته: پس از بیرون آمدن از زندان در نیمه دهه هشتاد، با تعدادی از جوانان عراقی مقیم مصر و تعدادی از جوانان بحرینی که در مصر تحصیل می کردند، برخورد کردم. در این زمان از طریق مراجع و کتاب هایی که این جوانان شیعه برای فراهم کرده بودند و همچنین از طریق پاسخ با بسیاری از سؤالاتم و بحث های زیادی که میان ما به جریان درآمده بود، با اندیشه شیعه و تز تشیع آشنا شدم.
همچنین استاد و رئیس بخش مطالعات اسلامی دانشگاه الازهر، شیخ مبروک عطیه درباره دلایل انتشار جنبش شیعی در سال های اخیر می گوید: علت این امر گسترش شبکه های ماهواره ای شیعه است. این وسایل یکی از مهمترین وسایل ترویج اندیشه شیعی است
نویسنده و پژوهشگر اسلامی و نماینده بنیانگذاران حزب اصلاحات اسلامی، جمال سلطان نیز در این باره می گوید: آن چه در مصر رخ می دهد، تشیع سیاسی ناشی از انقلاب اسلامی ایران است؛ چون انقلاب اسلامی ایران احساسات مصریانی را که در صدد انقلاب علیه بی عدالتی و ظلم بودند برانگیخت و آن ها را به خود جذب کرد، سپس این امر به زمانی دیگر موکول شد.
مرحله دیگر پیروزی حزب الله و تاثیرات آن است.
مذهب جعفری (دوازده امامی) از سوی عالی ترین مرجع دینی مصر یعنی الازهر به رسمیت شناخته شده است. شیخ الازهر علامه محمد شلتوت در سال ۱۹۵۹م فتوایی داد که عبادت بر اساس مذهب جعفری (امامیه) مانند سایر مذاهب اهل سنت را جایز می داند. دکتر محمد سید طنطاوی نیز در ژانویه ۱۹۹۷ میلادی که در آن زمان شیخ الأزهر بود وقتی دید نیروهای امنیتی مصر گروهی از شیعیان مصر را بازداشت کرده است، تداوم عمل به فتوای شلتوت را تأیید کرد.
اماکن حضور شیعیان مصر
مسجد الراس الحسین
استان الدقهلیه: به ویژه شهر منصوره (مرکز الدقهلیه). در این شهر یکی از مشهورترین شخصیت های شیعه مصر زندگی می کند. او احمد راسم النفیس استادیار دانشگاه المنصوره است.
استان الشرقیه: در این استان، به یکی از مؤسسات شیعی یورش برده شد. شیعیان در این استان در منطقه «کفر الإشاره» در نزدیکی «الزقاریق» متمرکز هستند و دستگاه های تبلیغاتی مصر این منطقه را «آشیانه شیعه» می نامند.
استان المنوفیه: تعدادی از شیعیان در مرکز قویسنا شیعه بودنشان به طور مرموزانه مشخص شد، اما شیعیان این منطقه تشیع خود را آشکار نمی کنند.
استان أسوان: تعدادی از ساکنان استان أسوان منسوب به مذاهب صوفیه هستند.
استان الغربیه: در مرکز الغریبه یعنی شهرستان طنطا ضریح سید احمد البدوی وجود دارد که سالانه صدها هزار شیعه مصری از سراسر استان های مصر به این جا می آیند.
افزون بر این استان ها، در میان محافل شیعی مصری زمزمه هایی درباره حضور شیعیان در استان های اسیوط، سوهاج، شمال و جنوب سینا و همچنین برخی مناطق قاهره شنیده می شود.
مؤسسات شیعی
المجلس الأعلى لرعایه آل البیت: این مؤسسه آراء و سخنانش را در روزنامه «صوت آل البیت» که محمد الدرینی ریاست آن را به عهده دارد منتشر می کند. در یک کنفرانس در پایان دهه نود قرن گذشته درباره این مؤسسه اعلام شد که محلی برای سادات و شریف زادگان شیعی است، اما با دفاع این مرکز از پیروان روش آل البیت، این مرکز به عنوان نهادی برای جذب شیعیان معرفی شد..
