به گزارش «شیعه نیوز»، پاکستان کشوری است مسلمان در جنوب آسیا که در سال ۱۹۴۷ میلادی، در پی استقلال طلبی مسلمانان و جدایی از کشور هند تشکیل شد. مردم این کشور از اقوام متعددی تشکیل شده‌اند و دین اسلام دین رسمی این کشورمحسوب می شود. طبق سرشماری سال 1981 م / 1360 ه.، 68/96 درصد مسلمان، 55/1 درصد مسیحی و 51/1 درصد هندو و بقیه بودایی، سیک، زرتشتی و از دیگر ادیان می باشند.
در میان مسلمانان آن، اهل سنّت، که اکثرا حنفی مذهب هستند، اکثریت دارند. مسلمانان اهل سنّت به سه گرایش مختلف تقسیم شده اند: «دیوبندی» ، «بریلوی» و گرایش سوم، گرایش اهل حدیث . اهل حدیث پاکستان روابط نزدیکی با وهّابیان عربستان دارند و مذهبیان عربستان کمک های زیادی در تأسیس مدارس و تأمین هزینه های آموزشی این گروه کرده اند. پس از اهل سنّت، دومین گروه مذهبی عمده را شیعیان تشکیل می دهند. شیعیان پاکستان به دو گروه دوازده امامی و اسماعیلیه تقسیم می شوند. اکثریت قاطع شیعیان جزو گروه اول هستند، اما تعدادی از فرقه اسماعیلیه نیز در کراچی، گلگت، ملتان و سند زندگی می کنند. شیعیان در سراسر این سرزمین پراکنده‌اند و بسیاری از شهرها و روستاهای ایالات پاکستان دارای جمعیت شیعه است. از اینرو فرهنگ نیوز در یک گفتگوی تفصیلی با سید کمیل عباس جعفری(رئیس امامیه پاکستان) به بررسی اوضاع اجتماعی و فرهنگی شیعیان پاکستان پرداخته است.
* تعامل شیعیان پاکستان در بین خود و نیز با پیروان دیگر فرق در این کشور چگونه است؟
شیعیان پاکستان تعامل خوبی با یکدیگر دارند، آن‌ها در شهرهای مختلف با یکدیگر در ارتباط بوده و در مناسبت‌های مختلف از جمله انجام فرایض دینی و مراسم مذهبی در فضایی دوستانه به همکاری با یکدیگر می‌پردازند. آن‌ها همچنین فعالیت‌های اجتماعی و مذهبی خود را به شکلی آزادانه به انجام می‌رسانند. با این حال فعالیت‌های شیعیان در مناطقی که گروه‌های تکفیری حضور دارند، با دشواری‌هایی همراه است. این گروه‌ها به انحاء مختلف از فعالیت شیعیان، ساخت مساجد توسط آنان و برگزاری مراسم مذهبی جلوگیری می‌کنند.
تا پیش از رژیم ژنرال ضیاء الحق، در کل فرقه گرایی در پاکستان در سطح بسیار پایینی قرار داشت. هر چند در برخی مساجد گروه‌های افراطی تحرکاتی علیه شیعیان انجام می‌گرفت؛ مثلا ادعاهایی مطرح می‌شد مبنی بر اینکه قرآن شیعیان با قرآن اهل تسنن متفاوت است و یا اینکه پیروان دیگر مذاهب نباید به عزاداری شیعیان نگاه کنند، چون این کار باعث باطل شدن عقد نکاح آن‌ها می‌شود. این کار‌ها انجام می‌گرفت تا زمینه دوستی و همکاری بین شیعیان و دیگر پیروان فرق اسلامی از بین برود. ولی در عمل این تبلیغات بی‌اساس دستاوردی نداشت. در سطح جامعه، شیعیان و اهل تسنن همواره در مراسم مذهبی یکدیگر شرکت می‌کنند. مردم سنی پاکستان در مراسم عزاداری ماه محرم حضور می‌یابند. آن‌ها با یکدیگر نسبت‌های خانوادگی دارند و ازدواج بین شیعیان و اهل تسنن رواج دارد.
