در چین چه گذشت؟

حدود ۱۰۰۰ چینی هان مجهز به چماق و چاقو، به دکه ها و مغازه های اویغورها حمله کردند. مهاجمان به اخطارهای پلیس بی توجه بودند و حتی به یک مسجد یورش بردند. مقامات چین برای جلوگیری از گسترش ناآرامی ها تصمیم گرفتند از ساعت ۲۱ تا ۸ بامداد روز بعد، منع رفت و آمد اعلام کنند. به گفته پلیس، از روز یکشنبه تاکنون، بیش از ۱۴۰۰ تن بازداشت شده اند. 


تهدید رهبران چین

این سرکوب با واکنش مسلمانان جهان و نهادهای حقوق بشری مواجه گردید. رهبر تبعیدی اویغورهای مسلمان در خارج از چین درخواست کرد که سازمان ملل و اتحادیه اروپا بازرسانی را برای تحقیق رویدادهای استان سین کیانگ به چین بفرستند و نخست وزیر ترکیه این کشتار را نسل کشی خواند. اما رهبران چین با هرگونه تحقیق خارجی مخالفت و اعلام کردند به شدیدترین وجه با معترضان برخورد خواهند کرد. هوجین تائو رئیس جمهور چین که روز چهارشنبه ۱۷ تیر مجبور شد اجلاس گروه ۸ درایتالیا را زودتر از موعد ترک کند تا به بحران استان سین کیانگ بپردازد، به همراه دیگر رهبران ارشد چین هشدار دادند که مجازات های سنگینی علیه کسانی که در اغتشاشات خونبار سین کیانگ نقش داشتند اعمال خواهند کرد.


اویغورها : ۱۰۳ قیام خونین در ۱۲۰ سال

ظرف ۱۲۰ سال گذشته، این یکصد وسومین قیام اویغورها بود که به وسیله چینی ها سرکوب شد.درگیری های خونین سین کیانگ در شمال غربی چین، بار دیگر نام اقلیت مسلمان اویغور را بر سر زبان ها انداخت. به گزارش سایت دی‌ولت اویغورها دارای ریشه مغولی و ترکی هستند. جمعیت این اقلیت قومی حدود ده میلیون نفر است. حدود ۹۰ درصد اویغورها در جمهوری خلق چین و بقیه آن ها در مناطق مرزی قزاقستان و قرقیزستان زندگی می کنند. در سرشماری سال ۲۰۰۳ میلادی، تعداد اویغورهای ایالت سین کیانگ ، کمی بیش از ۸ میلیون و ۸۲۳ هزار نفر اعلام شد.


فرهنگ، زبان و مذهب اویغورها

اویغورها به زبان اویغوری حرف می زنند و خط آنان عربی/ فارسی است. اکثریت قریب به اتفاق این اقلیت قومی را مسلمانان اهل سنت تشکیل می دهند. اما دلیل درگیری های آنان با حکومت مرکزی چین گرایشات مذهبی نیست، بلکه تبعیض قومی آنان را وادار به مقاومت می کند. این بار مرگ دو کارگر اویغوری بود که اعتراضات را برانگیخت.اویغورها در قرن هشتم میلادی پس از تسلط بر ۹ قوم همجوار، امپراتوری بزرگ خود را در مغولستان امروز برپا کردند که از دو امپراتوری شرقی و غربی تشکیل می شد. پایتخت امپراتوری شرقی«چار بالغاس» و پایتخت امپراتوری غربی «توفار» نام داشت. در حفاری های اخیر چار بالغاس، کشف حصاری به ارتفاع ۱۲ متر، سبب شهرت جهانی این منطقه شد.


مهاجرت به چین

در قرن نهم میلادی، پس از جنگ های خونین با قرقیزها، امپراتوری اویغورها از هم پاشید و بخش عمده اتباع آن به چین مهاجرت کردند. در قرن سیزدهم میلادی ، پس از محاکمه و اعدام «ایدیگوت سالاندی» ، حاکم بودایی سین کیانگ به جرم دشمنی با اسلام، اویغورها به اسلام گرویدند. در قرن ۱۸ میلادی این اقلیت قومی تسلیم مانچو شد وامپراتوری چین خاک آن ها را ضمیمه خود کرد.

