مقام علمی
آیت الله میلانی از کودکی مشغول تحصیل علوم دینی شد و در نجف مقدمات علوم را نزد بزرگانی همچون آقا میرزا ابراهیم همدانی و آخوند ملامحسن تبریزی فراگرفت. سپس مرحله بعدی و سطوح عالی را نزد آقا شیخ غلامعلی قمی و آقا شیخ ابوالقاسم مامقانی آموخت و سپس به درس خارج آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی، آیت الله نائینی و آیت الله آقا ضیاءالدین عراقي وارد شد.
ایشان حدود بیست و سه سال مشغول تحصیل علوم دینی بود و بعد از آنکه به مقام اجتهاد رسيد مشغول تدریس در نجف اشرف و کربلای معلی شد، جلسات درس ایشان در حوزه بسیار با شکوه بود. ايشان حدود هیجده سال در کربلا به تدريس پرداخت و در این مدت شاگردان فراوانی را تربیت کرد، از جمله شاگردان ایشان عبارتند از: حاج شیخ حسین وجد خراسانی، سید ابراهیم علم الهدی سبزواری، سید عباس صدر، حاج سید حسین شمس، حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی، شیخ محمد تقی جعفری، مهدی نوقانی، محمود کلباسی، کاظم مدیرشانهچی ، سید نورالدین میلانی، سید محمد شیرازی، شیخ محمد تقی عندلیب سبزواری، سید محمد باقر حجت طباطبایی، محمد علی علمی، سید ابراهیم مهاجرین و بسياري دیگر.
آثار علمی
مرحوم آیت الله میلانی در کتابت نیز ید طولایی داشتند و آنچه امروزه از آنها به عنوان آثار ایشان نام برده ميشود یادداشتهای پراکنده و تقریرات درسهای پربار ایشان است که به همت شاگردان و فرزندان گرامیش جمع آوری شده است كه عبارتند از:
1 - محاضرات فی الفقه الامامیه : مرحوم میلانی در این مجموعه ده جلدی فروعات فقهی اعم از عبادات و معاملات را مورد بررسی قرار داده است و نظرات عالمانه و مستدلانه خود را بیان کرده است.
2 - قادتنا کیف نعرفهم : ایشان به ائمه اطهار(ع) بسیار عشق میورزید و نسبت به حضرت ولی عصر(عج) نیز ارادت ویژهای داشت، علاقه وافر ایشان در جای جای نوشتهها و مکاتباتش عیان است. به همین منظور کتاب "قادتنا کیف نعرفهم" را به رشته تحریر درآورد تا خوانندگان را با حقیقت وجودی عترت طاهره و ولایت این بزرگوران بر تمامی هستی، آشنا سازد.
3 ـ تفسیر سوره تغابن و جمعه : آیت الله میلانی در کربلا برای برخی مشتاقان معارف قرآنی، تفسیر سورههای تغابن و جمعه را تدریس و تشریح کرده که این مجموعه درسی در کتابی به همین نام به چاپ رسیده است.
4 ـ توضیح المسائل : این مرجع عالیقدر در سال 1388 هجری قمری، رساله عملیه خود را با بیش دو هزار و هشتصد مساله فقهی به چاپ رسانده است.
5 ـ دیدگاههای علمی : این کتاب شامل صدها استفتاء و پاسخ آنها در مسائل فقهی، عرفانی، اخلاقی، فلسفی، کلامی، تاریخی، رجالی، قرآنی، حدیثی و... میباشد.
از دیگر کتب ایشان که به ذکر نام آنها بسنده میکنیم موارد زیر میباشد: حاشیه بر مکاسب، قواعد فقهیه و اصولیه، مختصر الاحکام، حاشیه بر وسیلة النجاة، یکصد و ده پرسش (در زمینه ائمه اطهار)، تعلیفات بر عروة الوثقی، تعلیقات بر الهدی الی دین المصطفی، مناسک حج، رسالة فی التامین و الیانصیب (در باب بیمه و بلیطهای بختآزمایی)، رسالة فی المزارعة و المساقاة، رسالة فی منجزات المریض، رسالة فی الاجارة، رسالة فی صلاة الجمعة، رسالة فی احکام الجلود.
در مشهد مقدس
آیت الله العظمی میلانی در سال 1373 قمري جهت زیارت امام علی بن موسی الرضا(ع) به مشهد مقدس سفر کرد و بعد از مدت کوتاهی به اصرار علما و بزرگان در این شهر اقامت گزید و تا آخر عمر در آنجا سکونت کرد.
نخستین گام آیت الله میلانی در حوزه علمیه مشهد سامان بخشیدن به دروس حوزوی بود که بعدها اثرات آن در مراکز دینی و فرهنگی دیگر نیز نمایان گردید. همچنین درس خارج اصول و فقه ایشان که در مسجد گوهرشاد دایر میشد در شکوفایی دروس حوزه نقش بسزایی داشت و به مرور زمان علماء را در این شهر تمرکز میبخشید.
از دیگر فعالیتهای ایشان در مشهد مقدس در جریان زلزله سال 1347 در جنوب خراسان بود که مردم را برای بازسازی و کمک به آورگان بسیج کرد و بارها طلاب را برای کمک به مردم به این شهر اعزام داشت. ایشان برای مردم بیخانمان خانهها ساخت و آنها را با سند به مردم آواره واگذار کرد. همچنین ایشان همواره در بازسازی مدارس علمی مشهد، مدرسه حقانی قم، و نیز کمک به ایجاد چندین مدرسه دینی در شهرستانها و دهها کار خیر برای مسلمانان ایران و سایر کشورهای اسلامی فعّال بود.
فعالیتهای بینالمللی
برخی از مکاتبات و پیامهای این مرجع مجاهد به برخی سران و انجمنهای کشورهای خارجی، عبارتند از:
1 ـ مکاتبه با «جانسون» معاون رئیس جمهور آمریکا در جهت افشای سیاستهای استعماری و ضد دینی حاکمان ایران و دولت شاه.
2 ـ مکاتبه با انجمن برتراند راسل برای اعلام حمایت آن انجمن از زندانیان سیاسی ایران.
3 ـ مصاحبه با خبرنگاران خارجی و مجامع بین المللی در افشاگری نسبت به هیات حاکمه ایران.
4 ـ مکاتبه و ارسال پیام به شیخ محمود شلتوت رئیس دانشگاه الازهر مصر در خصوص آتش زدن مسجد الاقصی در فلسطین.
5 – مکاتبه، ارسال پیام و همچنین اعطای وجوه نقدی به مرکز اسلامی هامبورگ زیر نظر آیتالله دکتر بهشتی.
6 - ارسال پیام به کنگره انجمن اسلامی دانشجویان اروپا.
7 ـ ارسال پیام و نماینده جهت شرکت در کنگره بزرگداشت مقام آیت الله نورالله شوشتری در هندوستان.
وفات
