به گزارش «شیعه نیوز»، معاون جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و رئیس پژوهشکده حوزه و دانشگاه ضمن بر شمردن نواقص و نارسائی های حوزه علمیه، گفت: لازم است در حوزه علمیه به روش مدرک گرایی اعتنایی نداشته باشیم و برگردیم به اینکه تحصیل علم یکی از وظایف ذاتی است حال مدرک باشد یا نباشد. اگر هم می خواهیم مدرک بدهیم این روش را تعیین کنیم که هر کسی که به یک درجه از اجتهاد رسید، مدرک اجتهاد را از کسی که صلاحیت دارد، دریافت کند. لازم است مراجع پس از سنجش طلاب آنان را شایسته دریافت مدرک اجتهاد بدانند که متأسفانه در حوزه علمیه ایران اینگونه نیست.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری شاهرودی ابتدا به دستاوردهای حوزه علمیه اشاره و خاطرنشان کرد: در ۱۴۰۰ سالی که از تاریخ اسلام می گذرد حوزه های علمیه در مباحث علوم اسلامی دستاوردهای بسیاری در زمینه فقه، اصول، تفسیر، تاریخ رجال و حدیث داشتند. در گذشته در حوزه ها مباحثی همچون دروس نجوم و هیئت رایج بود و تدریس می شد، اما امروز این دروس کمرنگ شدند البته در سال اخیر به همت دفتر آیت الله العظمی سیستانی بحث نجوم و هیئت راه اندازی شده و مورد توجه قرار گرفته است.
حوزه علمیه باید براساس نیازهای روز فعالیت فقهی داشته باشد
وی با بیان اینکه حوزه های علمیه در زمینه علوم اسلامی که شاخه های متفاوتی دارد، دستاوردهای بسیاری داشتند، گفت: باید این واقعیت را عرض کنم که در وضعیت فعلی روابط اجتماعی، نیازهایی در کشورها به خصوص در ایران به وجود آورده که این نیازها می طلبد بحث های علوم اسلامی را توسعه دهیم به عنوان مثال در زمینه فقه بسیار کار شده و یکی از علوم غنی حوزه های علمیه بوده است. در عین حال با اینکه در فقه سرمایه گذاری بسیار شده و این علم، علم غنی و گسترده ای است، نیازهایی به وجود آمد که این نیازها از جهت فقهی احتیاج به کار دارد از جمله در مسایل بانکی، پولی و روابط خارجی و زمینه های متفاوت ارتباطات اجتماعی، نیازهای جدیدی را مطرح می کند که باید بر روی این نیازها از جهت فقهی کار جدید انجام گیرد.
وی ادامه داد: البته با توجه به اینکه فقه جان مایه غنی و توان و ریشه بسیار گسترده ای دارد، خیلی مشکل نیست که نیازهای جدید بررسی شود و راه حل های فقهی آن ارایه شود. در زمینه های دیگر علوم هم مقداری بحث های علوم اجتماعی و تفسیری احتیاج داریم که دیدگاه های جدید را بیشتر مورد توجه قرار دهیم و با نیازها همگام شویم و در یک جمله بسیار روی علوم اسلامی کار شده و در عین حال نسبت به نیازهای جدید باید گامی برداشته شود.
یکی از عوامل افت تحصیل در حوزه علمیه وضعیت معیشت طلاب است
نظری شاهرودی در مورد کاستی های فعلی حوزه علمیه گفت: واقعیت مطلب این است که ما در شرایط فعلی معیشت، آن مقداری که طلاب شهریه دریافت می کنند با مقداری که نیاز دارند، بسیار فاصله دارد و یکی از عوامل افت تحصیل در حوزه علمیه وضعیت معیشت طلاب است. هر مقدار که از عمر تحصیل طلبه می گذرد، معیشت طلبه سخت تر می شود مخصوصاً در حوزه علمیه قم این اتفاق افتاده که شرایط تورمی زندگی طلبه را با مشکلات بیشتر مواجه می کند به خصوص اینکه درآمد شهریه طلبه افزایش چشمگیری نمی یابد لذا یکی از مشکلات اساسی طلاب این است، در سنی که باید تحصیل کنند مجبور می شوند دست به اشتغالی بزنند و جایی مشغول کار شوند که بتوانند امرار معاش کنند و در نهایت این حوزه از جهت علمی افت تحصیلی پیدا می کند.