در قرن نوزدهم میلادی، یک جنگ سالار اویغور به نام «یاکوب بگ» کوشید در کشگر یا ترکستان چین امپراتوری جدیدی ایجاد کند، اما موفق نشد. قیام او از پشتیبانی همه اقوام ترک و مغول چین برخوردار نشد و مسلمانان چین حتی علیه او به پاخاستند. سرانجام قیام یاکوب بگ به وسیله ارتش منچوری سرکوب شد. در این نبردها میلیون ها اویغور و چینی کشته شدند.

درگیری های خونین روز یکشنبه پنجم جولای، یکصد و سومین قیام اویغورها ظرف ۱۲۰ سال گذشته بود. آن ها در فاصله سال های ۱۸۸۴ تا ۱۹۷۲ ،۱۰۰ بار دست به قیام زدند که میانگین آن بیش از سالی یک بار می شود. در این قیام ها صدها هزار اویغوری کشته شدند.

چینی ها محل سکونت اویغورها را سین کیانگ می خوانند که به معنای سرزمین نو است. اما خود اویغورها ترجیح می دهند از این ایالت به عنوان اویغورستان یا ترکستان شرقی یاد کنند.

در پی سرنگونی امپراتوری چین، جنگ سالاران محلی سین کیانگ رهبری اویغورها را به دست گرفتند. در دهه های سی و چهل قرن بیستم، روسیه و ژاپن کوشیدند این جنگ سالاران را زیر نفوذ بگیرند. در سال های ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۴ و ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۶ پان ترکیست ها، مسلمانان و حتی کمونیست ها کوشیدند در بخشی از منطقه یک جمهوری مستقل اویغورستان ایجاد کنند، اما جامعه جهانی این جمهوری را به رسمیت نشناخت. حتی اتحاد شوروی سابق، به عنوان رقیب و ژاپن به عنوان دشمن اصلی چین و ترکیه که دعاوی پان ترکیسیتی داشت، این جمهوری را به رسمیت نشناختند.


خودمختاری در چارچوب چین کمونیست

به دنبال پیروزی کمونیست ها در جنگ های داخلی، جمهوری خلق چین با به رسمیت شناختن خودمختاری سین کیانگ، خودگردانی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی اویغورها را در چارچوب جمهوری خلق به رسمیت شناخت. حزب کمونیست چین با این اقدام توانست نخبگان اویغور را به خود جذب کند. آن ها ادبیات انقلابی مائو را به زبان های ترکی، عربی و فارسی ترجمه می کردند تا به سراسر جهان فرستاده شود.


افزایش سطح رفاه
نظام کمونیستی در عین حال سبب گسترش زیرساخت ها، رشد اقتصادی، آموزشی و بهداشتی شد، مرگ ومیر کودکان را کاهش داد و سطح زندگی را بالا برد. سین کیانگ امروز در میان مناطق فقیر و دور از مرکز چین، یکی از ثروتمندترین ایالات و مرکز صنایع تسلیحاتی این کشور است. اما جنبش های مردم سالارانه و قومی و مذهبی در آن به شدت سرکوب می شود. در سرکوب خونین قیام های محلی سال های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۷ صدها اویغور کشته و ۳ هزار نفر دستگیر شدند. از این تعداد، تا سال ۱۹۹۹ دست کم ۱۲ نفر اعدام شدند.


قابل ذکر است سركوب اقوام مسلمان "اويغور" ده‌ها سال است كه سابقه داشته و در همین راستا سازمان عفو بين الملل اعلام كرده كه بر طبق اسناد ارائه شده، سال‌هاست كه نسبت به اين اقليت در چين سوء رفتار و شكنجه وجود دارد. اين نهاد، همچنين دولت چين را به اهانت به فرهنگ "اويغور"، بستن مساجد، محدويت برقرار كردن در استفاده از زبان "اويغور" و به آتش كشيدن بسياري از كتاب ها و روزنامه هاي اين اقليت مسلمان، متهم کرده است.

درگيري‌ها در منطقه سين‌كيانگ چين كه منجر به كشته و زخمي شدن بسياري از مسلمانان اين منطقه شده، احساسات بسياري از مسلمانان جهان را برانگيخته است و در اين زمينه نيز مقامات برخي از كشورهاي اسلامي در واكنش به اين درگيري‌ها، اين اقدامات را محكوم كرده و خواستار پايان يافتن هر چه سریع‌تر آن توسط دولت چين شده‌اند.

در همین راستا برخی از مراجع تقلید عظام از جمله آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله نوری همدانی و برخی دیگر از مراجع با صدور بیانیه‌های جداگانه، رفتار دولت چین با مسلمانان این کشور را محکوم کرده و خواستار توقف فوری این کشتار شدند.