خبرنگار شفقنا در زمان حضور شیخ شریف ادریس عبدالقادر در تهران، درباره وضعیت مذهب جعفری و پیروان آن در سودان به گفت وگو پرداخته است که در ادامه می خوانید.
امروزه اغلب مسلمانان از وضعیت پیروان مکتب اهل بیت (علیه السلام) در کشور های دور از کانون اصلی تشیع (ایران و عراق) اطلاع دارند، تشیع در سودان در چه شرایطی به سر می برند و نحوه زندگی آنها چگونه است؟
عبدالقادر: متأسفانه تداوم ظلم و ستم تاریخ نویسان به تشیع، جلوی تدوین وقایع تاریخی بیان کننده ی شروع انتشار تشیع در سودان را گرفته است، اما با توجه به یک سری عادات و رسوم فرهنگی ملت سودان، مسلم است که انتشار تشیع و آثار اهل بیت علیهم السلام در سودان از قدمت تاریخی برخوردار است، در غرب و شمـال سودان در 800 الی 1200 کیلومتری شـهر خارطـوم روستاهایی وجود دارد که ساکنان آن در روز عاشورا مراسـم غمگین عـزای حسینـی - البته نه به صورتی که در میان شیعیان وجود دارد - برگزار می کنند و این کاملا بر خلاف عملکرد اهل سنت است که این روز را به ادعای پیروزی حضرت موسی علیه السلام و غلبه وی بر فرعون روزه گرفته و جامه سرور می پوشند و یا ناصبی هایی که این روز را عید توسعه رزق بر عیال دانسته و به خوشنود کردن خانواده های خود می پردازند. به علاوه عبارت هایی مانند "مظلومیت حسن و حسین" که به معنای شدت مظلومیت و ستم دیدن به کار برده می شود و همچنین انتشار اسم هایی مانند علویـّه، علیـّه، محمد علی، محمد حسن و یا محمد حسین، تمام اینها نشانه هایی است که بر تجذر و ریشه داری تشیع در سودان دلالت مستقیم دارد.
برخی محققان ورود تشیع به سودان را به دوران دولت فاطمیان نسبت می دهند، آنها معتقدند که تشیع در سودان پیرو مکتب اسماعیلی بوده و به دست فاطمیان منتشر شده است؛ اما با در نظرگرفتن برخی وقایع تاریخی به نادرستی این ادعا پی می بریم، وقایعی مانند پناه بردن علویان به سرزمین های مصر، سودان، تونس و مغرب در زمان دولت های مشئوم امویان و عباسیان، از قدمت ورود تشیع به این سرزمین ها خبر می دهد، چه بسا که آثار عقاید شیعه و تاثر فرهنگ مردم به آن در برخی مناطق غرب سودان که دولت فاطمیان به آنجا نرسیده بود، این مقوله را تاکید می کند.
از طرفی دیگر در سودان افرادی وجود دارند که به علاوه نمود تشیع درعقاید و فرهنگ، تشیع در برخی اعمال و عبادات آنها نیز آشکار است، مثلا از قبیله جعافره که به امام جعفر صادق منتسب می شوند، فردی به نام برکه جبران می شناختم که در سال 1999 در 99 سالگی به رحمت خدا پیوست، این فرد خود را پیروی مذهب شافعی می دانست اما بر خلاف شافعیان دست ها را در نماز نمی بست بلکه عین شیعیان باز می گذاشت و در وضو نیز بر خلاف کل سنی ها پاها را نمی شست بلکه مسح می کرد؛ و یا قبیله ابیضاب به رجعت و بداء اعتقاد دارند.
دلیل متلاشی شدن تشیع میان نسل این افراد شیعه که از قدیم به سودان هجرت کرده بودند، تداوم استفاده از تقیه بوده است که منجر به کمرنگ شدن فقه امام جعفر صادق علیه السلام شده اما برخی عقاید شیعه و آثار و فضایل اهل بیت علیهم السلام در وجدان و اذهان مردم باقی مانده است.
آیا در سودان افرادی یا خانواده هایی وجود دارد که اصالتا شیعه باشند، منظور من افرادی که هم از لحاظ عقیده و هم فقه پیرو مذهب امام جعفر صادق علیه السلام باشند؟
عبدالقادر: با کمال تاسف و به دلیل تداوم استفاده از تقیه میان آن دسته از علویان و شیعیانی که به سودان هجرت کرده بودند، امروزه خانواده ای یا قبیله ای در سودان وجود ندارد که اصالتا پیرو مذهب اهل بیت علیهم السلام باشد، ولی بر خلاف حرف های برخی روحانی های سرشناس اهل تسنن مانند قرضاوی که سودان را یک کشور کاملا سنی و خالی از هیچ فرد شیعه ای اعلام کرده است، شیعه های امروزی سودان شیعه مستبصر هستند نه مادرزادی، درست است که تعداد اقلیت شیعه سودان نسبت به کل جمعیت که اکثرا اهل تسنن آن را تشکیل می دهند بسیار کم به نظر می آید، چه بسا که اکثر این شیعیان ناشناخته هستند و در بین اقوام و خانواده هایشان از تقیه استفاده می کنند و همچنین تعداد زیادی از شیعه ها در مناطق غرب و شمال سودان سکونت دارند که علی رغم تعداد زیاد آنها معمولا ذکر نمی شوند و از احتساب آنها اغماض می شود؛ البته به علت گستردگی وب سایت ها و شبکه ماهواره ای تبلیغی مذهب اهل بیت روز به روز اطلاع جهانی از حضور شیعیان اهل بیت عترت و طهارت در سودان افزوده می شود.