در دوران ضیاء الحق گروهی با عنوان «انجمن سپاه صحابه» در راستای اهداف آمریکا، عربستان سعودی، رژیم صدام و قذافی شکل گرفت. این گروه با ایجاد مساجد و مدارس زنجیره‌ای در سراسر پاکستان به ترویج شعار «شیعه کافر است» پرداخت. در مقابل شیعیان پاکستان نیز نتوانستند پیام انقلاب مردم ایران را به عنوان یک انقلاب اسلامی منتقل کنند. فعالان انقلابی شیعه در پاکستان با تاسیس حزبی شیعه با عنوان «تحریک فقه جعفریه» این تصور را در اذهان عمومی ایجاد کردند که شیعیان پاکستان هم به دنبال ایجاد یک حکومت شیعی همانند ایران هستند. این اقدام فشارهای زیادی را متوجه شیعیان کرد. از آن زمان تاکنون ما نتوانسته‌ایم نقش خود را به عنوان حامیان انقلاب اسلامی ایفا کنیم.
در بین احزاب سیاسی و سطوح مختلف حکومتی همچنان اختلافاتی در مورد مسائل کلی جهان اسلام وجود دارد. زمانی که شیعیان کشته می‌شوند، اهل تسنن اعتراضی نمی‌کنند و بالعکس. هر چند در سال‌های اخیر همکاری‌هایی بین سازمان‌های شیعه و سنی مانند مکتب فکری بارلوی و تحریک منهاج القرآن با تحریک سنی و شورای اتحاد سنی انجام گرفته است، اما این اقدامات در سطح افکار عمومی دستاوردی نداشته و نتوانسته کمک موثری بکند.
همانگونه که می‌دانیم نفوذ جریان وهابیت در پاکستان به علت زمینه‌های مساعدی که در این کشور وجود دارد و بعلاوه سرمایه گذاری برخی از کشور‌ها بخصوص عربستان سعودی بسیار چشم گیر می‌باشد. در شرایط کنونی رابطه شیعیان با وهابی‌ها در پاکستان به چه شکلی است؟
رابطه شیعیان پاکستان و جریان وهابیت یک رابطه دشمنی می‌باشد. وهابیت با مواضع تند و تکفیر شیعه، به دنبال از بین بردن شیعیان است. در حالی که آن‌ها به دنبال گسترش شکاف‌های فرقه‌ای در پاکستان هستند گروه‌های شیعی از جمله «مجلس وحدت مسلمین»، «شورای علمای شیعه» (تحریک جعفریه پیشین به رهبری علامه ساجد علی نقوی) تلاش می‌کنند نقشه‌های تفرقه آمیز آن‌ها را نقش بر آب کرده و روابط دوستانه‌ای با علمای سایر فرقه‌ها ایجاد کنند که این تلاش‌ها تاکنون به ایجاد «شورای وحدت ملی» و «مجلس عمل متحده» انجامیده است. در این چارچوب فعالان سیاسی و علمای دیوبندی، اهل حدیث، وهابی، بارلوی و شیعه می‌توانند با یکدیگر دیدار کرده و به تبادل نظر بپردازند.
با این حال این مناسبات باید از طریق برگزاری کنفرانس‌ها و سمینار‌های مشترک به شکل مداوم و مستمر ادامه یابد. معمولا در گردهمایی‌های شیعیان علمای سنی نیز دعوت می‌شوند اما علمای شیعه شانس بسیار پایینی برای حضور یافتن در جمع اهل تسنن و درمیان گذاشتن آرا و نظراتشان با این گروه از مسلمین دارند.
