به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از ايكنا، علاوه بر قرآن منسوب به حضرت رضا(ع) كه در گنجينه قرآن و نفايس آستان قدس رضوی موجود است، می‌توان به قرآن ديگری در موزه آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) اشاره كرد. هم‌چنين يك برگ قرآن خطی منسوب به حضرت ثامن‌الحجج، در موزه خط و كتابت تبريزی موجود است. اجزای پراكنده قرآن خطی ديگری منسوب به حضرت رضا(ع) در چند موزه و كتابخانه نگهداری می‌شود. هشت ورق از اين قرآن در موزه «رضا عباسی» چهار ورق در مركز دايره‌المعارف انسانشناسی، دو برگ از آن با تذهيبی متفاوت در بخش نسخ‌خطی كتابخانه ملی ايران، و يك برگ ديگر آن بدون ذكر انتساب در كتابخانه علامه مرعشی نجفی در قم نگهداری می‌شود. در صفحات اين قرآن‌ها می‌توان آثار رطوبت‌زدگی را مشاهده كرد، چرا كه در قرون گذشته بر حسب اعتقادات دينی ورقی از قرآن خطی را در آب شسته و به قصد استشفا به بيماران می‌خوراندند و اين امر باعث آسيب قرآنهای خطی و محو بعضی خطوط و كلمات شده است.
در بررسی قرآنهای خطی منسوب به حضرت رضا(ع) در می‌‌يابيم كه از هفت نسخه قرآن منسوب به آن حضرت، فقط قرآن محفوظ در موزه آستان قدس رضوی دارای امضا كتابتی (ترقيمه) با عبارت «كتبه علی‌بن‌موسی» است. ساير قرآنهای منسوب به آن حضرت در موزه «رضا عباسی» و آستانه مقدسه قم و نيز قرآن ديگری در مركز دايرةالمعارف انسانشناسی دارای صفحه يادداشتی متعلق به دوره قاجاريه هستند، كه كتابت قرآن را به حضرت رضا(ع) منتسب كرده است، با استناد به متون تاريخی كه به مكاتبات و دستنوشتههای حضرت رضا(ع) اشاره شده دو مورد امضای كتابتی حضرت رضا(ع) نقل شده است. نخست عبارتی است كه آن حضرت بر پشت عهدنامه ارسالی مأمون عباسی نوشت و در قسمتی از آن آمده است كه «اقول و أنا علی بن موسی بن جعفر...» (چنين می‌گويم و من علی‌بن موسی بن جعفر هستم ...)
مشخصات قرآنهای منسوب به حضرت رضا (ع) كه كلام مكتوب خدای متعال هستند.
قرآن منسوب به حضرت رضا(ع) در موزه قرآن استان قدس رضوی
به خط كوفی و بر روی پوست آهو شامل قسمتی از سوَر مباركه «نور، قصص، عنكبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب، مومن، فصلت، جاثيه، احقاف، واقعه و حديد»، است كه هفت سر سوره به تحرير زر دارد و مزين به نقوش زرين سليمی است.
اعراب قرآن به شنگرف، اعجام (نقطه) به سياهی، تشديد، مد، همزه و تنوين به زنگار تحرير شده است، اين قرآن دارای 27 صفحه به قطع بياضی است كه در هر صفحه شانزده سطر كتابت دارد.
قرآن منسوب به حضرت رضا (ع) در گنجينه قرآن و نفايس آستان قدس رضوی در صفحه دوم پس از سطر 12 كه پيان سوره نور است، سر سوره فرقان مخدوش و دستكاری شده و امضای كتبه علی بن موسی نگاشته شده و يادداشتی به خط شيخ بهايی باعبارت قد تشرفت بزيارت هذا المصحف الشريف المبارك اسمعيل الصفوی بهادر ديده می‌شود و اثر مهر شاه اسماعيل صفوی با سجمع‌الملك‌لله‌الواحد بر آن نقش بسته است.
جلد قرآن تيماج عنابی ضربی نوساز است. اوراق مزبور در بهمن ماه 1338 مطابق با نيابت توليت «محمد مهران» خريداری و از طرف توليت آستان قدس رضوی وقف كتابخانه شده است.
قرآن منسوب به امام رضا(ع) در آستانه مقدسه حضرت معصومه(س)
اين قرآن به خط كوفی بر روی پوست آهوی نخودی رنگ كتابت شده و دارای 70 ورق 140 صفحه 8 سطری به ابعاد 8/14 22 سانتی‌متر با اعجاز زرين و شنگرفی است در نخستين صفحه عبارتی زرين و شنگرفی است در نخستين صفحه عبارت به قلم تحرير نوشته شده كه كتابت قرآن را به امام رضا(ع) نسبت داده است.
خط امام الانس والجن. سور قرآنی، قطع وسط بياضی، به خط كوفی كه بر ورق آهو نوشته‌اند و می‌نمايد كه خط مبارك حضرت امام الجن و الانس علی‌بن‌موسی‌الرضا عليهمالتحيه و الثناء است، جلد تمياج معرق.