تاریخ تشیع در سودان امروزی به دهه شصت میلادی بر می گردد که من در کتابی خوانده ام که برخی از حاجیان سودانی به کشور لبنان سفر کرده بودند و کتاب های مذهب امام جعفر صادق علیه السلام را خواستار شدند، هنگامی که علت طلبیدن این نوع کتاب ها از آنها سؤال شد گفتند که آنها خودشان پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام هستند. به نظر خودم تشیع در نتیجه مناظره مشهور سید عبدالحسین شرف الدین موسوی "قدس سره" با شیخ سلیم البشری و فتوای مشهور مجمع اسلامی ازهر که مذهب جعفری را جزو مذاهب اسلامی اعلام کرده و آن را با نام مذهب پنجم اسلام یاد کرده بود به سودان راه یافته است، چه بسا که روحانی های سودان در ازهر تحصیل می کنند و نسبت به اساتید و شیخ های ازهر ارادت ویژه ای دارند؛ البته انتشار مذهب اهل بیت علیهم السلام پس از آن به دلیل یک سری عوامل دیگر نیز بستگی دارد، عواملی از قبیل انقلاب اسلامی امام خمینی "قدس سره" در ایران که توجه مردم سودان را به جمهوری اسلامی ایران جذب کرده است.
ارتباط تشیع با صوفی گری چیست، آیا گسترش گروه های صوفی در سودان در انتشار تشیع نیز نقش مثبت داشته است؟
عبدالقادر: صوفی ها از لحاظ منبع و طرز تفکر، با هم اختلاف بسیاری دارند، صوفی های سنی، سلفی و شیعه در سودان وجود دارند، البته این صوفی های شیعه با فقه امام جعفر صادق علیه السلام آشنا نیستند، اما با این وجود از فقه سنی ها نیز پیروی نمی کنند بلکه یک فقه مخصوص به خود دارند، به عنوان مثال در نماز دست های خود باز نگه می دارند و حتی برخی از آنها فقط در حصیر سجده می کنند؛ از طرفی دیگر یک سری از فضایل و آثار اهل بیت علیهم السلام و حتی برخی ادعیه ماثور از آنها در بین صوفی ها رواج دارد که این خود نشان حضور عشق به اهل بیت علیهم السلام در وجدان صوفی ها است.
آیا حضور ذهن دارید که اسامی این گروه ها را به عنوان مثال ذکر کنید؟
عبدالقادر: این نوع تشابه در بین اکثر طریقت های صوفی کمابیش وجود دارد، اما به عنوان مثال طریقت شیخ زین العابدین ود العجوز در روستای بیضاء جنوب شهر فاو در منطقه رود رهد استان نیل ازرق وجود دارد و همچنین می توان طریقت های یعقوباب، رواجاب و صابوناب را ذکر کرد؛ به عنوان مثال حدود یک ماه پیش شیخ موسی صابونابی هنگامی که داشت جهت اقامه نماز صبح، الصلاه الصلاه ندا می کرد به دست یک سلفی وهابی به قتل رسیده بود، مریدان و پیروان طریقت صابوناب این شیخ را به حضرت امیر المؤمنین علیه السلام تشبیه کردند نه به خلیفه اول ویا دوم.
بله صوفی ها در برخی عقاید با شیعه تا حدی توافق دارند، عقایدی مانند تمجید، تبرک و توسل به اولیا و صالحین جزو نمادهای شاخص صوفی هاست، اما با این اختلاف که صوفی ها از روی جهل و نا آشنایی با اولیای حقیقی، یک سری افراد را بدون دلیل و برهان شرعی برگزیده و به تعظیم و ستایش از آنها پرداختند؛ درست است که صوفی ها نسبت به نسل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ارادت خاصی دارند لذا اغلب شیخ های صوفی منتسب به نسل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هستند و ستایش و تمجید مردم را از این راه به دست می آورند، شیخ های صوفی مانند گیلانی، تیجانی، میرغنی و یا ادریسی خود را از نسل پیامبر معرفی کرده بودند که توانستند دل های مردم را تسخیر کنند.
با توجه به این وضعیت فکری و عقیدتی صوفی ها، علت اصلی انتشار روان و آسان تشیع در میان صوفی ها کاملا روشن می شود.