* چرا چند سالی است شاهد انجام عملیات گروه‌های تروریستی و کشتار شیعیان زیاد در پاکستان هستیم؟
این یک مسئله بسیار پیچیده است. در یک نگاه این اقدامات به درگیری‌های فرقه‌ای و مذهبی ارتباط داده می‌شود؛ اما در واقع این بخشی از یک نقشه بزرگ‌تر است که توسط قدرت‌های خارجی علیه مسلمانان به اجرا گذاشته می‌شود. وقوع انقلاب اسلامی ایران در همسایگی ما موجب شد که قدرت‌های خارجی برای حفظ منافع خود به اختلافات مذهبی دامن زده و به دنبال جلوگیری از اثرگذاری انقلاب اسلامی در پاکستان باشند.
در همین راستا اشغال افغانستان و عراق باید تفسیر شود. کشورهای غربی و امریکا پیش‌تر نیز با حمایت‌های خود دولتی افراط گرا مانند طالبان را در افغانستان بر سرکار آوردند و اکنون به دنبال ایجاد خلافت اسلامی در سوریه و عراق توسط داعش هستند. این افراد و گروه‌های تروریستی مورد حمایت کشورهای استعماری، با روش‌های افراط گرایانه، خود را نماینده اسلام واقعی معرفی می‌کنند. آن‌ها با بد‌ترین روش‌های کشتار و نقض حقوق انسان‌ها به نام اسلام بی‌شرمانه‌ترین جنایات را مرتکب می‌شوند. چنین جریاناتی علاقه‌ای به شنیدن صدای دیگران نداشته و هیچ عقیده مخالفی را تحمل نمی‌کنند، بلکه می‌خواهند طرز فکر خود را با خشونت و گلوله به دیگران تحمیل کنند.
این جریان‌ها امروز در پاکستان هم فعال هستند. آن‌ها نه تنها شیعیان بلکه تمامی مسلمانان و اقلیت‌ها را هدف قرار داده‌اند. نمونه آن حملات تروریستی به نیروهای نظامی، پلیس، اماکن عمومی، کلیسا‌ها و معابد هندو‌ها است. با این حال شیعیان بیش از دیگران مورد حمله قرار گرفته و بیشترین صدمات را از این اقدامات تروریستی می‌بینند.
به دنبال کشته شدن شیعیان بسیاری در پاکستان، برخی بر این عقیده هستند؛ افرادی که دستشان به خون شیعان پاکستان آلوده است در بدنه دولت نفوذه کرده‌اند و دولت نه تنها مانع این جنایت‌ها نمی‌شود بلکه عملا خود در این کشتار‌ها نقش دارد. در همین راستا نظر خودتان را درباره مناسبات جامعه شیعیان و دولت پاکستان بفرمایید؟
در مجموع حکومت پاکستان سیاستی برای اعمال فشار به شیعیان ندارد. آن‌ها در فعالیت‌های خود از جمله استخدام، وظایف اجتماعی، حوزه اقتصاد و تجارت و نیز سیاست شاهد هیچ محدودیتی نیستند. شیعیان آزاد هستند که گروه‌های سیاسی و اجتماعی تشکیل داده و در راستای مطالبات و تامین حقوق خود فعالیت کنند. اما سه دهه پیش در زمان ژنرال «ضیاء الحق» پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، آمریکا سیاست ایجاد یک حکومت دیکتاتوری را در پاکستان به اجرا گذاشت. در این دوره افرادی با تفکرات افراطی به دستگاه‌های دولتی و نظامی راه یافتند که بیشتر وابسته به فرقه‌های دیوبندیه و اهل حدیث بودند. آن‌ها در طول سالیان در سیستم به مدارج بالا رسیده و با اعمال نفوذ خود مانع پیشرفت و ترقی کارکنان شیعه در دستگاه‌های مذکور شدند.
