به سبب همين اهميت اضافه يا كم شدن يك مناسبت به تقويم بايد با تحقيق كامل و ارائه منابع معتبر انجام شود نه بر اساس مدارك و مسانيد نامعتبر و احيانا اشتهار؛ آنچنانكه درباره برخي از فرزندان اهل بيت (علیهم السلام) شاهد آن هستيم كه سالروز ولادت يا وفات ايشان به منبع قابل اعتماد متكي نيست ( ولادت و وفات حضرت معصومه و ولادت و وفات حضرت عبدالعظيم) و متاسفانه كمتر كسي ميخواهد و يا جرأت ميكند اين حقايق را بيان كند (حجت الاسلام ناصر رفيعي از معدود اشخاصي است كه يكم ذيقعده 1393 در جمع زائران حرم حضرت معصومه اين مطلب را به صراحت بيان كرد)
در ساليان اخير روز هفتم صفر كه فرا ميرسد دوگانگي عجيبي در كشورمان حاكم است؛ در حالي كه صدا و سيما و محافل عمومي به تبعيت از تقويم رسمي كشور اين روز را به ميلاد امام موسي كاظم (عليهالسلام) اختصاص ميدهند، بيوت مراجع تقليد و علما و به طور دقيقتر شهر مقدس قم سياهپوش و عزادار بود.
ماجرا از اين قرار است كه هفتم صفر به قول شيخ مفيد، كفعمي و شهيد اول، سالروز شهادت امام حسن مجتبي ( علیه السلام) است و برخي از علما معتقدند اين قول محكمتر از روز 28 صفر است.
در اين ميان دو ديدگاه وجود داشت.
اول اينكه: روز هفتم صفر ولادت امام كاظم (عليهالسلام) نيست؛ اشتهار آن به اين مناسبت كار ناصرالدين شاه است و بايد اين اشتباه اصلاح شود.
نظر دوم اينكه: اگر چه هفتم صفر ولادت امام هفتم است، از آنجا كه جنبه عزا بر شادي مقدم است بايد در اين روز مراسم عزا به پا شود. قائلان اين ديدگاه سيره مرحوم حاج شيخ عبدالكريم حائري «مؤسس حوزه علميه» را نيز در اينباره مورد توجه قرار ميدهند.
در اين ميان البته برخي از علما همانند مرحوم آيت الله بهجت معتقد بودند: بهتر است هم به ذكر فضائل و مناقب امام هفتم پرداخته شود و هم به ذكر مصيبت امام دوم.
انتقاداتي هم به سبب شادي برنامه هاي صدا و سيما در هفتم صفر و تبريك گفتن در اين روز مطرح شد و برخي از ائمه جمعه تجديد نظر در اين وضع را خواستار شدند.
اين اعتراضها سبب شد كه امسال در تقويم رسمي كشور، تاريخ ولادت امام موسي كاظم (عليهالسلام) از هفتم صفر به 14 ذي حجه تغيير يابد.
اضافه شدن يك مناسبت يه تقويم يا حذف شدن از آن تابع تشريفاتي است كه در شوراي فرهنگ عمومي انجام ميشود. حجتالاسلام سيد حسن شاهمرادي دبير شوراي فرهنگي عمومي در گفتگو با خبرنگار ما با بيان اينكه برخي از مراجع و علما با فرستادن نامه هايي به وزير ارشاد، اصلاح تاريخ ولادت امام كاظم (عليهالسلام) را خواستار شدند افزود: مبناي تصميم دبيرخانه در تغيير تاريخ ولادت امام هفتم، پژوهش يكي از محققان حوزه علميه قم بوده است كه پس از تأييد نهايي، در تقويم امسال درج شده است.
اين پژوهشگر حجت الاسلام سيد محمد صادق موحد ابطحي است كه چند سال پيش كتاب «غريب مدينه» را با موضوع پژوهش و نگرشي بر اقوال شهادت امام حسن مجتبي (عليه السلام) نوشته و بنا بر ضرورت موضوع، به تحقيق درباره تاريخ ولادت امام كاظم (عليهالسلام) نيز پرداخته است.
اما نكته مهم و قابل تأمل در پژوهش وي اين است كه تعيين 14 ذيحجه به عنوان تاريخ ولادت امام هفتم صرفا با استناد به چند قرينه و در نهايت استحسان از آن، انجام شده است و چنانكه پژوهشگر محترم هم اذعان ميكند «امكان اينكه پژوهشگر ديگري به نتيجهاي متفاوت برسد وجود دارد.» (علاوه بر اينكه خود ايشان هم تصريح ميكند كه ولادت 14 يا 15 است و نه لزوما 14 ذيحجه).
حال بايد از مسئولان شوراي فرهنگ عمومي پرسيد كه اگر چند سال ديگر نتيجه پژوهش ديگري بر خلاف اين رأي بود (كه امكان آن بسيار محتمل است) آيا دوباره تاريخ ولادت امام هفتم را تغيير خواهند داد؟!
به نظر ميرسد هنگامي كه سند محكمي دال بر تعيين تاريخ مذكور نيست بايد 14 ذي حجه به عنوان يادروز ميلاد (يا روز بزرگداشت ميلاد) در نظر گرفته ميشد نه سالروز!
و نكته مهم ديگر اينكه برخي از تقويمها (از جمله تقويم قدس) در تقويم سال 1394 همچنان هفتم صفر را به عنوان سالروز ولادت امام كاظم (عليه السلام) ثبت كردهاند!
گفتگوي خبرنگار ما را با حجت الاسلام موحد ابطحي بخوانيد.
