دانستنی های قمر در عقرب

شیعه نیوز: «قمر در عقرب» از واژه هایی است که در روایات به آن اشاره و دستوراتی برای آن ذکر شده است؛ به همین دلیل خدمت حجت الاسلام والمسلمین زمانی قمشه ای از شاگردان علامه حسن زاده آملی و متخصص در مباحث نجوم، ریاضیات و هندسه رفتیم تا گپ و گفتی از چرایی «قمر در عقرب» و تأثیرات آن در زندگی بشر انجام دهیم.

*آیات قرآنی دانش فضا را تبیین می کند

خداوند متعال در آیه 189 سوره بقره فرموده است: «يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ ۖ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ ۗ .../ درباره «هلالهای ماه» از تو سؤال می‌کنند؛ بگو: «آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظامِ زندگیِ) مردم و (تعیینِ وقتِ) حج است».

این آیه مبارکه و ده ها آیه دیگر در قرآن مجید رشته های گوناگونی از دانش فضا را برای ما تبیین می کند.

همچنین در آیه دوم از سوره رعد می خوانیم: «اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ۖ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ ۖ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى ۚ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ بِلِقَاءِ رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ/ خدا همان کسی است که آسمانها را، بدون ستونهایی که برای شما دیدنی باشد، برافراشت، سپس بر عرش استیلا یافت (و زمام تدبیر جهان را در کف قدرت گرفت)؛ و خورشید و ماه را مسخّر ساخت، که هر کدام تا زمان معینی حرکت دارند! کارها را او تدبیر می‌کند؛ آیات را (برای شما) تشریح می‌نماید؛ شاید به لقای پروردگارتان یقین پیدا کنید!».

این آیه بنابر آنچه امروزه ثابت شده، قانون جاذبه عمومی را بیان می کند و روایاتی از امام رضا (ع) و سایر پیشوایان دین مؤید این نظریه است.

امروز در دانش فضا هیچ رشته ای وجود ندارد؛ مگر اینکه قرآن کریم درباره آن آیه یا آیاتی را بیان نموده است.حجت الاسلام والمسلمین زمانی قمشه ای

موضوعی که امروز در خدمت خوانندگان محترم هستیم، مسئله«قمر در عقرب» است.

*قمر در عقرب به چه معناست؟

قمر در عقرب عبارت است از گردش ماهیانه ماه به دور زمین و به محاذات 12 برج فلکی که این دوازده برج از حمل شروع می شود.

«حمل» تقریبا برابر با ماه فروردین شمسی بوده و نام دیگر ماه ها به ترتیب: ثور (اردیبهشت)، جوزا (خرداد)، سرطان (تیر)، اسد (مرداد)، سمبله (شهریور)، میزان (مهر)، عقرب (آبان)، قوس (آذر)، جدی (دی)، دلو (بهمن) و حوت (اسفند) می باشد.

برج هشتم در زبان عربی، برج عقرب است که برابر با ماه آبان بوده و ماه در گردش ماهیانه خود به دور زمین، دو روز و نیم مقابل این برج قرار گرفته و به این اندازه طول می کشد که از مقابل آن عبور کند.

حال که ماه به اندازه دو روز و نیم (60 ساعت) طول می کشد که از مقابل برج عقرب عبور کند، به آن «قمر در عقرب» می گویند.

برای توضیح بهتر این مسئله باید بگوییم که ماه در یک سال، 12 مرتبه دور زمین می گردد؛ دوازده 29 روز یا 30 روز، مصادف با 354 روز یکسال قمری بوده و ماه در این 354 روز، 12 مرتبه دور زمین حرکت کرده و در هر ماه، دو و نیم روز مقابل برج عقرب قرار خواهد گرفت.

*قمر در عقرب در روایات

اما از نظر احکام نجومی روایاتی داریم که وقتی که قمر در عقرب باشد، به مسافرت نرفته و ازدواج نکنید و از این مسائل نهی شده است.

از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است كه حضرت فرمودند: «من سافر او تزوج و القمر فی العقرب لم یر الحسنی/ كسی كه در هنگام قرار گرفتن ماه در عقرب مسافرت كند یا ازدواج نماید، نیكویی و زیبایی كه در كار باید باشد، از بین می رود».