* سازمان‌های وابسته به شیعیان در پاکستان چه فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی انجام می‌دهند؟
در پاکستان سازمان‌های شیعه زیادی در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کنند. اما سازمان‌هایی که در سطح کشور فعال هستند عبارتند از شورای علمای شیعه، انجمن دانشجویی امامیه، سازمان امامیه، تحریک فقه جعفریه (علامه حمید علی موسوی). همچنین گروه‌هایی در زمینه تبلیغ شیعه در پاکستان مشغول هستند.
از جمله قدیمی‌ترین احزاب سیاسی پاکستان حزب تحریک جعفریه به رهبری علامه ساجد علی نقوی است. در گذشته فعالیت این حزب مدتی از سوی حکومت ممنوع شد اما اکنون با نام شورای علمای شیعه به فعالیت خود ادامه داده و با برگزاری نشست‌ها و گردهمایی‌های مختلف نقش مهمی در حفظ یکپارچگی بین شیعیان ایفا می‌کند. علامه نقوی همچنین مناسبات خوبی با رهبران احزاب سیاسی اسلامی پاکستان مانند جماعت اسلامی و جامعه العلمای اسلام دارد. طی چند دوره انتخابات نیز این گروه‌ها با فهرست‌های مشترک موفق شدند کرسی‌هایی را در پارلمان‌های ایالتی و ملی به دست آورند.
همچنین حزب موسوم به MWM متشکل از علمای جوان شیعه طی سال‌های اخیر وارد صحنه سیاسی پاکستان شده است. این حزب به دبیرکلی «علامه ناصر عباس جعفری» از سال ۲۰۰۷ فعالیت خود را آغاز کرده و طی این سال‌ها توانسته است با شکل دهی افکار عمومی تظاهرات گسترده‌ای به مناسبت‌های مختلف برگزار کرده و مطالبات شیعیان از جمله اعتراض به کشتار شیعیان هزاره در کویته را به گوش مقامات دولتی برساند. در آن زمان دولت ایالتی اقدام به انجام عملیات نظامی علیه تروریست‌ها کرد اما این عملیات نتیجه قطعی در پی نداشت زیرا ایالت بلوچستان همچنان به عنوان منطقه‌ای ناآرام در کشور شناخته می‌شود.
حزب MWM در چند دوره انتخابات سراسری شرکت کرده است. هدف از این اقدام کسب کرسی‌های لازم در پارلمان برای ایجاد تغییر در شرایط زندگی شیعیان کویته است. همچنین باید به نقش این حزب در شورای وحدت ملی که با شرکت نمایندگان گروه‌های مختلف اقلیت تشکیل می‌شود، اشاره کرد. مقامات این حزب روابط خوبی با دیگر احزاب سنی از جمله منهاج القرآن، شورای اتحاد سنی، تحریک سنی و تحریک انصاف دارند. MWM در کنار فعالیت‌های سیاسی، با تشکیل دپارتمان خدمات اجتماعی، اقدامات ارزنده‌ای در زمان وقوع سیل گسترده سال ۲۰۱۰ انجام داد.
دیگر سازمان فعال شیعیان در پاکستان انجمن دانشجویی امامیه است که طی چند دهه اخیر فعالیت کرده و سازمان‌های دیگری را مانند تحریک جعفریه و سازمان امامیه پایه گذاری کرده است. در ابتدا هدف اصلی این انجمن تربیت اعتقادی و ایدئولوژیک دانشجویان بود اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، این انجمن به فعال کردن جامعه شیعه در عرصه سیاسی و اجتماعی پاکستان پرداخت و طی چند دهه توانست بر بسیاری از محدودیت‌ها و مشکلات ایجاد شده برای شیعیان توسط حکومت فائق آید. برگزاری کلاس‌های آموزش عقیدتی برای دانشجویان، تشکیل کنفرانس و همکاری با دیگر سازمان‌های دینی و گسترش فعالیت‌ها در عرصه ملی از جمله دیگر فعالیت‌های این انجمن بوده است.
