به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از مهر، در مازندران مانند بسیاری از شهرهای ایران با آغاز محرم تکیه ها بر پا شده و مردم با سیاهپوش کردن بازار و کوی و برزن و سیاهپوشی خودشان وارد محرم می شوند و چه بسیار مازنیهایی که هنوز به احترام دو ماه محرم و صفر 60 روز مشکی می پوشند.
کرپ زنی
در میان آیینهایی که در مازندران جاری است و کم و بیش شبیه اغلب نقاط کشور است مراسم کرب زنی آن متفاوت با سایر نقاط کشور است.
«کرپ» قطعه چوبی است تراشیده شده، به اندازه ای که در کف دست جا می گیرد و سطح بیرونی آن صاف است. در پشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست می افتد. کرپ در کف دست قرار می گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می شوند. یک جفت کرپ را در دست می گیرند و به آهنگ نوحه ای که خوانده می شود آنها را بر هم می کوبند.
کرپ زنان ضمن هماهنگی و همنوایی باهم نمادی از همدلی و اتحاد از خود نشان می دهند و ناله کرپ آنا بیانگر ناله جمادات و زمین و زمان بر حسین (ع) و یارانش است.
دسته قوم بنی اسد
دسته قوم بنی اسد یا دسته عرب ها دوازدهم محرم، سومین روز شهادت امام به راه می افتند؛ افراد این دسته لباس های بلند و سفید می پوشند و بیل و کلنگ همراه برمی دارند و چنین می نمایانند که برای دفن شهیدان کربلا می روند. نوحه هایی هم که می خوانند، از همین امر حکایت می کند. این دسته در واقع ترکیبی از دسته گردانی و شبیه خوانی است.
بنابر روایت تاریخی، قوم بنی اسد از اعراب ساکن در سواحل فرات بودند و روز سوم عاشورا به محل قتلگاه رفتند و اجساد شهیدان را دفن کردند.
علم بندی
معمولاً در این شب شیر به عنوان نذری به نیِت امام حسین (ع) که دشمن آب را بر روی آنها بسته بود بین مردم خیرات می کنند. یا بعضی ها مقداری پارچه ی سبز را تکه کرده و بین مردم تقسیم می کنند.
بازاریان برخی شهرهای استان سراهای بازار را هم برای روضه خوانی سیاه پوش می کنند. در روزهای دهه اول محرم موضوع روضه خوانی هر روز، تقریباً مشخص است به ویژه در روزهای هفتم تا دهم به مرثیه خوانی برای حضرت علی اکبر، حضرت قاسم، حضرت عباس و امام حسین (ع) اختصاص دارد.
روضه خوانی معمولاً تا آخر ماه صفر ادامه پیدا می کند. خطیبان و مرثیه خوانان این مجالس، اغلب روحانیان و مداحان محلی هستند. از مجالس روضه خوانی برای طرح مسائل و مشکلات اجتماعی و بخصوص در روستاها برای جلب همیاری مردم در امور عمرانی استفاده می شود.
بارزترین و قدیمی ترین شکل دسته گردانی است که در تمام نقاط مازندران رواج دارد. طرز سینه زدن، حالات و حرکات بدن و دست ها ، شیوه حرکت دسته، در دو صف و یا به صورت جمعی ودر یک یا دو گروه، نحوه ی نوحه خواندن و دم(واگیر) گرفتن و انواع و مناسبت و زمان نوحه های سینه زنی، در همه جا یکسان نیست؛شور و هیجان آن نیز در نقاط مختلف و برحسب زمان و موقعیت، متفاوت است و توضیح دقیق همه این ها و ویژگی های هر محله و منطقه تفصیلی جداگانه را می طلبد.
دسته های زنجیرزن امروزه در تمام شهرها و بسیاری از روستاهای مازندران، منسجم ترین دسته های عزاداری هستند. زنجیرزنی در مازندران نسبت به سایر اشکال دسته گردانی جدیدتر می باشد و از حدود 30 سال پیش معمول شده و درواقع جایگزین قمه زنی گردیده است. زنجیرزنان لباس سیاه می پوشند، در دوصف مقابل هم حرکت می کنند.
نوحه خوان در میان دسته راه می رود تا صدایش به همه برسد. زنجیرزنان هم آهنگ با صدای سنج ترجیع بند نوحه را واگیر می کنند. وسیله زنجیرزدن چند رشته زنجیر است که انتهای آنها به دسته ای چوبی یا فلزی متصل شده است . زنجیر زدن دسته را به دست گرفته با آهنگ سنج و وزن نوحه رشته های زنجیر را به پشت خود می کوبد.
تاسوعا
مراسم اصلی ماه محرم در بعداظهر روز تاسوعا و روز عاشورا می باشد. بدین شکل که به طور معمول مرسوم است که از هر تکیه ای هیأت های عزادار سینه زن و زنجیرزن حرکت کرده و در صف های مرتب به عزاداری مشغول می شوند.
همچنین در این شب علم یا علامت های بزرگ را که چند شاخه است به بیرون از تکایا آورده و فردی قوی و جوان برای حمل علامت انتخاب می شود وعلامت را با یک کمربند چرمی به کمر می بندد زمانی که علامت دار با هیأتی مقابلش روبرو شود با علامت خود به آنها سلام می دهد، که نشانه ی عرض احترام است. مراسم عزاداری در این شب تا پاسی از شب ادامه دارد.