وضعیت و مشکلات شیعیان سودان اعم از سیاسی، اقتصادی و اجتماعی چیست؟
عبدالقادر: شیعیان سودان به دلیل اینکه همگی مستبصر هستند از قشرهای مختلف جامعه سودان تشکیل می شوند؛ لذا از لحاظ سیاسی، دارای دیدگاه های سیاسی مختلف و در نتیجه منتسب به احزاب سیاسی مختلف نیز هستند؛ به عنوان مثال شیعیان منتسب به حزب حاکم وجود دارند و از طرفی دیگر شیعیان منتسب به حزب های مخالف دولت نیز وجود دارند، چه بسا که شیعیان سودان نه تنها خود دارای تشکل و یا حزب سیاسی نیستند بلکه فعالیت سیاسی مؤثری نیز ندارند.
از لحاظ اقتصادی شیعیان سودان دارای وضع خوبی نیستند، از طرفی دولت سودان چناچه از تشیع فردی بویی ببرد، بلافاصله آن فرد را از شغل خود اخراج می کند و یا در مورد افراد شاغل در بخش خصوصی، با احضارهای مداوم به سازمان امنیت و اطلاعات، شغل آنها را نیز دچار مشکل می کند، به عنوان مثال میان فرمانده های نیروی انتظامی، ارتش و سازمان امنیت و یا حتی جزو پست های بالای سازمان های دولتی افراد مستبصری وجود دارند، اما آنها به شدت از تقیه استفاده می کنند زیرا آنهایی که تقیه نکرده اند از شغل خود اخراج شدند.
از طرفی دیگر هیچ خمسی و یا زکاتی از طرف مراجع تقلید به شیعیان سودان که اکثرا فقیر هستند اختصاص داده نمی شود. بله برخی کمک های محدود و به صورت فردی از طرف شیعیان کویت ارسال می شود، اما این کمک ها تا حدی محدود و فاقد زمان بندی هست که نمی توان از آن جهت پشتیبانی ایتام و یا خانواده ای فقیر استفاده کرد، چه برسد به ایجاد منبع درآمد و یا پروژه ای که بتواند تعدادی از شیعیان را به کار بگمارد. سال گذشته از سوی مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام نیز کمکی برای مبلغان ارسال شده بود اما تهیه گزارش کتبی ازفعالیت انجام شده مبلغان، شرط دریافت کمک بود، که به نظر بنده این روش درستی نبوده است، زیرا چنین گزارش هایی می تواند درست نباشد و صرفا تصور مبلغ از فعالیت خود باشد و در نتیجه نمی تواند وضعیت حقیقی فعالیت را منعکس کند، از طرفی دیگر برخی مبلغان با تقوا نوشتن گزارش جهت دریافت کمک را عملی پست می دانند، لذا بهتر است خود سازمان های تبلیغی با نظارت مستقیم، فعالیت های مبلغان در سودان را ارزیابی کنند.
وضعیت اجتماعی شیعیان سودان تحت تاثیر وضعیت بد اقتصادی آنان قرار گرفته است، رفت و آمد بین خانواده های پیرو اهل بیت علیهم به ندرت صورت می گیرد، از طرف دیگرهنوز فعالیت های مستبصرهای سودان حالت فردی و خود جوش دارد زیرا شیعیان سودان هنوز فاقد تشکل های اجتماعی هستند که بتواند همدستی و همبستگی آن ها را تقویت کند؛ البته در این راستا برخی فعالیت های نسبتا موفق طی یک سال اخیر صورت گرفته است؛ به عنوان مثال برخی از فعالان شیعه جهت ایجاد تشکلات اجتماعی تلاش می کنند، از طرفی دیگر به اتفاق برخی از جوانان به قصد تقویت روابط اجتماعی میان شیعیان برنامه هایی جهت آشنایی و ایجاد رفت و آمد اجرا کردیم.
فقدان تشکل های اجتماعی و ضعف روابط خانوادگی میان شیعیان و از طرف دیگر غلبه فرهنگ اهل تسنن در تمام امور زندگی، رسانه های پیام رسانی داخلی و یا حتی برنامه درسی باعث شده که ایجاد فرهنگ تشیع در میان خانواده های پیرو مکتب اهل بیت علیهم السلام به ویژه میان زنان، کودکان و نوجوانان عملی فوق العاده دشوار شود، از آن جایی که اغلب برنامه های درسی و یا رسانه ها توسط وهابیان تهیه می شود، لذا می بینیم که تمام اجحاف و ظلم در حق سیرت و فضایل اهل بیت علیهم السلام اعمال شده است؛ به عنوان مثال در کتاب های درسی بدون ذکر هیچ دلیلی و یا بحث اصولی از شیعه جعفری به عنوان یکی از فرقه های گمراه یاد می شود؛ تمام اینها باعث می شود که تضاد در فکر کودکان شیعه ایجاد شود. لذا در سال گذشته اجرای برنامه های تابستانی برای زنان، کودکان و نوجوانان را با برخی فعالان شیعه مطرح کردیم و تقریبا تصوری کامل از آن ایجاد کردیم.
