محور آمریکایی در پرتگاه سقوط

بحران سوریه سبب اختلاف مواضع در عرصه بین الملل شد. این مساله باعث به وجود آمدن 2 محور گوناگون شد که از نظر دیدگاه، سازوکار و اهداف با هم اختلاف دارند. یکی از آنها محور روسیه است که چین، ایران و عراق نیز در آن قرار دارند. این محور از نهادهای دولت سوریه مانند ارتش، رییس جمهوری و مردم سوریه پشتیبانی می کند تا گروه های تروریستی را از پای در آورند. در طرف دیگر محور آمریکا قرار دارند. انگلیس، قطر، عربستان، ترکیه ، رژیم صهیونیستی و فرانسه نیر در این محور قرار دارند. هرچند که حمله های تروریستی اخیر پاریس سبب شده است تا فرانسه اندکی به محور روسیه تمایل پیدا کند. شاخص های مهم نشانگر این هستند که کفه ترازو اکنون به سود محور روسیه سنگینی می کند.

از زمان آغاز بحران سوریه بشار اسد رئیس جمهوری سوریه خواهان حل سیاسی بحران است. اما مخالفان با خواسته وی مخالفت کرده و مدعی بودند که طی چند روز و حداکثر یک ماه نظام سوریه را زمینگیر خواهند کرد.

با آغاز ناآرامی ها در ماه مارس 2011 میلادی در سوریه فیصل قاسم سخنگوی شبکه خبری الجزیره قطر که از حامیان سرسخت مخالفان سوریه است اعلام کرد که منابع اطلاعاتی در دست دارد که بیانگر این است که دولت سوریه به زودی سقوط خواهد کرد. نیکولا سارکوزی رئیس جمهوری سابق فرانسه، حمد بن خلیفه امیر سابق قطر، عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه سابق عربستان، رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه و باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا نیز پس از آن با موضع گیری های ضد سوری خود موضع سخنگوی شبکه الجزیره را تقویت کردند.

امروز بشار اسد قدرت مند تر از 4 سال گذشته است. راه حل بحران سوریه از زمان برگزاری نشست چند روز گذشته وین رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته است. افزون بر این، تصمیم روسیه برای ورود به جنگ با تروریست ها در سوریه نیز در این زمینه آثار بالایی به همراه داشته است.

این در حالی است که در طرف مقابل مشاهده می شود که مخالفان سوریه دیگر از هیچ برگ برنده سیاسی برخوردار نیستند. آنان در میدان های جنگ سوریه هیچ چیزی را در دست ندارد و اگر به برخی از نمایندگان آنان هم اجازه داده شود که در نشست ها برای حل سیاسی بحران سوریه حاضر شودند بازهم آنان از هیچ نقش سیاسی برخودار نیستند و عربستان و اردن به نیابت از آنان در نشست ها مذاکره خواهند کرد.

ارتش سوریه همچنان به رهبری سوریه وفادار است. این مساله سبب شده است تا شرط کنار رفتن بشار اسد به عنوان مقدمه ای برای نابودی داعش به سخنانی بی ارزش تبدیل شود. ارتش سوریه به فرماندهی بشار اسد تنها نیروی است که می تواند گروه تروریستی داعش را از پای در آورد. در این زمینه سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه پنج شنبه هفته پیش گفت بشار اسد نماینده منافع بخش بزرگی از جامعه سوریه است و بدون او نمی توان راه حل مسالمت آمیزی را برای حل بحران سوریه به کار گرفت.

طی چند ماه گذشته ارتش سوریه بخش بزرگی از خاک سوریه را از دست تروریست ها و مخالفان خارج کرده است. سخن گفتن درباره پیروزی های ارتش سوریه در شمال شرق این کشور بسیار مهم است. پس از تبدیل یگان های حمایت مردمی و همپیمانان عشایر در شمال سوریه به نیروهای دموکراتیک، عملیات گسترده ای برای در کنترل گرفتن حومه حسکه آغاز شد. در این عملیات شهر الهول از کنترل داعش خارج شد. پس از آن یگان های شمال سوریه در کنار ارتش این کشور برای در اختیار گرفتن رقه پایتخت داعش خود را آماده می کنند.