معمولاً اکثر دسته ها از طوایف مختلف هستند بدین شکل که مردم از هرجای شهر به تکیه طایفه خود رفته و پس از پایان دسته روی در محل نیز به تکیه محل خود بر می گردند و نماز را به جا آورده و شام می خورند.
در گذشته مرسوم بود که فردای صبح روز عاشورا، صبح زود جوانان پس از اذان صبح و هنگام طلوع خورشید مراسم صبح خوانی اجرا می کردند به کوچه و خیابان رفته و عزاداری را شروع می کنند و زنانی که نذر دارند آش شیر می پزند و برای وعده صبحانه از عزاداران پذیرایی می کنند.
عاشورا
صبح روز عاشورا دسته های عزاداری که شامل سینه زن،زنجیرزن،پرچم داران،علم داران،طبل زن،سنج زن همه باهم از ساعات اولیه صبح از تکیه و مسجد محل خود راه می افتاندو اوج عزاداری همان طور که گفته شد در روزعاشورا می باشد. خانم ها نیز یا به دنبال دسته ی تکیه محل خود راه میافت اند و یا در گوشه ای ایستاده و نظاره گر این مراسم آئینی می باشند. همچنین در بین دسته روی ها شیر،شربت،خرما و.... خیرات کرده وبعد از دسته روی برخی از اهالی از عزاداران و یا در تکایا پذیرایی می کنند.
شام غریبان
در مازندران شامگاه عاشورا ، عزاداری چهره و سیمایی دیگر می گیرد. دسته های عزادار دیگر علم و پرچمی همراه ندارند، ایستاده حرکت نمی کنند، با هیجان و خروش دستهاشان را بر سینه نمی کوبند و زنجیرها را بر پشت فرود نمی آورند.
نوحه هاشان دیگر از مضمون رزم و شهادت خالی است. چلچراغی به همراه ندارند، راهشان را شعله های لرزان شمع ها و چراغ هایی که کودکان به دست گرفته اند روشن می کند، به دیدوبازدید یکدیگر نمی روند در مسجدو تکیه و میدانگاهی توقف نمی کنند.
زنگ آهنگ سنج که سکوتش ابهت و شکوه و عظمت را بنمایاند و بانگ طبل و کرنایی، همصداشان نیست، چهره ای نمادین از غروب عاشورای کربلای راستین را می نمایانند، در دوسه دسته جدا حرکت می کنند به صورت انبوه با هم می نشینند، سرها را در هم فرو می برند،دست ها را آرام آرام و بی صدا برسر می زنند و با صدایی محزون، غریبانه نوحه ای می خوانند، که حکایت از جستجوی کودکی گمشده را دارد:
طفل صغیری زحسین گم شده، گم شده قامت زینب زالم خم شده، خم شده
اربعین
در شب اربعین زنان و مردان در تکایا و مساجد حاضر، عزاداری و سینه زنی می کنند به غیر از این مکان ها در منازل هم مراسم عزاداری برگزار شده شعله زرد و حلیم نذری بین مردم پخش می کنند.
28 صفر
در نفطه ی مورد بررسی 28 صفر یا به اصطلاح محلی چهل وهشتم عزاداران اعم از مرد و زن در تکایا جمع شده و عزاداری می کنند، برخی نیز در منازل عزاداری کرده و به پخت آش شیر و شیر برنج می پردازندوبه امام زاده ابراهیم می روند.
تعزیه
مراسم سوگواری دهه ی اول ماه محرم با روضه خوانی در مساجد تا آخر ماه ادامه پیدا می کند و تعزیه خوانها در این مدت کارشان را پی می گیرند.
تعزیه از مهم ترین،پرشورترین و پرجاذبه ترین مراسم سنتی و مذهبی و در عین حال کاملترین گونه ی نمایش سنتی و مردمی است و در آمل از هردوجهت یاد شده دارای همین پایگاه است.
تعزیه خوانی هم در روزهای سوگواری حضرت امام حسین(ع)،در ماه محرم و نیز در برخی از ماهها برگزار می شود. به ویژه در روستاها دوماه آخر تابستان و فصل پایان کار و فعالیتهای زراعی، هنگام رواج تعزیه خوانی است. اما به جهت نقش اصلی و محوری تعزیه به عنوان بخشی از مراسم سوگواری ماه محرم، در این مقوله، و در شمار مراسم سال قمری آورده می شود..
در مازندران تعزیه خوان ها محلی هستند و در آمل مکان خاصی که به منظور خواندن تعزیه ساخته شده باشد وجود ندارد، فضای باز جلوی مسجدجایگاه اصلی برگزاری تعزیه می باشد.
در روزهای دهه اول ماه محرم تعزیه های معینی اجرا می شود که ترتیب آنها تقریباً با ترتیب زمانی وقایع قبل از عاشورا است، مانند مسلم،طفلان،حُر، علی اکبر و قاسم. روز تاسوعا در همه جا مجلس شهادت حضرت عباس را می خوانند و عاشورا را هم ویژه ی تعزیه حضرت امام حسین(ع) است در غیر از ماه محرم مجالس بر حسب نظر یا نذر بانیان و مجریان آن اجرا می شود، جز در روز بیست و یکم ماه رمضان که اگر جائی تعزیه خوانی داشته باشند حتماً مجلس شهادت حضرت علی (ع) خواهد بود.