وضعیت تبلیغ و نشر علوم و آثار اهل بیت علیهم السلام را چگونه ارزیابی می کنید؟
عبدالقادر: متاسفانه در حال حاضر در سودان هیچ فعالیت تبلیغی به صورت سازماندهی شده وجود ندارد، اغلب مراجع علیقدر تقلید ادام الله ظلهم و یا سازمان های مربوطه مانند مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام فعالیت مؤثر و مستقیم در روند تبلیغ تشیع در سودان ندارند. با این وجود تعدادی مراکز شیعه مانند حسینیه مرتضی علیه السلام و یا هیئت شریف ادریس وجود دارد که مراسم تولد وشهادت معصومین علیهم السلام را برگزار می کنند، اما این دو مرکز از لحاظ تبلیغ مذهب جعفری میان اهل تسنن و یا مسیحیان سودان به دلیل یک سری مسائل و مشکلات هیچ فعالیتی ندارند؛ به علاوه برخی از شیخ های صوفی که به برکت امام زمان ارواحنا لتراب مقدمه فداء پیرو مکتب اهل بیت علیهم السلام شده اند، مانند شیخ سنهوری الریح و یا شیخ جمال بدرالدین که از مبلغان فعال و موثر بوده و به صورت منظم جلسات بحث و مناظره با دیگر شیخ های صوفی برگزار می کنند ویا مرکز اسلامی شیخ الاهدل در شهر ابیض استان کردفان که اغلب شیعیان آنجا به وسیله این مرکز با مکتب اهل بیت علیهم السلام آشنا شده اند، همچنین برخی موسسه های آموزشی غیر انتفاعی و یا خانقاه های صوفی مانند خانقاه شیخ عیسی در ابو زبد کردفان وجود دارد که در نشر و تبلیغ فضائل و سیرت اهل بیت علیهم السلام گام های بلندی برداشته است. با این وجود در این مراکز هیچ فعالیت تبلیغی تشیع به صورت علنی صورت نمی گیرد بلکه اکثرا از حدیث معصوم علیه السلام تبعیت می کند که فرمودند: "کونوا دعاة لنا بغیر ألسنتکم" با عملتان نه به زبان، مردم را به سوی ما هدایت کنید.
از طرف دیگر توانایی های بالقوه ای در سودان وجود دارد که زمینه انتشار مذهب اهل بیت علیهم السلام را به خوبی فراهم کرده است، به عنوان مثال تعدادی از تحصیل کرده های حوزه علمیه قم مقدس و یا سوریه در سودان وجود دارند که دارای میزان خوبی از آشنایی با مباحث فقهی و عقایدی مذهب جعفری و بیش از ده سال به صورت فردی در نشر و تبلیغ مذهب جعفری فعال هستند و به دلیل مستقر بودن در سودان و آشنایی با مسائل روز و وضعیت فکری و عقیدتی مردم سودان می توانند اثر به جا ماندنی تری در طرز تفکر مردم ایجاد کنند. همچنین سابقه دیرینه تشیع و تعلق به اهل بیت علیهم السلام که جزو فرهنگ اصیل صوفی ها می باشد و از طرفی دیگر نقص فقهی و تناقض مسائل عقیدتی با عقل در مکتب اهل تسنن که روز به روز به دلیل پیشرفت طرز تفکر و حمله تهاجمی غرب علیه اسلام نمایان تر می شود ویا چالش های فکری عقدتی مانند نگاه اسلام به زن هر روز تعداد بیشتری از جوانان را تحت تاثیر قرار می دهد که برخی از آنها جویای رای و راه حل مذهب جعفری می شوند، چنانچه از این وضعیت به صورت بهینه استفاده شود نه فقط جلوی گمراه شدن عده ای جوانان را می گیریم بلکه آنها را به سوی اسلام ناب محمدی نیز هدایت می کنیم.
البته موانعی نیز وجود دارد مانند حمله تهاجمی گسترده علیه شیعه و جمهوری اسلامی از سوی وهابی ها که الان در مساجد، روزنامه ها و یا در رسانه های داخلی اعم از شبکه های رادیو و تلویزیون صورت می گیرد، که ما در هیئت شریف ادریس به دلیل کمبود امکانات و نداشتن توانایی مقابله و ایستادگی در برابر چنین حمله ای که به وسیله پشتیبانی و حمایت مستقیم مادی و معنوی سعودی ها اداره می شود، ناگزیر شدیم فقط به برگزاری برنامه های رد ادعاهای آنها در داخل هیئت اکتفا کنیم.
