شیعه نیوز: سومين نايب خاص حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف)، محدث، فقيه و متكلم شيعي ايرانى، حسين بن روح نوبختى است.
وي ميان شيعيان بغداد، شهرت ويژه‌اي داشت و يكي از افراد مورد اعتماد محمد بن عثمان عمري به شمار مىرفت.
حسين بن روح از خاندان ايراني نژاد، به نام «آل نوبخت» بود. جد بزرگ اين خانواده يعني «نوبخت» از بزرگترين ستاره شناسان زمان خود بود.
او در سالهاي ۳۰۵ ۳۲۶ق نايب امام زمان (عليه السلام) و واسطة بين حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) و شيعيان بود. حسين بن روح داراي برترى‌هاي فراواني بود؛ امّا به طور عمده شهرت و اعتبار او، به مسأله نيابتش باز مىگردد.
پيش از آن، محمد بن عثمان، او را حلقه اتصال بين خود و وكلاي ديگرش در بغداد قرار داده بود. وي در زمان حيات نايب دوم، در دربار عباسي نفوذ چشمگيري داشت و از ناحيه برخي مقامات دولتي كمكهاي مالي به او مىرسيد.
نايب دوم، از دو يا سه سال پيش از درگذشت خود، با ارجاع برخي از شيعيان كه اموالي از سهم امام و غير آن پيش او مىبردند به حسين بن روح نوبختى، زمينه را براي نيابت وي از طرف امام زمان (عليه السلام) هموار مىكرد. او به كساني كه در اين موضوع دچار شك و ترديد مىشدند، تأكيد مىكرد اين دستور، از طرف امام (عليه السلام) صادر شده است.
وي در انتصاب حسين بن روح به جانشيني خود، تأكيد فراواني مىكرد. گاهي به صورت انفرادي و گاهي ميان عموم شيعيان مخلص و وكلاي خويش، اين مطلب را يادآور مى‌شد. اين تأكيد، بدان علّت بود كه ميان وكلاي بغداد، كساني بودند كه در ظاهر ارتباط محمد بن عثمان با آنان بيشتر بود؛ از اين رو عوام و خواص شيعيان، تصور نمىكردند حسين بن روح به جانشيني انتخاب شود؛ بدين سبب، نايب دوم از هر فرصتي براي تبيين نيابت خود از طرف امام زمان (عليه السلام)، براي رفع شك و ترديد از آنان استفاده مىكرد.
پس از وفات ابوجعفر عمري و وصيت او درباره نصب حسين بن روح به عنوان نايب سوم امام غايب، ابوالقاسم حسين بن روح به «دارالنيابة» در بغداد آمد و بزرگان شيعه به گرد او جمع شدند.
حسين بن روح، با همكاري وكلاي بغداد و ساير مناطق، كار خويش را در جايگاه نيابت امام زمان (عليه السلام) آغاز كرد و توانست با روش عالمانه و منطقى، در بين دوست و دشمن از پذيرش بالايي برخوردار شود.
روايت‌ها، حكايت از آن دارد كه بر خلاف سفير اوّل و دوم، موقعيت حسين بن روح در جايگاه سفير امام دوازدهم بين شيعيان اماميه آشكار بود؛ به همين دليل عدهاي از عوام اماميه، بر آن شدند كه وكلاي نواحي خود را ناديده گرفته، به طور مستقيم با خود او در تماس باشند؛ ولي رفته رفته با انجام تغييراتي در دستگاه حاكمه و بركناري برخي حاميان او، وضع دگرگون شد؛ به گونه‌اي كه وي بخشي از پايان عمر خود را در زندان به سر برد.
از جمله حوادث مهم دوران نيابت حسين بن روح، جدا شدن ابوجعفر محمد بن علي شلمغاني (معروف به ابن ابي عزاقر) از آيين شيعي و تكفير او به دست حسين است.
حسين بن روح، با وفات ابوجعفر محمد بن عثمان عمرى، در سال ۳۰۵ ق منصب نيابت حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) را عهده‌دار شد و در سال ۳۲۶ ق وفات يافت. بدين‌سان مدت نيابت وي نزديك به ۲۱ سال بود.
حسين بن روح سرانجام در ۱۸ شعبان سال۳۲۶ هجري قمري، پس از ۲۱ سال نيابت خاص امام زمان از دنيا رفت. اما از آنجا كه هنوز سه سال از دوران غيبت صغري باقي مانده بود، ضرورت داشت براي ادامه رياست و تكميل اين دوره سرنوشت ساز، يك فقيه و شخصيت توانمند ديگر به جاي او منصوب شود.
از اين رو، حسين بن روح چند روز قبل از رحلت، به دستور امام عصر (عج)، مسؤوليت دستگاه نيابت را به نايب چهارم، علي بن محمد سَمري سپرد. شيعيان عراق، پس از تشييع باشكوه پيكر وي، او را در محله نوبختيه، جنب راست ضلع شرقي بازار «عطاران» به خاك سپردند.
تاجايي كه الان به نام محله «رصّافه» در شرق بغداد و در منطقه مركزي و در ميان بازار قرار دارد و به «مقام حسين بن روح» مشهور است.
