به گزارش«شیعه نیوز»، معاشرت و نحوه ارتباط‌گیری با دیگران نوعی مهارت است که بسیاری از افراد بدون آنکه متوجه شوند از خلأ آن در شخصیت وجودی خود رنج می‌برند. وقتی صحبت از مهارت به میان می‌آید مقوله آموزش و یادگیری نقش پررنگی پیدا می‌کند. در واقع علت اصلی خلأ چنین مهارت‌های حیاتی، عدم آموزش‌های کافی و لازم در این زمینه است. اگر این مهارت ضروری و مهم به طور جامع و صحیح در جامعه در سطوح مختلف فراگرفته شود بسیاری از مشکلات ارتباطی و ناهنجاری‌های زبانی و گفتاری و حتی رفتاری برطرف می‌شود.
بعد از جایگاه مهم خانواده، مدارس مهم‌ترین و اساسی‌ترین نهاد برای تربیت و آموزش افراد محسوب می‌شوند. نظام آموزش و پرورش ما همانطور که از اسمش مشخص است، باید در مدارس به گونه‌ای باشد که علاوه بر آموزش دروس علمی، در حوزه پرورش، آموزش معاشرت صحیح و اخلاقی را در دستور کار قرار دهد و از برنامه‌های مهم طولانی مدت در مدارس و حتی جزء دروس اصلی محسوب شود، چراکه اگر فرزند در شرایط نامناسب خانه و به دور از اخلاقیات بزرگ شود، این خلأ با یادگیری در مدرسه، تا حد زیادی جبران می‌شود.
در این زمینه با محمود ساعتچی، عضو انجمن روانشناسان ایران، نویسنده، مترجم و از چهره‌های ماندگار روانشناسی ایران به گفت‌وگو پرداختیم که در ذیل شرح آن را می‌خوانید. وی ضمن تبیین دلایل روان‌شناختی زخم زبان زدن در رفتارهای ارتباطی، به تشریح نقش مدارس در آموزش معاشرت پرداخته است.
شخصیت سالم اهل نیش و کنایه زدن نیست
به طور کلی و از لحاظ روان شناختی می‌توان شخصیت افراد را روی یک منحنی زنجیری شکل قرار داد؛ درصد اندکی از مردم در ابعاد گوناگون روان شناختی دچار روان پریشانی هستند و درصدی هم که در طرف دیگر منحنی قرار می‌گیرند بالندگی ذهنی دارند و از شخصیت سالمی برخوردار هستند.
معمولاً کسانی نیش و کنایه و زخم زبان می‌زنند که از بالندگی لازم ذهنی برخوردار نبوده و در حقیقت قادر نیستند مسائل خود را با اطرافیانشان حل و فصل یا مدیریت کنند و از حیث اینکه به اصطلاح به آن هوش اجتماعی گفته می‌شود بهره کمی برده‌اند چون هوش اجتماعی یکی از چندین نوع هوش ماست که به روابط ما مربوط می‌شود. چنین افرادی در زندگی خود برای حل و فصل مشکل ارتباطی‌شان آموزش کافی و مهارت لازم را ندیده و در واقع در محیطی رشد نکرده‌اند که به بالندگی آنها کمک کند.
افرادی که زخم زبان می‌زنند هوش اجتماعی پایینی دارند
گاهی فرد از دیگران گله‌مند و ناراحت است و چون آموزش لازم را برای رفع این مشکل ندیده و از آن هوش اجتماعی لازم به دلیل عدم یادگیری، بهره‌ای نبرده است از توانایی لازم برای حل و فصل روابطش با دیگران ناتوان است، بنابراین در این بین مقداری هیجان بسته ایجاد می‌شود و حرصش می‌گیرد و به جای اینکه در وهله اول علت ناراحتی خود را از دیگران در تمام وجوه برای خودش تجزیه و تحلیل کند که آیا ناراحتی من بحق است یا خیر؟
به رفتار ناپسند زخم زبان برای حل مشکلش متوسل و با نیش و کنایه زدن باعث رنجش دیگران می‌شود. به عنوان مثال خانمی می‌بیند که دوستش به خوبی آشپزی می‌کند، اگر غبطه بخورد و دوستش را مورد ستایش قرار دهد و تلاش خود را برای بهبود کیفیت آشپزی‌اش بیشتر کند، پسندیده است، اما اگر از روی حسادت زخم زبان بزند روابط بین آنها مخدوش می‌شود و حتی ممکن است طرف مقابل هم برای مقابله به مثل کردن به زدن زخم زبان روی آورد، بنابراین اگر نگوییم این‌گونه رفتارها، رفتاری بیمارگونه نیست، اما به صراحت می‌توان گفت چنین افرادی از حیث هوش هیجانی و اجتماعی پایین هستند و شخصیت ناسالمی دارند، چون شخصیت سالم همه را دوست دارند. چنین فردی بر رفتار و کلام خود کنترل دارد و سعی می‌کند تا حد ممکن از رنجش دیگران دوری کند.