به عقیده من تبلیغ و نشر مذهب جعفری در سودان به برکت وجود منور حضرت امام زمان عجل الله فرجه الشریف در حال گسترش و پیشرفت می باشد و چنانچه مراجع عظمای تقلید و یا سازمان های تبلیغی مکتب اهل بیت علیهم السلام پشتیبانی و نظارت مستقیم بکنند در اجر و ثواب تبلیغ شریک شده و روند آن را تسریع خواهند کرد و اگرنه این روند به اذن خدای متعال و بدون هیچ کمک و پشتیبانی ادامه خواهد داشت.
نیازمندی های تبلیغی شیعیان اعم از اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی یا علمی در سودان چیست؟ به نظرتان راه برتر تامین این نیازها چیست؟
عبدالقادر: مهم ترین نیاز تبلیغ، داشتن علم به عقائد و فقه مکتب اهل بیت علیهم السلام است زیرا مستبصر و یا مبلغ در معرض سؤال و نقد از سوی اطرافیان قرار خواهد گرفت که چنانچه بتواند به وجه مطلوب به آنها پاسخ دهد سبب مستبصر شدن عده ای دیگر خواهد بود و یا حد اقل به رد ادعاهای باطل وهابی ها و گسترش دیدگاه مثبت نسبت به مذهب جعفری میان مردم کمک خواهد کرد. لذا برگزاری دوره های کوتاه مدت علوم اهل بیت علیهم السلام چه در داخل سودان و یا خارج آن می تواند مفید باشد، البته به این شرط که در پایان دوره پس از برگزاری امتحان مدرکی به شرکت کنندگان تعلق بیابد. این مدرک می تواند هم تشویقی به شرکت کنندگان جهت تحصیل و درک بهتر مطالب دوره باشد و هم به عنوان سطح بندی و رتبه بندی مبلغان جهت شرکت در دوره های بعدی استفاده شود، دوره های بعدی نیز می توانند به صورت سلسله مراتبی در مطالبی دیگر و یا با نگاهی عمیق تر و فراگیرتر به همان مطالب دوره های قبلی برگزار شود تا مایه رشد حقیقی و ترقی سطح علمی شرکت کنندگان شود، از طرفی دیگر چنان چه این گونه دوره ها در سودان تشکیل شود نظارت مستقیم سازمان برگزار کننده بسیار مهم است زیرا دوره ها و فعالیت های تبلیغی که در دو سه سال اخیر صورت گرفته است در واقع فعالیت های صوری و نمایشی بود که هیچ سودی به جز هدر دادن بیت المال مسلمین به ارمغان نیاورده است.
از طرفی دیگر شیعیان سودان از کمبود کتاب های مذهب جعفری شدیدا رنج می کشند، چنان که سازمان های فرهنگی دولت سودان که اکثرا تحت تصرف وهابی ها قرار گرفته است ورود کتاب های مذهب تشیع را ممنوع کردند، در سال های گذشته شاهد به آتش کشیدن صدها هزار تیراژ از قرآن کریم توسط وهابی ها بودیم که تنها اشکال این کتاب آسمانی چاپ شدن در جمهوری اسلامی بود. البته این رفتارها نشان دهنده سیاست پلید وهابی ها مبنی بر جلوگیری از هرگونه ارتباط علمی میان سودان و جهان تشیع است؛ اما شیعیان امروز جهت حل این مشکل به کتاب های کامپیوتری روی آوردند، ولی به دلیل محدودیت های استفاده از آن باید برای حل این مشکل نسخه های کاغذی نیز تهیه شود.
از لحاظ فرهنگی با در نظر گرفتن تهاجم شدید وهابی ها علیه شیعه و جمهوری اسلامی، ما باید دو نوع فعالیت در دو محیط مختلف داشته باشیم؛ اولی تقویت و پرورش فرهنگ صحیح تشیع در نوجوانان و کودکان شیعه تا بتوانند با مسائل و نقد های مطرح شده به خوبی دست و پنجه نرم کنند. در سال های گذشته من و برخی از فعالان موثر شیعه قصد برگزاری برنامه های فرهنگی تابستانه برای نوجوانان و زنان شیعه داشتیم تا این قشر حیاتی جامعه تشیع در زمینه هایی مانند احکام، عقاید و استدلال تقویت شوند، اما به دلیل کمبود امکانات این طرح به تعویق افتاد. اما فعالیت دومی ایجاد و گسترش شناخت میان مردم سودان از مذهب جعفری، افراد سرشناس شیعه جهان عرب مانند فرزدق، جابر بن حیان و غیره و افراد بزرگوار مذهب تشیع مانند شیخ بهایی، خواجه نصیرالدین طوسی و غیره می باشد، زیرا باید در مقابله با تهاجم فرهنگی وهابی ها علیه شیعه از خدمت های ارزشمند شیعیان به علم، شعر، هنر و به ویژه اسلام یادآوری شود؛ البته در این راستا فعالیت هایی از سوی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در سودان صورت می گیرد اما به هیچ وجه متناسب با حجم حمله وهابی ها علیه چنین شخصیت ها نیست و بایستی حالت فراگیرتر و هدفمندتر داشته باشد.