وی افزود: ۵۰ هزار طلبه در حوزه علمیه داریم و اگر این تعداد طلبه معیشتشان مقداری تأمین شود، مخصوصاً معیشت طلابی که باید تحصیل کنند، شرایط بهتر خواهد شد و از سوی دیگر باید این طلاب را وادار کرد طبق برنامه ای به تحصیلاتشان اهمیت دهند که در این صورت آینده پر بارتری را شاهد خواهیم بود. ولی در وضعیت فعلی که معیشت محدودیت هایی پیدا کرده و طلاب در زمانی که می توانند تحصیل کنند، به منظور امرار معاش به اشتغال کاری می پردازند و در نتیجه با افت تحصیلی مواجه می شوند و از تحصیل باز می مانند.
شیوه تدریس در حوزه های علمیه با نواقص و اشکالاتی مواجه است
معاون جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه شیوه تدریس در حوزه های علمیه با نواقص و اشکالاتی مواجه است، تصریح کرد: حقیقتاً نمی توانم بگویم که همه شیوه های تدریس در حوزه درست بوده است، در حوزه های علمیه ای مانند سامرا این گونه بود که استاد مقداری درس ارایه می داده و شاگرد هم فعال بوده است، ما باید برویم به این سمت که در درس های سطح و خارج، مقداری شاگرد هم فعال شود و زحمتی را به دوش بگیرد تا زودتر استعداد او شکوفا شود. در گذشته حالت سنتی در حوزه های علمیه داشتیم، اما امروز این سبک سنتی کمرنگ شده است.
ارایه مدرک به طلاب اشتباهی است که حوزه مرتکب شد و در این مساله مقصر است
وی مدرک گرایی را یکی از آسیب های تحصیلی در حوزه علمیه دانست و افزود: مدرک گرایی در حوزه علمیه بسیار پر رنگ شده و این مساله به دغدغه معیشتی طلاب بازمی گردد. هر مقدار که معیشت محدودیت هایی پیدا می کند، طلبه مجبور می شود که به سمت مدرک رود تا این مدرک وسیله ای برای اشتغال باشد. ارایه مدرک به طلاب به صورتی که امروز حوزه در پیش گرفته، اشتباهی است که حوزه مرتکب شد و در این مساله مقصر است.
سطح علمی حوزه علمیه پایین تر از سطح علمی دانشگاه است
وی گفت: سبکی که حوزه مدرک ارایه می دهد با سبکی که دانشگاه دارد، بسیار تفاوت است. مدرک دانشگاه تا لیسانس سطحی است، اما دانشجو برای دریافت مدرک فوق لیسانس نمی تواند از نظر علمی سطحی باشد و در رقابت تنگاتنگی مجبور می شود کنکور بگذراند، دکتری هم بسیار رقابت فشرده ای است و نمی توانند به راحتی مدرک دکتری دریافت کنند البته همه دانشگاه ها هم یکسان نیستند دانشجویان دانشگاه هایی که سابقه دارند و می خواهند درجه علمی خود را حفظ کنند در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری واقعاً تحصیل می کنند، اینکه برخی از آقایان حوزه می گویند در دانشگاه درس نمی خوانند دانشگاه ها بسیار متفاوت هستند در برخی از دانشگاه ها برای ارشد و دکتری بسیار زحمت می کشند و اصلا با سطح ۴ حوزه قابل مقایسه نیست. طلبه سطح ۴ حوزه، یک رساله دست و پا می کند و مدرک سطح ۴ می گیرند، این دو از زمین تا آسمان فاصله دارد. چون در دانشگاه معتبر وقتی می خواهند مدرک دکتری بگیرد حداقل باید دو مقاله علمی و پژوهشی در مجلات معتبر به چاپ برسد، اما در حوزه این چنین نیست.
طلبه باید مدرک اجتهاد را با تأیید مراجع دریافت کند نه با رساله
نظری شاهرودی با بیان اینکه در حوزه های علمیه برنامه ریزی لازم داریم، اما در این برنامه ریزی باید ویژگی های سنتی را رعایت کنیم. لازم است از روش های سنتی در تدریس استفاده کنیم، گفت: لازم است به روش مدرک گرایی اعتنایی نداشته باشیم و برگردیم به اینکه تحصیل علم یکی از وظایف ذاتی است حال مدرک باشد یا نباشد. اگر هم می خواهیم مدرک بدهیم این روش را تعیین کنیم که هر کسی که به یک درجه از اجتهاد رسید، مدرک اجتهاد را از کسی که صلاحیت دارد، دریافت کند. در حوزه نجف کسی که می خواست مدرک بگیرد، مدرک اجتهاد می گرفت منتها وقتی می رفت تقاضای مدرک اجتهاد از مرجع تقلیدی می کرد، مرجع تقلید می گفت که این کار علمی را انجام بده که من بسنجم و بعد از سنجیدن در کار علمی، مدرک اجتهاد به او می داد، اما متأسفانه در حوزه علمیه ایران اینگونه نیست.