دیگران باید از رفتار و گفتارمان در امان باشند
اخلاق معنای گسترده‌ای دارد. یکی از تعاریفش که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، این است که ما به گونه‌ای رفتار کنیم تا دیگران در محیط اطرافمان از دست و زبان ما آسیب نبینند و در درجه بالاتر نه تنها انسان‌های اطرافمان بلکه طبیعت نیز از اعمال ما در امان بوده و مصونیت داشته باشد. درهمین راستا پیامبر اکرم (ص) فرمودند:« مسلمان واقعی کسی است که دیگران از دست و زبان او در امان باشند.» بنابراین اگر می‌خواهیم به درجات بالایی از اخلاق برسیم، باید کاری کنیم که علاوه بر رفتار، بیان و گفتار و حتی فکر، عقیده و اعتقاداتمان نیز نیکو و پسندیده باشد.
آموزش رفتار مدنی، وظیفه آموزش و پرورش است
همانطور که گفته شد اگر کسی مهارت‌های لازم ارتباطی، هوش اجتماعی و رفتار مدنی را تعلیم دیده باشد برای حل مشکل خود به طعنه و نیش و کنایه روی نمی‌آورد، اما این تعلیم و آموزش را جز خانواده در کجا باید ببیند؟
متأسفانه سیستم آموزش و پرورش ما به گونه‌ای است که آموزش لازم را در راستای تربیت و اخلاق در اختیار محصلان قرار نمی‌دهد، چون وقتی ما از تعلیم و تربیت صحبت می‌کنیم انتظار می‌رود علاوه بر تعلیم و آموزش دروس علمی، در تربیت و پرورش اخلاقی و رفتاری نیز تأثیرگذار باشد.
اینکه چگونه حرف بزنیم و رفتار کنیم تا نیکو باشد و سبب رنجش دیگران نشود باید جزء برنامه‌های ثابت و منظم مدارس و حتی دانشگاه‌ها باشد که متأسفانه مدارس برنامه‌ای برای این موضوع ندارند. وزارت آموزش و پرورش باید برنامه‌هایی را ارائه دهد که رفتار مدنی را به ما بیاموزند و نقش دولتمردان در آموزش و پرورش در گسترش رفتار مدنی و اسلامی و در آموزش معاشرت بسیار مهم است.
تنها شدن؛ سوغات زخم زبان زدن
اصولاً افراد از زخم زبان شنیدن احساس ناراحتی شدیدی می‌کنند و دیگر رغبت ندارند با کسی که زبانش تند است ارتباط داشته باشند، بنابراین یکی از تبعات نیش و کنایه زدن تنها شدن است. از آفات دیگر زخم زبان زدن این است که پس از مدتی، دیگرکسی برای چنین فردی ارزشی قائل نیست و به اصطلاح از چشم دیگران می‌افتد. این اصل را باید آویزه گوش خود کنیم که زخم زبان زدن نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه روابطمان را با دیگران مخدوش می‌کند و سبب کاشت تخم کینه و برداشت دشمنی می‌شود.
هرگز مقابله به مثل نکنیم
مقابله به مثل کردن بدترین راه ممکن هنگام مواجه شدن با فردی است که نیش و کنایه می‌زند. در این مواقع بهتر است با محبت و آرامش با طرف مقابل صحبت کنیم و علت ناراحتی او را جویا شویم. اگر حق با او باشد عذرخواهی کنیم و اگر اشتباه کند با مهربانی برایش توضیح دهیم.
منبع: روزنامه جوان