جمعیه آل البیت: در سال ۷۳ پدید آمد. در آن زمان، جو اسلامی آرام بود و جریان های اسلامی هنوز ظهور و بروز نیافته بود و ویژگی شیعی در این انجمن آشکار نشده بود و ایده تشیع هم در اهداف تأسیس این انجمن مشهود نبود، بلکه هدف از تأسیس آن صرفا کمک های اجتماعی و خدمات فرهنگی، علمی و دینی بود. همچنین نظر به این که مسأله شیعه در آن زمان مطرح نبود و روابط مصر و ایران در بالاترین درجات خود قرار داشت، این انجمن، فعالیت هایش را در آرامش و بدون هیچ مانعی انجام می داد و روابطی را با سازمان های اسلامی مختلف در مصر از جمله گروه إخوان المسلمین برقرار کرده بود. به گزارش شفقنا، از همین رو کسی که فعالیت های این انجمن را بررسی و کنترل می کرد، می توانست چنین حکم بدهد که این انجمن یک نهاد تقریب مذاهب است و امتداد «جماعه التقریب» به شمار می رود. آن چه موجب می شد تا این حکم تقویت شود این بود که در میان عوامل این انجمن افراد شیعه و سنی حضور داشتند. یکی از برجسته ترین عوامل این انجمن سید طالب الرفاعی بود. او از علمای شیعه عراق بود و در اداره آن فعالیت های زیادی داشت. این انجمن برخی از کتاب های شیعی مثل کتاب «المراجعات»، کتاب «علی لا سواه» و وکتاب «التشیع ظاهره طبیعیه فی إطار الدعوه الإسلامیه» چاپ و منتشر کرد.
همچنین برپایی انقلاب اسلامی ایران و دشمنی نظام سیاسی وقت مصر با این انقلاب تاثیر خاص خود را به فعالیت های اسلامی به طور کلی و فعالیت های شیعی به طور خاص گذاشت. اما آن چه دولت مصر را در برابر «جمعیه آل البیت» تحریک کرد فقط چاپ کتابهایی که این انجمن منتشر کرد و الازهر مانع پخش آن ها شد نبود، بلکه آن چه باعث تحریک دولت مصر و اعلان دشمنی علیه جریان اسلامی شد، حضور عرب ها در این انجمن بود. بر این اساس این انجمن فقط شش سال یعنی از تاریخ ۲۲/ ۸ / ۱۹۷۳ میلادی تا تاریخ ۲/ ۱۲/ ۱۹۷۹ میلادی دوام آورد..
شیعیان جدید
احمد راسم نفیس: او استاد دانشکده پزشکی دانشگاه المنصوره مصر است. در سال ۱۹۸۹ و ۱۹۹۶ میلادی به اتهام تشکیل یک سازمان شیعی بازداشت شد. او پیش از شیعه شدن در سال ۱۹۸۵م، عضو اخوان المسلمین بود.
حسن شحاته: در خانواده ای سنی به دنیا آمده است، اما در سال ۱۹۹۶ میلادی اعلام کرد شیعه شده است. او به اتهاماتی سه ماه زندانی شد و بار دیگر همراه با بیش از سیصد عالم شیعه به اتهام ایجاد ناامنی و اهانت به ادیان بازداشت و سپس آزاد شد.
صالح الوردانی: یکی از شخصیت های معروف در عرصه دین و فرهنگ مصر و یکی از بنیانگذاران جنبش اسلامی در این کشور است. در سپتامبر سال ۱۹۸۱ به همراه نویسندگان و روزنامه نگاران تحت مراقبت و کنترل قرار گرفت و همچنان زندانی بود تا این که به اتهام سرمایه گذاری در سازمان «الجهاد» محاکمه شد، اما در سال ۱۹۸۴ حکم به برائت او صادر شد. دوباره در سال ۱۹۸۷ و سال ۱۹۸۸ به خاطر ایجاد سازمانی شیعی بازداشت شد. از سال ۱۹۸۴ میلادی، اسم او در کشور مصر و کشورهای عربی در لیست سیاه قرار گرفته است.