نیازمندی های اجتماعی شیعیان سودان نیز در یک فعالیت مهم خلاصه می شود؛ ایجاد و تقویت روابط میان خود شیعیان چه به صورت فردی ویا خانوادگی، تا شیعیان هرچه سریع تر ساختار اجتماعی یک پارچه را تشکیل داده و انتشار مذهب تشیع میان مردم سودان را به یک واقعیت انکار ناپذیر تبدیل کنند؛ در این راستا یک سری گام هایی برداشته شده است، مانند ایجاد یک تشکل اجتماعی که همه اعضای آن شیعه باشند، اما به دلیل وابستگی مشکل اجتماعی شیعیان به معضل اقتصادی شان هنوز از آنچه که مطلوب است فاصله زیادی داریم.
ضعف اقتصادی در واقع منبع اغلب مشکلات شیعیان سودان است، چنان چه امروزه شیعیان سودان از طرف دولت در بند محاصره اقتصادی اسیر شده اند. نیازمندی های شیعیان سودان در سه محور اصلی خلاصه می شود؛ اولا شیعیان سودان به ویژه مبلغان باید شغل و منبع درآمد مستقل از دولت داشته باشند، زیرا که مبلغان نمی توانند از تقیه استفاده بکنند و در نتیجه از اخراج شدن از کار در امان بماند؛ ثانیا فعالیت تبلیغی هزینه های کلانی دارد، این هزینه ها در میزان تاثیرگذاری و موفقیت آن نقش بسزایی دارد، زیرا تدارک دیدن برخی امکانات از قبیل سرویس رفت و برگشت و غیره در میزان استقبال و حضور مردم تاثیر مثبتی می گذارد و همچنین تامین مخارجی که جهت برگزاری برنامه های دینی و فعالیت های اجتماعی فرهنگی شیعیان که واقعا نیازمند تقویت می باشد؛ ثالثا کمک های مادی و عینی که شیعیان به قشر فقیر مردم تقدیم می کنند می تواند در روند نشر تشیع نقش موثری داشته باشد که این یکی از شگرف های بی نظیر دین اسلام جهت بازکردن گوش ها و دل ها و یکی از مخارج زکات نیز بوده است.
همچنین داشتن یک نشریه مربوط به شیعیان یکی از نیازهای کاملا محسوس می باشد که این نشریه با پرداختن به موضوعات و مسائل مطرح شده می تواند در زمینه مذهبی، فرهنگی و همچنین اجتماعی ثمره های خوبی به دست شیعیان سودان بدهد.
به نظر من یکی از بزرگ ترین مشکلات پشتیبانی و ارسال کمک ها که در سال های قبل صورت گرفته بود ناهماهنگی و بی اطلاعی بوده است، لذا چنانچه مراجع عالیقدر تقلید و یا سازمان های تبلیغی قصد پشتیبانی از نشر مذهب جعفری در سودان داشته باشند، من توصیه می کنم که ارتباط مستقیم ایجاد بکنند و بدون واسطه اقدام کنند، همچنین می توانند با مشورت و رایزنی با افرادی مطلع از احوال سودان مانند حاج آقا ابراهیم انصاری، مدیر کل بخش آفریقا در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، نوع پشتیبانی های مورد نیاز و روش های برتر تقدیم آن به راحتی تشخیص بدهند، به ویژه که حاج اقا انصاری فردی با تجربه و روابط فوق العاده با جریانات اسلامی مختلف در سراسر سودان است و از شیعیان اطلاعات بسیار ارزنده ای دارد؛ زیرا بنده اطلاع دارم که طی سال های اخیر کمک هایی به طور منظم از طرف برخی سازمان ها و دفاتر مراجع عالیقدر صورت می گیرد، اما به دلیل یک سری مسائل این کمک ها مرتبا از مقصد اصلی منحرف می شود و به فعالیت های غیر موثر اختصاص داده می شود، زیرا هنگامی که افراد مکلف به ادای این کمک ها از وضعیت شیعیان در کل سودان بی خبر باشند و یا مفضول را بر افضل تقدیم کنند، مسلما که چنین اتفاقی خواهد افتاد و بیت المال مسلمین به هدر خواهد رفت.