پیشروی در منطقه هول از دو نظر دارای اهمیت است. نخست اینکه منطقه هول فقط 41 کیلومتر از شهر راهبردی الحسکه فاصله دارد. این منطقه نقطه کمک رسانی به داعش در عراق و سوریه بود. این پیروزی نشان می دهد داعش که رقه را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرده بود اکنون در محاصره قرار گرفته است و آغاز نبرد در این شهر برای نابودی این گروه تروریستی در سوریه سرنوشت ساز خواهد بود. اما اهمیت دوم این مساله آن است که همکاری نیروهای دموکراتیک سوریه با ارتش این کشور در آزادسازی منطقه هول نشان می دهد آمریکا مجبور شد از سیاست خود که پایه آن سقوط نظام سوریه بود، چشم پوشی کرده است.

پس از سفر چندی پیش بشار اسد به مسکو انزوای سیاسی که جامعه بین الملل علیه نظام سوریه تحمیل کرده بود اندک اندک رنگ باخت. به نظر می رسد عمان با سفر یوسف بن علوی وزیر امور خارجه این کشور به سوریه تلاش کرده است به تیرگی روابط کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با سوریه پایان دهد. برخی از اخبار هم نشان از این دارد که امارات برای حل بحران سوریه به طوری که بشار اسد در قدرت باشد یک ائتلاف منطقه ای را هدایت می کند.

همچنین دولت موقت تونس به ریاست مهدی جمعه، دفتر حافظ منافع تونس را در دمشق بازگشایی کرد. در سطح جهانی نیز پیام هایی به رییس جمهوری سوریه می رسد که نشان می دهد برخی کشورها خواهان نزدیکی با سوریه هستند. به عنوان مثال ریچارد بلاک سناتور آمریکایی در نامه ای به جای اسم خود از  ریچارد قلب اسد استفاده کرده است و با موضع گیری اسد و روسیه در رویارویی با تروریسم موافقت کرده است. همچنین خوزه مانوئل گارسیا وزیر امور خارجه اسپانیا چهارشنبه هفته گذشته تاکید کرد که توافق با بشار اسد رییس جمهوری سوریه در رویارویی با تهدیدهای تروریستی اروپا باقی می گذارد. افزون بر این ها، هیات رسانه های کشورهای خارجی برای دیدار با اسد راهی سوریه می شود که از جمله آنان هیات های انگلیسی و فرانسوی بودند.

همه شاخص ها نشان از این دارد که مقدمه هر راه حلی برای حل بحران سوریه از طرف روسیه فراهم خواهد شد. همچنین نادیده گرفتن خواسته های عربستان در وین درباره سخن گفتن از سرنوشت اسد به طور کامل با دیدگاه روسیه درباره بحران سوریه همسو است. نکته بارز در پیروزی محور روسیه دخالت نظامی روسیه در سوریه است. از یک سو هیچ کشور شهامت این را ندارد که مانع دخالت روسیه شود از طرف دیگر برخی از کشورهای محور آمریکا هم برای رویارویی با داعش اعلام آمادگی کرده اند. از جمله این کشورها فرانسه است که پس از حمله های تروریستی اخیر پاریس برای مبارزه با داعش وارد عمل شده است.

با نگاهی به تاکتیک روسیه در مبارزه با داعش در استفاده از موشک های قاره پیمایی که پایگاه های داعش را ویران کند می توان گفت این تاکیتک ها فقط برای قدرت نمایی نیست بلکه پیام بزرگی به محور آمریکا است که محتوای آن این است روسیه از منافع خود در سوریه حمایت می کند و هنوز هم اقدام آمریکا در عراق، لیبی و اوکراین را فراموش نکرده است. محور آمریکایی قدرت دخالت در اقدام نظامی علیه روسیه در سوریه را ندارد.

بسیاری بر این باورند که توافق هسته ای ایران با کشورهای گروه 1+5 نشان دهنده پیروزی محور روسیه است. این توافق به ایران اختیارات زیادی در مبارزه با داعش می دهد. از طرف دیگر این توافق در شرایطی به دست آمد که عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با آن مخالف بودند. همچنین دعوت از ایران برای حضور در نشست چندجانبه وین برای حل بحران سوریه آن هم در شرایط که سعودی ها با آن مخالف بودند بر پیروزی های محور روسیه افزوده است. این پیروزی فقط در حد دعوت از ایران متوقف نخواهد شد بلکه پذیرش موضع ایران در حل سیاسی بحران سوریه آن هم بدون هیچ گونه طرح های اجرایی درباره آینده اسد، عربستان را به خشم آورده است.