«الوحده و الحریه» اولین حزب شیعی در مصر
پس از انقلاب ۲۵ ژانویه، شیعیان مصر در ماه آگوست ۲۰۱۱ میلادی، یک حزب سیاسی به نام «وحدت و آزادی» ایجاد کردند. نماینده بنیانگذاران این حزب، احمد راسم النفیس با الهام از سخن امام علی (ع) به امام حسن(ع) و حسین(ع) که فرمود: دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید، این حزب را نماینده مستضعفان مصر توصیف کرده است.
محمود جابر یکی از نمایندگان حزب نیز با تأکید بر این که برنامه های این حزب با برنامه های همه احزاب چپ گرای مصر مشترک و اوصاف آن نزدیک به سوسیالیسم دموکراتیک است، گفت: برنامه های این حزب حول محور شعارهای سه گانه: «آزادی، عدالت و وحدت» می چرخد. او همچنین با اشاره به این که این حزب معتقد به مدنی بودن دولت است و ورود دین و اعتقادات به درگیری های سیاسی را نمی پذیرد گفت: منازعات سیاسی باید در جهت منافع جامعه باشد. این حزب به مسأله شهروندی اعتقاد دارد و بر این عقیده است که دشمن اول مصر، رژیم صهیونیستی است..
شیعه شدن برخی سنی های مصر
به گزارش شفقنا،دلایل و آمارهای امنیتی که اخیرا فاش شده، حاکی از این است که در مصر برخی پیروان سنی به مذهب شیعه تغییر مذهب داده اند. رهبر شیعیان مصر و رئیس شورای «رعایه آل البیت» محمد الدرینی در گفتگو با «العربیه نت» با تأکید بر این که برآوردهای امنیتی بیانگر این است که حدود یک میلیون شیعه وجود دارد. ارزیابی های آمریکایی نیز حاکی از این است که تعداد شیعیان مصر به طور کل، حدود یک درصد کل مسلمانان مصر، یعنی ۷۵۰ هزار نفر است.
علاوه بر این، الدرینی با اشاره به این که شیعیان مصر دارای مذهب جعفری دوازده امامی هستند گفت: تعداد زیاد شیعه به خاطر انقلاب اطلاعات و فناوری و اینترنت و چاپ کتاب های متعددی و فعالیت های مؤسسه «المجلس الأعلى لرعایه آل البیت» است که در نتیجه این عوامل، سنیان مصر به مذهب شیعه گرویده اند. او همچنین یادآور شد که شیعیان مصر به خاطر ترس از اذیت و آزارهایی که در طی ربع قرن گذشته بر شیعیان مصر روا داشته شده است، تشیع خود را ابراز نمی کنند. الدرینی با نفی وجود هر گونه رابطه مجلس آل البیت با ایران گفت: در میان مسلمانان سنی این گونه رایج شده که وقتی نامی از شیعه برده می شود، نام ایران هم به میان می آید. بدانید ما روی پای خودمان هستیم..
منابع و مصادر
-الشیعه فی مصر :متهمون رسمیاً ومعزولون شعبیاً (سی إن إن ۲۷/۴/۲۰۰۷)
-جریده النهار الکویتیه (۲۵ أغسطس ۲۰۱۱)
-عن الشیعه المصریین نتحدث –محمد ناصف (موقع حریتنا ۱۱ نوفمبر ۲۰۱۰)
-المصری الیوم (۲۸/۱۲/۲۰۰۶)
-خفایا التبشیر الشیعی فی مصر-سید صالح (الاهرام)
-صحیفه الشرق الاوسط ۷ مایو ۲۰۱۱
-التجمعات الشیعیه فی مصر (موقع أحمد النوبی)
– حوار مع الدمرداش العقالی – جریده الوطن الالکترونیه (۴/۸/۲۰۱۱)
-شیعه مصر قادمون على جیاد اشتراکیه (الجزیره نت ۲۸/۸/۲۰۱۱)
-موسوعه الاسره المسلمه
-موسوعه الویکیبیدیا
-مرکز التنویر للدراسات الإنسانیه.
-شبکه الشیعه العالمیه
https://www.assakina.com/center/parties/16194.html#ixzz5VvS54ihG