اما به عنوان مثال می توانم پیشنهاد یکی از برادران مبنی بر ایجاد چاپخانه را مطرح کنم، که به نظر بنده چنین پروژه ای در واقع می تواند سه مشکل اساسی شیعیان سودان را برطرف کند. با احداث چنین پروژه ای می توان مشکل بیکاری بین شیعیان سودان را تا حدودی حل کرد، ثانیا می توان از این پروژه به عنوان منبع درآمدزا جهت پشتیبانی مالی و کمک به فعالیت های تبلیغی استفاده کرد وهمچنین می تواند در راستای ایجاد یک منظومه اقتصادی برای شیعیان گامی بلند باشد، ثالثا مشکل کمبود کتاب و نشریه علوم اهل بیت علیهم السلام کاملا حل می شود. البته جهت تضمین موفقیت در چنین پروژه ای دو نکته باید کاملا رعایت شود، فعالیت اصلی این پروژه - تبلیغ مذهب جعفری - باید کاملا مخفی بماند، به عبارت دیگر باید چاپ دفتر مدرسه، کتاب درسی و یا حتی روزنامه به عنوان فعالیت ظاهری این پروزه معرفی شود؛ اما نکته دوم که به نظر از اولی نیز مهم تر است، پروژه باید تحت نظارت کامل سازمان احداث کننده باشد زیرا ما نمی خواهیم تجربه تلخ مرکز تبلیغی الکوثر تکرار شود، مرکزی که به وسیله برخی افراد مدعی تشیع از بین رفت.
با توجه به اکثریت سنی مردم سودان و وهابی بودن برخی از آنها روابط شیعیان با دیگر قشرهای جامعه را چگونه می بینید؟
عبدالقادر: روابط شیعیان سودان با اغلب اقشار جامعه روابط خوب و عاری از مشکلات و درگیری می باشد، اما وهابی ها و سلفی ها در سودان نه فقط با شیعیان بلکه با تمام جریانات دیگر نیز درگیری دارند، البته وهابی ها بلادرنگ با فرد مستبصر قطع رابطه می کنند لذا درگیری میان شیعیان و وهابی ها به ندرت اتفاق می افتد.
چالش های کنونی پیش روی شیعیان که ناشی از گفت وگو با دیگر جریانات چه اسلامی یا غیر اسلامی است، چیست؟
عبدالقادر: در سودان گفت وگوهای شیعه - سنی و حتی شیعه - مسیحی به دلیل نبود امکانات کاملا به صورت فردی صورت می گیرد، اما به دلیل برتری عقیدتی، اصولی و استدلالی مکتب اهل بیت علیهم السلام بر تمام مذاهب و ادیان دیگر هیچ چالش فکری ناشی از گفتگو در پیش روی شیعیان سودان وجود ندارد، البته چالش های دیگری مانند وضعیت ضعیف تبلیغ و فردی بودن آن و یا تربیت نسل آینده شیعه وجود دارد و از طرفی دیگر محاصره های اقتصادی اعمال شده از طرف دولت تعدادی از شیعیان را به استفاده از تقیه ناگزیر کرده است تا حدی که استفاده از تقیه در برخی مواضع به خود تشیع در سودان نیز لطمه می زند، زیرا ما امید داریم که در آینده انتشار مذهب تشیع در سودان به یک واقعیت انکار ناپذیر تبدیل شود.
با توجه به وضعیت مذهبی، اجتماعی و سیاسی شیعیان سودان شما چه توصیه ای به شیعیان سودان دارید؟
عبدالقادر: با توجه به وضعیت مذهب اهل بیت علیهم السلام در سودان، مبلغان را به فعالیت و تبلیغ مداوم و سازماندهی شده توصیه می کنم، نه دوره ای فاقد برنامه تا فعالیت هایشان تاثیر جامع و فراگیری داشته باشد، زیرا ارتباط برخی مستبصران سودان با تشیع صرفا در شرکت در مناسبت های تولد و شهادت معصومین علیهم السلام خلاصه می شود و این یک مشکل بزرگی است، زیرا اقلیت مذهبی همیشه نیازمند قرار گرفتن در محیط عقیدتی خود می باشد و در غیر این صورت از بین خواهد رفت، چرا که شیعه سودان یک اقلیت مذهبی تازه تشکیل شده است؛ از طرفی دیگر شیعیان سودان باید تمام تلاش خود را مبذول کنند و تقصیر را به عهده نبود امکانات نیاندازند.
از لحاظ اجتماعی شیعیان سودان نیازمند ایجاد جایگاه در جامعه سودان هستند که این فقط و فقط با تقویت ساختار جامعه شیعه به وسیله ایجاد وحدت و همبستگی به علاوه داشتن حضوری مثبت و ستایش برانگیز در جامعه، قابل دستیابی می باشد.
اما از لحاظ سیاسی بهتر است در زمان حاضر شیعیان سودان فعالیت سیاسی نداشته باشند، زیرا به جز ایجاد درگیری بیشتر با دولت هیچ سود دیگری ندارد.
