به گزارش«شیعه نیوز»، مسائل اقتصادی و رفع نیازهای مادی و گذران امور زندگی همواره از مهمترین نگرانی های انسان بوده و آدمی برای رفع این نیازها و خواسته های طبیعی راههای گوناگونی را برگزیده است. در تعالیم آسمانی اهل بیت (علیهم السلام) نه تنها مسائل اقتصادی که تمامی شئون زندگی با اخلاق و حکمت در می آمیزد.
تعهد و مسئولیت پذیری در روابط اقتصادی
نگاه ویژه امام رضا (علیه السلام) به موضوع اقتصاد و روابط مالی آمیخته ای است از لزوم اخلاق، تعهد و مسئولیت پذیری در روابط اقتصادی در ابعاد اجتماعی و فردی .
امام رضا(علیه السلام) می فرماید:ان الذی یطلب من فضل یکف به عیاله اعظم اجرا من المجاهد فی سبیل الله. کسی که به دنبال روزی وفضل خداوند باشد تا هزینه خانواده خود را تامین کند پاداشش بیشترازکسی است که درراه خدا جهاد کند.(1)
از نگاه امام رضا(علیه السلام) انسان متعهد برای به دست آوردن روزی حلال و برطرف کردن نیازهای مادی و گذران امور زندگی خود باید تلاش کند. از همین روآن حضرت(علیه السلام) دریک درس بزرگ به ما می آموزد کسی که به امید روزی و فضل پروردگار در پی روزی حلال می رود تا رفاه خانواده خود را تامین کرده و از دیگران بی نیاز باشد ، پاداشش نزد خداوند بیش ازکسی است که درراه خدا جهاد ومبارزه کند.
حساب و کتاب در زندگی
امام رضا (علیه السلام) در بیانی دیگر داشتن حساب و کتاب در مخارج زندگی و رعایت دخل و خرج را از خصوصیات انسان مؤمن و کامل برشمرده و می فرمایند : « لا یستکمل عبد حقیقه الایمان حتی تکون فیه خصال ثلاث: التفقه فی الدین و حسن التقدیر فی المعیشه، و الصبر علی الرزایا (2) ؛ تا سه خصلت در انسان نباشد، حقیقت ایمان او کمال نباید: شناخت عمیق از دین، اندازه داشتن در زندگی و پایداری در مصیبتها.»
بدیهی است که زندگی بی حساب و کتاب و فاقد محاسبه و اندازهداری، تعادل و هماهنگی لازم را نداشته و با وجود صرف نیرو و سرمایه فراوان، بازدهی بسیار اندک خواهد داشت و در نتیجه امکانات و نیروها هرز رفته و استواری و پایداری حیات فرد و جامعه دچار مخاطره میگردد.
پرهیز از اسراف
امام رضا (علیه السلام) در بیانات مختلفی ضمن توصیه به کار و تلاش، پرهیز از اسراف و ریخت و پاش و میانه روی، تباه سازی اموال را پدیده ای ناپسند می داند و دوستنان و پیروان خویش را از این پدیده نامبارک باز می دارد و می فرماید: «ان الله یبغض... اضاغة المال؛ خداوند، تباه سازی اموال را دشمن می دارد.» (3) روشن است که تباه کردن اموال و تضییع آنها مفهومی بس گسترده داشته و شامل انواع ریخت و پاش ها و اسراف ها و هزینه های بی مورد در زندگی می گردد.
آرامش روحي و رواني در گرو اقتصاد و معیشت
فقر، به طور طبيعي مي تواند سرچشمه بسياري از غصه ها، لغزش ها و تبهكاري ها باشد. «بررسي مشكلات اجتماعي و سبب جويي نابساماني ها روشن مي سازد كه فقر اساس بسياري از مشكلات اجتماعي و نابساماني هاي زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي است. ترديد نيست كه انسان دراين زندگي، دركالبدي جاي دارد که از مواد طبيعي تشكيل يافته است و با اشيايي سر و كار دارد و در فضايي زندگي مي كند که به وسايل و كالاهاي مادي نيازمند است. غذا، لباس، مسكن، نظافت و بهداشت، همه در طبيعت اين زندگي و لازم تداوم حيات انساني است و نبود يا كمبود هر يك از اين امور، ناتواني، بيماري و فرسايش و پيري زودرس را در پي خواهد داشت».
برهمين اساس است كه امام رضا(علیه السلام) فرمود: «المسكنة مفتاح البوس؛ بينوايي و فقر، كليد بدبختي و بيچارگي است.
آن حضرت در سخني ديگر به نقش معيشت كافي در آرامش روحي و رواني انسان اين گونه اشاره مي فرمايد: « ان الانسان اذا ادخر طعام سنته حف ظهره و استراح؛ چون آدمي خوراك سال خويش را ذخيره كند، بارش سبك مي شود و آرامش مي يابد.» و باز از آن حضرت روايت شده است: «اعمل لدنياك كانك تعيش آبداً ؛ براي دنيايت چنان عمل كن كه گويا براي هميشه زنده اي.»
امام رضا(علیه السلام) در حديثي ديگر مي فرمايد: اذا اقبلت الدنيا علي انسان اعطته محاسن غيره و اذا ادبرت عنه سلبته محاسن نفسه؛ هرگاه دنيا و دارايي به انساني روي آورد، نيکي هاي ديگران را نيز به او مي دهد و هرگاه به كسي پشت كند و او فقير شود ، نيكي هاي خودش را هم از او مي گيرد. در اين سخن، فقر، عامل نفي شخصيت شمرده شده است كه انسان فقير دچار آن مي شود و بر اثر آن ويژگي هاي مثبت خويش را از دست مي دهد. درحالي كه از آن سو، دارايي و تمكن مالي مي تواند در شخصيت سازي انسان چنان اثرگذار باشد كه او را از نيكي هاي اخلاقي ديگران نيز بهره مندكند.
پانوشتها:
1. مجلسی محمدباقر/ بحارالانوار ج78ص339 و ر.ک.میزان الحکمه ج4 119حدیث7204
2. تحف العقول، ص 329 .
3. تحف العقول، ص 804.
انتهای پیام/654