درباره تاريخ ولادت امام موسي كاظم (عليهالسلام) اختلافاتي وجود دارد. چند قول در اين باره مطرح شده و به نظرتان كدام قول صحيح است؟
در باب ولادت امام كاظم (عليهالسلام) دو دسته قول داريم. دسته اول اقوال برخي علما ( و نه روايات) است كه تاريخ ولادت حضرت را هفتم ماه صفر تعيين كردهاند؛ همانند كتاب «تثبيتالامامه» اثر قاسم بن ابراهيم الرسي. از آنجا كه اين كتاب، روايي است بايد گفت غير از اين روايت دليل ديگري بر ولادت حضرت در هفتم ماه صفر نداريم و در واقع خبر واحد است.
همچنين علمايي مانند فتال نيشابوري در روضه الواعظين، شيخ طبرسي در إعلام الوري و ابنشهرآشوب در المناقب از اين قول تبعيت كردهاند اما در قرن هشتم هجري در عبارت دقيق شهيد اول در كتاب «دروس» و با بيان لفظ «قيل» اين قول از درجه اهميت ساقط و تضعيف شده است.
دسته دوم روايات يا اقوال علمايي هستند كه مبناي ولادت را بر ماه ذيحجه گذاشته، اما روز آن را تعيين نكردهاند؛ علمايي همانند شيخ كليني، شيخ مفيد، شيخ طوسي، خطيب بغدادي، سبط ابن جوزي و شهيد اول در اين دستهاند.
بايد گفت كه روايات مشهور، ذيحجه را ماه ولادت امام هفتم ميدانند. از جمله كتاب محاسن بَرقي (ج 2 ص 314) كه در روايت مفصلي از ابوبصير نقل ميكند: ما «حج» را خدمت امام صادق (عليهالسلام) انجام داديم، در همان سالي كه پسرش موسي متولد شد و چون در ابواء (منزلي ميان مكه و مدينه) منزل كرديم، براي ما سفره چاشت انداخت ... در اين ميان كه ما چاشت ميخورديم فرستاده حميده (همسر امام صادق) آمد و به ايشان گفت: حميده عرض ميكند: ... من دردي مثل حال زائيدن در خود احساس ميكنم... .
امام برخاست و با او رفت و پس از بازگشت فرمود: خدا به من پسري داد كه بهترين كسي است كه خدا در خلق خود آفريده و... (روايت به اختصار نقل شد)
در همين كتاب ( ج2 ص 418) روايتي از منهال قصاب نقل شده است كه ميگويد: از مكه به قصد مدينه بيرون آمدم. در مسير خود، وقتي به ابواء رسيدم كه در آنجا، موسي بن جعفر (عليهماالسلام) به دنيا آمده بود. من در رفتن به مدينه از امام صادق (عليهالسلام) پيشي گرفتم و ايشان يك روز پس از من وارد شهر شد و مردم را (به ميمنت تولد فرزند و به عنوان وليمه آن) سه روز اطعام نمود.
در كتاب دلائل الامامه نوشته طبري ص 303 هم روايتي از امام عسكري (عليهالسلام) نقل شده است كه فرمودند: امام كاظم (عليهالسلام) در ماه ذيحجه در ابواء به دنيا آمد.
همان طور كه ملاحظه ميكنيد در دو روايت نخست تصريح شده است كه ولادت امام كاظم (عليهالسلام) اولا: در بازگشت از سفر حج تمتع بوده است؛ ثانيا: در همان سالي بود كه حج به جا آورديم (نه در ماه صفر سال بعد) ؛ ثالثا: از روايت منهال به دست ميآيد كه در ابواء و در ماه ذيحجه بوده است. همين روايت موجب ميشود كه اگر قبول كنيم ميان علما شهرتي بر وقوع ولادت حضرت در هفتم ماه صفر باشد با وجود اين روايات از قدرت ساقط و ضعيف ميگردد.
* با توجه به اينكه در روايات تاريخ دقيق براي ولادت امام كاظم (عليهالسلام) تعيين نشده است، شما چگونه 14 ذيحجه را تاريخ ولادت دانستهايد؟ اين نتيجه مجموعه اي از برداشت از قرائن است.
در وسائل الشيعه باب «استحباب سرعه العود إلي الاهل، وكراهه سبق الحاج وجعل المنزلين منزلا» دو روايت از امامين صادقين (عليهماالسلام) داريم كه استحباب به زودتر بازگشتن به مدينه تصريح ميكنند. با توجه به اينكه بر اساس روايات، در آن روزگار مسافران هر روز تقريبا 24 ميل طي ميكرده اند و نيز از مكه تا ابواء حدودا 99 ميل مسافت است، پس امام صادق (عليهالسلام) اين مسير را حداكثر در دو روز طي كرده اند.
با توجه به روايت منهال كه پيش از اين ذكر شد قاعدتا امام صادق (عليهالسلام) پس از اعمال حج يعني دوازدهم ذيحجه سريعا به سوي مدينه بازگشتهاند و فاصله هر دو منزل را در يك منزل طي كردهاند.
به اين ترتيب به دست ميآيد كه امام كاظم (عليهالسلام) در فاصله دو روز پس از اعمال حج تمتع يعني چهاردهم ذيحجه به دنيا آمدهاند.
*با توجه به مطالبي كه بيان كرديد چهاردهم ذيحجه صرفا يك تخمين تاريخ است و امكان دارد كه محقق ديگري اين دلايل را رد كند يا قرائن ديگري بيابد كه تاريخ 14 ذيحجه را تغيير دهد؟ بله. البته هنوز اين موضوع در دامنه تحقيق است و با توجه به عرايضي كه داشتم اين تاريخ بين 14 و 15 ذيحجه ميتواند باشد.
گفتگو از : سيد محمد مهدي ركني حسيني
انتهای پیام / 434