و یا در روایت دیگری از امام کاظم علیه السلام نقل شده که حضرت فرمودند: «مَنْ أَتَى أَهْلَهُ فِي مُحَاقِ الشَّهْرِ فَلْيُسَلِّمْ لِسِقْطِ الْوَلَدِ/ هر كس در محاق ماه با زنش همبستر شود، خود را آماده سقط فرزند نمايد».

*برج های نحس و سعد

ما در مقابل برج عقرب، برج های حمل و ثور (فروردین و اردیبهشت) را نیز داریم که نحس نبوده و به ماه های سعد (خوش یمن) معروف است.

به عنوان مثال، یکی از مسائلی که سبب می شود زوجه بتواند عقد را فسخ کند، وقتی است که مرد عنین باشد (کسی که به علت مرض یا پیری توانایی انجام همبستری را ندارد)؛ فقهای ما از جمله علامه در تذکره و صاحب جواهر در این مسئله نظر می دهند که برای اثبات عنین بودن مرد باید صبر کنند ماه  حمل و ثور (فرودین و اردیبهشت) بگذرد؛ یعنی اگر در برج حمل و ثور که تمام موجودات حیات تازه می گیرند، این بیماری برطرف نشود، زن حق دارد که عقد خود را فسخ کند.

*بهترین ماه برای ازدواج و تولید نسل

توصیه های خوبی برای ازدواج در این دو ماه شده و ما اصطلاحی داریم با عنوان «شرف قمر» که در ماه ثور قرار داشته و بهترین وقت برای ازدواج و تولید نسل است.

*منظور از عدم ازدواج در زمان «قمر در عقرب» چیست؟

نکته ای که درباره مسئله قمر در عقرب باید بیان کرد، آن است که بنابر روایات، منظور از عدم ازدواج در این مدت، اجرای صیغه عقد است؛ یعنی صیغه عقد را در این دو روز و نیم انجام ندهیم.

*آیا با این اوصاف که برج عقرب تقریبا مصادف با ماه آبان ما و در اواخر ماه ها قرار دارد، ما در روزهای پایانی هر ماه شمسی «قمر در عقرب» داریم؟

خیر؛ چون یکسال قمری 354 روز و یکسال شمسی 365 یا در سال کبیسه 366 روز است و سال قمری تقریبا 10 یا 11 روز کوتاه تر است و به همین دلیل ممکن است در یک برج، دو مرتبه قمر در عقرب شود؛ چون حرکت قمر سریع و حرکت زمین کندتر از آن است.

*دلیل نحوست قمر در عقرب

علما و اندیشمندان تأثیراتی فیزیکی و معنوی قائلند که از ناحیه برج ها و ستارگان دوردست بر روی زمین واقع می شود.

به عنوان مثال قرآن مجید از نظر معنوی می فرماید شب قدر بهتر از هزار ماه است.

شب قدر از نظر نجوم، یک شب است؛ اما خداوند متعال فضیلت و اثراتی از نظر معنوی به آن عطا کرده که بهتر از هزار ماه است؛ به این معنا که چرخش های فیزیکی، امور مُلکی و تأثیرات معنوی، امور ملکوتی است و مُلک و ملکوت از نظر حکمت هماهنگ هستند و به همین دلیل، تأثیرات معنوی را سعد (خوش یمن) و تأثیراتی را که بعضی از برج ها دارند را نحس می گویند.

نکته قابل توجه در این مسئله آن است که همان نحس ها هم در جای خود، سعد است؛ به این معنا که می گویند برج عقرب، برجی است که ازدواج در آن خوب نیست و بچه ساقط می شود؛ اما اگر خورشید در همین برج عقرب وارد شود، برای کره زمین بسیار بابرکت است؛ گاهی اتفاق می افتد که در برج عقرب به اندازه یکسال بارندگی انجام می شود.

در سال گذشته در برج عقرب بارندگی بسیاری انجام شد و رسانه ها اعلام کردند که سدهای ایلام به اندازه یکسال آبگیری کرده است.