یک ریال بودجه ای که شورای مدیریت حوزه علمیه از دولت می گیرد، به درد طلبه نمی خورد
وی نسبت به ضرورت استقلال مالی حوزه علمیه از دولت و سایر نهادها تأکید کرد و گفت: یک ریال بودجه ای که شورای مدیریت حوزه علمیه از دولت می گیرد، به درد طلبه نمی خورد. مقداری از این بودجه هزینه خدمات بهداشتی و درمانی که می توان گفت از این طریق مقداری به معیشت طلبه کمک می کند، اما درصد بسیاری از بودجه صرف هزینه های اداری حوزه می شود و در زندگی طلبه ای که مشغول تحصیل هست و معیشت او دچار مشکل است، هیچ تاثیری ندارد.
وی ادامه داد: به نظر من که با مسایل اقتصادی سر و کار دارم، باید اوقاف مربوط به حوزه های علمیه را مدیریت اقتصادی کنیم. تفاوت است میان اوقافی که زیر نظر اداره اوقاف اداره می شود با اداره اوقافی که مثلاً مرحوم آیت الله طبسی در آستان قدس رضوی مدیریت می کرد. اگر مدیریت آستان قدس امام رضا(ع)، مانند مدیریت اقتصادی وقت در ادارات اوقاف بود حتما آستان امام رضا(ع) احتیاج به بودجه دولتی پیدا می کرد، اما امروز به بودجه دولتی احتیاج ندارد چون مدیریت اقتصادی کرد، یعنی موقوفات امام رضا(ع) را به گونه ای مدیریت کرد که نیازهایی که آستان امام رضا(ع) دارد را از راه درآمد موقوفات خود می تواند تامین کند. اگر زمینه ای فراهم کنیم که مردم بیشتر وقف حوزه علمیه کنند و مدیریت اقتصادی داشته باشیم، شاید ۱۰ سال دیگر بتوانیم مقدار زیادی از نیازهای حوزه های علمیه را تأمین کنیم البته به شرطی که درآمدها را به گونه ای سازماندهی کنیم که معیشت طلاب مقداری حل شود تا اینکه به بودجه های دولتی احتیاج نداشته باشیم؛ این بودجه های دولتی که حوزه های علمیه دریافت می کنند خرج طلاب نمی شود.
روحانیت به سراغ دانشگاه رفت، ولی نتوانست در بسیاری از علوم نقش ایفا کند
نظری شاهرودی نسبت به سرانجام نرسیدن وحدت حوزه و دانشگاه انتقاد کرد و گفت: در حوزه های علمیه آشنایی با علوم انسانی بسیار کمرنگ است؛ در این سال ها روحانیت به سراغ دانشگاه رفت، ولی نتوانست در بسیاری از علوم نقش ایفا کند، امروز روحانیت در دانشگاه بیشتر معارف، تفسیر قرآن و تاریخ اسلام تدریس می کند. در دانشگاه ها دروسی مانند علوم سیاسی، علوم تربیتی، روانشناسی، علوم انسانی، اقتصاد و… مهم است و حوزه در این علوم نتوانست نقشی ایفا کند. اگر حوزه می خواهد در دانشگاه فعالیت علمی انجام دهد باید با این علوم آشنایی جدی داشته باشد و طوری نباشد که بگویند بی سواد است. چطور کسی که بی سواد باشد در حوزه به او می گویند بی سواد و او را قبول نمی کنند، در دانشگاه هم همینطور است؛ کسی که ادعا کند روانشناسی و اقتصاد می داند، طبیعتا اگر نداند می گویند که بی سواد است و راه سنجش آنها بسیار زیاد و به روز است، از طریق مقاله و کتاب سطح علمی اشخاص را می سنجند.
روحانیت هنوز نتوانسته به سطح علمی مورد نیاز دانشگاه برسد
رئیس پژوهشکده حوزه و دانشگاه در پاسخ به اینکه تا به امروز روحانیت توانسته در علوم انسانی غیر حوزوی به درجه علمی مورد نیاز دانشگاه برسد؟ گفت: روحانیت هنوز نتوانسته چنین درجه علمی پیدا کند، ولی تا حدودی در حال آشنا شدن با علوم انسانی است. مراکزی که در حوزه در حال فعالیت هستند مانند دانشگاه مفید، موسسه آموزشی امام خمینی(ره) و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه فعالیت هایی از جهت علمی انجام می دهند.