به نظر شما راه حل مناسب برای مشکلات جوانان چیست؟ به ویژه که ما شاهد تهاجم فرهنگی غرب علیه جهان اسلام هستیم. چکونه می توان از فرار و هجرت جوانان و دانشمندان به غرب جلوگیری کرد و از دانش و استعداد آنها خدمت به اسلام و ملت خود استفاده کرد؟
عبدالقادر: به نظر من راه حل این مشکل بزرگ جهان اسلام در سه نکته مهم و اساسی خلاصه می شود؛ اولا باید به تربیت درست و اسلامی نسل آینده اهتمام کنیم تا بعدا جوانانی با اخلاق ناب اسلامی و حس مثبت ملی گرایی به جامعه خود تقدیم کنیم، جوانانی که آخرت را بر دنیا و میهن خود بر خارج مقدم بدانند، که علی رغم اهمیت این مطلب، بی توجهی اغلب جامعه های جهان اسلام به آن کاملا احساس می شود؛ ثانیا دولت ها باید در راستای ایجاد فرصت های شغلی و محیط های علمی متناسب با علم دانشمندان و توقعات جوانان تلاش کنند، تا بتوان از علم و توان این جوانان با استعداد به صورت بهینه استفاده کرد؛ ثالثا باید جوانان و دانشمندان را جهت فعالیت و خدمت به دین و ملت خود وادار کرد، چه به وسیله ترغیب معنوی مانند تهیه وضعیت اجتماعی مناسب تا به جایگاه و نوع فعالیت خود افتخار کنند و یا به وسیله ترغیب مادی مانند فراهم کردن مزایای مالی مناسب، جوانان را به سوی فعالیت و کار بیشتر تشویق کرد.
آینده انتشار مذهب اهل بیت علیهم السلام را در سودان چگونه ارزیابی می کنید؟
عبدالقادر: علی رغم وجود تمام مشکلات که واقعا می توانست تبلیغ و نشر مذهب اهل بیت علیهم السلام را متوقف کند، مذهب جعفری در سودان میان جوانان روشنفکر رواج پیدا کرده است؛ زیرا که مکتب اهل بیت علیهم السلام تنها مکتبی است که به خوبی توانسته است جوابگوی تمام نقدها و اشکال های مطرح شده از طرف غرب درباره اسلام باشد، درست است که با در نظر گرفتن فشارهای شدید جهانی که علیه جمهوری اسلامی، حزب الله لبنان و عراق اعمال می شود و از طرفی دیگر تهاجم وهابی ها علیه شیعه، تشیع در سودان در زمان حاضر در مرحله ای بسیار مهم و موثر به سر می برد، که نیازمند برنامه ریزی دقیق و پشتیبانی حقیقی است که اگر تامین شود وضعیت انتشار مذهب جعفری پیشرفت جهشی خواهد داشت.
فعالیت خودتان و هیات شریف ادریس را از گذشته تا حال چگونه توصیف می کنید؟
عبدالقادر: شکل گیری این هیئت به این شرح بود که در ابتدا به عنوان یک خانقاه صوفی پس از اخذ مجوز از برخی شیخ های صوفی، با تدریس عرفان و تصوف شروع به فعالیت کردیم، اما الآن به شکل هیئتی در آمده است که تمام مناسبت های تولد و شهادت معصومین علیهم السلام را برگزار می کند و از طرفی دیگر نیز علوم مکتب اهل بیت علیهم السلام از قبیل احکام، استدلال، عقائد و تفسیر المیزان در این هیئت تدریس می شود، همچنین هیئت از انجمن الزهراء علیها السلام در راستای آموزش علوم دینی و احکام به زنان مستبصر پشتیبانی می کند. از طرفی دیگر هیئت با برقراری ارتباط با مراکز تعیین اوقات شرعی و استهلال شیعه توانسته است که میان برخی از شیخ های صوفی به عنوان مرجع جهت اعلام شروع و پایان ماه های قمری شناخته شود. همچنین در راستای نظارت و سرپرستی از مراکز آموزش علوم دینی دیگر و تبلیغ مذهب جعفری در برخی شهرستان ها نیز فعالیت های موثری دارد و در حال حاضر نیز با برخی مراکز فرهنگی، مدرسه ها و دانشگاه ها روابط خوبی ایجاد کرده است.
توصیه شما به جوانان شیعه اعم از سودان یا کشورهای دیگر چیست؟
عبدالقادر: بنده خود را سزاوار دادن چنین پیامی نمی دانم، لذا من پیام و توصیه های مراجع تقلید را یاد آور می شوم؛ بزرگوارانی مانند آیت الله سیستانی و آیت الله خامنه ای که معتقدند شیعیان باید در راستای وحدت و اقتدار امت اسلام کوشش کنند، باید به عقائد دیگران احترام قائل باشیم تا متقابلا عقائد و مقدسات خود محل احترام دیگران شود و هنگامی که مردم خیر را در شیعیان مشاهده کنند حتما از آنها تبعیت خواهند کرد، همان طور که امام معصوم علیه السلام فرمودند: اگر مردم، کلام حسن ما را بشنوند حتما از ما تبعیت خواهند کرد؛ به این دلیل پیروان مکتب اهل بیت باید فضایل و علوم اهل بیت را با کردار و رفتار خوب خود تبلیغ کنند نه صرفا گفتار.