از نظر قمر در عقرب، این برج سعد نیست و باید از ازدواج در آن دوری کرد؛ اما از نظر دیگر سعد است و تأثیر شگرفی در بارندگی دارد که اگر این برج عقرب نباشد و باران عقرب نزند، تمام دیم ها خراب خواهد شد.

*آیا خورشید هم حرکت دارد که در مقابل این برج ها قرار بگیرد؟قمر در عقرب

خورشید هم حرکت وضعی دارد؛ هم حرکت انتقالی؛ منتهی بطلمیوسی ها (زبان فلکیات قدیم) می گفتند خورشید در سال یک دور از برابر برج ها عبور می کند؛ ولی هیأت جدید (کپرنیکی، کپلری، نیوتونی) می گوید این زمین است که از برابر برج ها رد می شود و خورشید ساکن است.

نکته قابل ذکر آن است که ما دو زبان درباره فلکیات داریم؛ زبان قدیم که همان نظریه بطلمیوسی هاست و قائل است که خورشید ساکن نبوده و دور زمین می چرخد؛ اما زبان جدید فلکیات می گوید که خورشید ساکن است و زمین به دور آن می چرخد.

*آیا مشکل قمر در عقرب فقط برای ازدواج و مسافرت است؟

مسئله ای که در روایات تصریح شده، ازدواج، مسافرت و مجامعت است؛ ولی مشکل این مسئله نیز حل شده است.

ما مسئله ای کلامی داریم که آیا برج های فلکی در تأثیرات خود به نحو علت تامه عمل می کنند یا به نحو اقتضاء و علل ناقصه؟

از روایات به دست می آید که برج های فلکی در تأثیرات خود علیت تامه ندارند؛ بلکه علل ناقصه دارند؛ یا به تعبیر دیگر می گوییم که این مسائل معدات بوده و اقتضاء دارند؛ یعنی می شود همان جایی که نحس و بد است، با صدقه رفع شود؛ چون علت تامه نیست و اگر علت تامه بود، با صدقه رفع نمی شد؛ لذا فقهای ما می گویند ازدواج در قمر در عقرب کراهت دارد و حکم بر حرام بودن آن نمی دهند؛ کراهت همان معنای اقتضا و معد بودن است.

* امروز برخی از افراد قائلند که در زمان قمر در عقرب حتی به منزل جدید هم نرویم؛ آیا این مسائل درست است؟

دلیل این افراد آن است که چون اوضاع عالم دچار دگرگونی است، آن کارها را متوقف بر این مسائل می کنند و می توان با صدقه و مهمانی دادن به فقرا این نحوست ها را برطرف کرد.

ما در سیره علما نیز مشاهده کرده ایم که به نحو اقتضاء و علیت ناقصه به مسائلی همچون «قمر در عقرب» اهتمام داشته و عمل می کردند.

*راه کارهای برون رفت از مشکلات قمر در عقرب

پرداخت صدقه در رأس برون رفت از مشکلات است؛ البته دعاهای وارده در این مسئله وجود داشته و نمازهایی نیز آمده است.

*به طول کلی بفرمایید با توجه به جایگاه علوم نجوم در چه مواقعی ورود در این علم حرام است؟

این مشکل از صدر اسلام تا زمان شیخ انصاری بوده است. شیخ انصاری در مکاسب محرمه بحثی با عنوان «التنجیم حرام» آورده است که طلاب زمان قدیم این مباحث را می خواندند.

شیخ انصاری نجوم را به پیروی از شیخ بهائی بر چهار قسم می داند که سه قسم از این چهار قسم، حلال و یک قسم آن در روایات نهی شده است.

قسم حرام و مورد نهی روایات آن است که انسان معتقد به تأثیر نجوم در امور زمین به نحو علیت تامه بوده و قائل باشد که این تأثیر از خود ستارگان به صورت مستقل بوده و از سوی خداوند متعال نیست.

اگر ما تأثیرات نجومی را مستقل و بریده از خدا فرض کنیم، همان مسئله «التنجیم حرام» خواهد شد؛ اما اگر در طول حساب کرده و بگوییم که خداوند متعال به نجوم دستور می دهد که این تأثیرات را داشته باشند، هیچ مشکلی نخواهد داشت.