سلسله انفجارهای تروریستی همزمان چهاردهم نوامبر پایتخت فرانسه که بیش از 130 تن کشته برجای گذاشت به طور مستقیم در تغییر رویکرد کشورهای اروپایی و نزدیک شدن آنها به روسیه نقش داشت. یک منبع نظامی فرانسه دوشنبه هفته پیش اعلام کرده است که ناو هواپیمابر فرانسوی شارل دگول به زودی در شرق دریای مدیترانه مستقر خواهد خواهد شد. همچنین جان ایو لودریان وزیر دفاع روسیه سه شنبه هفته پیش گفت 10 جنگنده فرانسوی، پایگاه های داعش را در شهر رقه سوریه بمباران خواهند کرد.

نکته دیگر این است که برخی از کشورهای حاظر در محور آمریکا مانند قطر و عربستان دارای همان ایدئولوژی هستند که داعش از آن برخودار است. در نتیجه وجود این کشورها در ائتلاف آمریکا اختلافاتی را در پی خواهد داشت. به ویژه که اروپایی ها هم اکنون با چنین ایدئولوژی هایی مخالف هستند. همچنین موضع فرانسه علیه داعش بر انگلیس هم تاثیر گذاشته است به طوری که دیوید کامرون نخست وزیر این کشور چهارشنبه هفته پیش گفت کشورش حمله های یکجانبه ای را علیه داعش در سوریه آغاز خواهد کرد و به شورای امنیت هم در این زمینه مراجعه نخواهد کرد.

با وجود اظهارات اخیر اوباما که در آن گفته است نمی توان بدون رسیدن به یک راه حل سیاسی در سوریه داعش را از بین برد و دستیابی این راه حل تا زمانی که بشار اسد در قدرت است ممکن نیست اما سیاست های آمریکا بر عکس این اظهارات پیش می رود. به طوری که جان کری وزیر امور خارجه آمریکا سه شنبه هفته گذشته تصریح کرد کشورش با همکاری ترکیه برای بستن مرزهای سوریه اقدام کرده است. وی گفت 75 درصد از مرزهای شمال سوریه به طور کامل بسته شده و برای بستن 98 کیلومتر باقی مانده هم تلاش خواهد شد.

این اقدامی است که برای کنترل تحرک های داعش در منطقه صورت می گیرد. به نظر می رسد ایالات متحده آمریکا از موضع خود درباره سخن گفتن درباره سرنوشت بشار اسد چشم پوشی کرده و اکنون مبارزه با داعش را در دستور کار قرار داده است.ناظران بر این باورند که روابط آمریکا با عربستان هم در حال تیره شدن است. عربستان راضی نبود که توافق هسته ای با ایران صورت گرفت اما آمریکا با ایران بر سر موضوع هسته ای توافق کرد. همچنین ریاض خرسند نبود ایران به نشست وین برای حل بحران سوریه دعوت شود اما ایران دعوت شد. همچنین اظهارات اخیر جان کری در درون خود انتقاد مستقیمی به عربستان است. کری دوشنبه هفته گذشته گفت داعش و همه کسانی را در ایدئولوژی پست با داعش هفکر هستند، شکست خواهیم داد.

تحرک های اخیر نظامی آمریکا در عراق و سوریه زیر نظر روسیه است. این تحرک ها از نظر عملی نمی تواند به نهادهای فعال دولت سوریه لطمه وارد کند. تنها چیزی که تحرک نظامی آمریکا می تواند انجام دهد این است که در روسیه در زدن پایگاه های داعش کمک کند. این مساله اندیشه پیروزی محور روسیه را تقویت می کند. همچنین کاهش صدای بوق های قطر، عربستان و ترکیه که خواستار دخالت نظامی در سوریه و برپایی منطقه حائل هستند، نشان می دهد محور آمریکایی در حال سقوط است.