دو صفحه آغازين قرآن و دو صفحه پايانی دارای تذهب است و سرسوره‌ها، عناوين و شماره آيات به قلم زرين نوشته شده و علاوت پايان آيات نيز با گل‌های سه پر زرين و برخی صفحه‌ها به شكل شمسه و ترنج الوان است. قرآن شامل آياتی از سوره‌های يونس، هود، يوسف، رعد و ابراهيم است. درمجموع 204 آيه دارد. برخی اوراق مصحف مصدوم و سوراخ شده يا لك‌زده و آب ديده است و كسری دارد قرآن مذكور در تاريخ 19 خرداد 1373 توسط «سيد محمدمهدی سادات طالقانی» از اهالی اليگودرز وقف آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) شده و در تاريخ 11 بهمن 1374 در كارگاه مرمت آستانه ترميم شده است.
قرآن منسوب به امام رضا(ع) در موزه خط و كتابت تبريز
اين قرآن شريف شامل يك برگ 25 سطحری يك‌رو است كه به خط كوفی بر پوست آهوی نخودی رنگ نوشته شده است و دارای اعراب با شنگرف و اعجام در بعضی حروف است.
مشهور است كه كتابت آن به خط مبارك حضرت رضا (ع) می‌باشد. قرآن مذكور سال‌های مديد به‌عنوان ميراث خانوادگی از نسلی به نسل ديگر منتقل شده و سرانجام از نسلی به نسل ديگر منتقل گرديده و سرانجام در سال 1381 توسط موزه خط و كتابت تبريز واقع در مسجد صاحب‌الامر خريداری و در معرض ديد علاقه‌مندان قرار گرفته است.
قرآن منسوب امام رضا(ع) در مركز دائرة‌المعارف انسانشناسی
اين قرآن بر روی پوست و به خط كوفی شرقی به شيوه نگارش دفتر به قلم خفی نوشته شده و شامل 7 ورق است كه در هر صفحه 14 سطر كتابت دارد. در ابتدای قؤان ورقی اضافه شده و به خط ثلث بر آن عبارتی مبنی بر انتساب كتابت قرآن به امام رضا(ع) آمده است.
قرآن مذكور شامل سوره‌های حج، الذاريات، لقمان، الطور، النجم و الرحمان، است. مركب اين مصحف، مركب بغدادی و پوست به آهار و صمغ عربی آراسته شده است. اين قرآن در زمان فتحعلی شاه قاجار متن و حاشيه و به زيور تذهيب تشعير مزين شده است.
قرآن منسوب به امام رضا(ع) در موزه رضا عباسی
اين قرآن نفيس شامل 8 ورق 16 صفحه به ابعاد 35 70 ميلی متر است و در هر صفحه 14 سطر كتابت دارد. يك صفحه دعای قرائتی و يك صفحه يادداشت نيز از ملحقات اين نسخه است كه براساس آن كتابت قرآن به حضرت رضا(ع) منتسب شده است. رسم الخط و متن اين يادداشت كاملاً مشابه قرآن ديگری كه در مركز دايرةالمعارف انسانشناسی نگهداری می‌شود و نشان می‌دهد كه اين قرآن در سده‌های گذشته بنا به عواملی از جمله عدم توافق وارثين به چند جزء تقسيم شده و برای هر جزء يادداشت جداگانه‌ای تعبيه شده است. اين قرآن مشتمل بر بخش‌هايی از سوره مباركه ابراهيم، النحل و الحجر است و بيشتر ورق‌های آن صدمه و رطوبت ديده يا سوراخ‌های متعددی دارد و مفصل متن و حاشيه در برخی صفحات شكافته‌اند. شكل 2 و 3. قرآن منسوب به امام رضا(ع) در موزه رضا عباسی.
قرآن منسوب به امام رضا(ع) در كتابخانه ملی ايران
اين مصحف مبارك مشتمل بر دو برگ يك رو از قرآن كريم به شيوه كوفی بر روی پوست، با اعراب زير و زبر شنگرفی در بيشتر سطور و فاقد اعجام نقطه است. مطابق اعلام كارشناسان نسخ خطی كتابخانه ملی، قرآن مذكور متعلق به اواخر قرن دوم هجری و منسوب به حضرت امام رضا(ع) است و علت اين انتساب، مقايسه رسم‌الخط و مشخصات كتابتی قرآن با ساير خطوط منسوب به حضرت رضا(ع) است. ورقی از آن به شماره ثبت 21410 شامل آيات 33 لغايت 43 سوره مباركه الزخرف و برگی ديگر به شماره ثبت 21407 شامل آيات 7 تا 10 سوره مباركه مجادله است. نام سوره‌های به خط نستعليق در ميان نقوشی مدور در حاشيه صفحات قرار گرفته كه احتمالا متن و حاشيه و سرصفحه هر دو برگ توسط يك نفر و در دوره قاجاريه انجام پذيرفته است در حاشيه يكی از صفحات به قلم تحرير سياه نوشته‌اند: القيد بالكسر القدر اين قرآن نفيس در تاريخ 10 تير 1385 از آقای محمدحسين غياث علوی از اهالی قم خريداری، مرمت و وارد مخزن نسخ خطی كتابخانه شده است.
*اين مقاله نوشته «رامين رامين‌نژاد» است كه از هشتمين شماره اطلاعات حكمت و معرفت اقتباس شده است.
