توصیف آخرت و ویژگی های آخرت از دیدگاه قرآن

شیعه نیوز | دنیای آخرت چه شکلی است؟ این سوالی است که تمام انسانها در ذهن خود دارند. در برخی از آیات قرآنی و روایات حقایقی درباره آخرت وجود دارد که اهمیت آن را بیان می کند.

به گزارش «شیعه نیوز»، در قرآن بر اهمیت آخرت تأکید شده و ایمان به آن از اصول دعوت همه پیامبران بوده است. تقریبا در بیش از یک سوم آیات قرآن در مورد آخرت یا همان معاد صحبت شده است. به اعتقاد برخی از عالمان آخرت پس از پایان زندگی دنیوی آغاز می شود، اما به نظر گروهی دیگر، آخرت در این دنیا نیز هست و بر دنیا احاطه دارد.

یکی از آیات مورداستناد این گروه آیه 49 سوره توبه است:

«وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةُ بِالْکَفِرِین»؛بی ‏تردید جهنَّم بر کافران احاطه دارد. (خراسانی، «آخرت»، ص98و99)

آخرت

بسیاری از انسانها دوست دارند تا از چگونگی زندگی انسان در برزخ و آخرت و ماهیت آنها آگاه باشند. اینکه آخرت به چه شکلی است و جهان برزخ چگونه است بر انسانها پوشیده است و انسان تا خود وارد برزخ نشود نمی تواند درک کاملی از آن داشته باشد. اما برخی از آیات قرآن تصویری از آخرت را برای انسان ترسیم کرده است که می توان تا حدودی ویژگی های آن را بیان کرد.
آخرت چیست؟

پاسخی که عقل آن را تائید می کند این است که آخرت باطن همین دنیا می باشد. همانطور که در ادامه می خوانید بر اساس قرآن و برخی روایات می توان این پاسخ را اثبات کرد.
دلایل قرآنی :

1. «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَباتُهُ ثُمَّ یَهیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطاماً وَ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٌ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُور».(سوره حدید آیه 20)

بدانید که زندگی دنیا بازیچه و لهو و زینت و تفاخر بین شما و تکاثر در اموال و اولاد است مثل آن بارانی است که کفار از روییدن گیاهانش به شگفت درآیند، و گیاهان به منتها درجه رشد برسند، در آن هنگام به زردی گراییده خشک می شوند، دنیای کفار نیز چنین است، البته در آخرت عذاب شدیدی است، و هم مغفرت و رضوانی از ناحیه خداست، و زندگی دنیا جز متاعی فریبنده نمی باشد.

در این آیه قسمت «وَ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ...» را می توان به لَعِبٌ عطف کرد و به این ترتیب معنا اینگونه می شود که همین زندگی ظاهری دنیا که از این پنج چیز تشکیل یافته است یک باطنی دارد که آنها به صورت عذاب شدید و یا مغفرت و رضای خدا بوده و بدین نحو جلوه می نماید.

2. «إِنَّ الَّذینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعیرا»(سوره نساء، آیه 10)

آنان که مال یتیمان را به ستمگری می خورند در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنم فرو می برند و به زودی به دوزخ در آتش فروزان خواهند افتاد.

در این آیه خداوند می فرماید کسانی که ظالمانه مال یتیم را می خورند، در واقع آتش می خورند. این آیه نمی گوید این افراد در زمان و مکانی دیگر آتش خواهند خورد بلکه ظاهرش این است که همین مال یتیم برای آنها آتش است و چون در اینجا چیزی آتش نگرفت پس معلوم می شود که منظور ظاهر نیست و آتش، در باطن است.

3. «کَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقینِ /لَتَرَوُنَّ الْجَحیم »؛ نه،قطعاً اگر به علم الیقین برسید/آن وقت دوزخ را خواهید دید.( سوره تکاثر آیه 5و6)

این آیه در ظاهر می گوید که اگر اینان علم الیقین داشتند آتش را مشاهده می کردند، اما گفته نشده است که در زمان و مکانی دیگر بلکه همین جا آتش وجود دارد و این افراد نمی توانند مشاهده کنند. این افراد که ظاهر را مشاهده می کنند پس حتما این آتش باید در ظاهر دنیا نباشد و غیر از ظاهر هم چیزی جز باطن نیست. پس آتش در باطن همین دنیاست.

4. «یَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُون »؛ آنها تنها ظاهری از زندگی دنیا می دانند و از آخرت غافلند.( سوره روم آیه 7)

در این آیه خداوند فرموده است که آن افراد ظاهر دنیا را می دانند، هر مخاطبی از این جمله می تواند بفهمد که آن افراد باطن دنیا را نمی دانند و به طور عادی انتظار می رفت که گفته شود آنها از باطن دنیا غافلند، اما گفته شده است که آنها از آخرت غافلند. واضح است که این سیاق گویای این مطلب می باشد که آخرت باطن دنیاست. همانگونه که مثلاً به دوست خود می گوییم تو ظاهر کلام من را فهمیدی و چیز دیگر را نفهمیدی و منظور این است که باطن حرف من را نفهمیدی.

مرگ و آخرت

5.«وَ ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلَّا لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ».(سوره عنکبوت، آیه 64)

و این زندگی دنیا چیزی جز لهو و بازی نیست و به درستی که زندگی حقیقی، آخرت است اگر بنای فهمیدن داشته باشند.
دلایل روایی:

در برخی روایات نیز می توان نمونه هایی از این مسئله را مشاهده کرد:
1.خواب غفلت

رسول مکرم اسلام (ص) فرمود:

«النَّاسِ نِیَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا»؛ مردم اکثراً در خواب غفلت به سر می برند، همین که مردند بیدار می شوند (و بسیاری از حقایق برایشان روشن می شود.)(تنبیه الخواطر و نزهة النواظر،ج 1،ص 150)

بنابراین آتش برزخ و قیامت همین الان هم هست، ولی به خاطر اینکه جوارح و حواس باطنی بسیاری به خاطر زرق و برق دنیا و گناهان از کار افتاده، این آتش را حس نمی کنند، اما در آستانه مرگ که قرار می گیرند پرده های هوی و هوس کنار می رود و حقایق برای همه آشکار می شود.
1. روایت معراج

پیامبراکرم(ص) در شب معراج خود برخی از جهنمیان را مشاهده کردند.(تفسیر نمونه ، ج 27 ، ص319؛ تفسیر نور الثقلین، ج 1،ص 291، ح 1157)

آنان افرادی بودند که در دنیا اعمال بدی را مرتکب شده بودند و به واسطه اعمال مختلف، به عذاب های مختلفی دچار شده بودند.

دین وسیله ای است که توجه انسان را از دنیا جدا می کند و انسان را متوجه و متذکر به آخرت می کند.
2. حدیث حقیقت

بسیاری از انسانها تصور می کنند که ظاهر و باطن با یکدیگر متفاوت است در حالی که ظاهر ظهور همان باطن است و اصلاً ظاهر بدون باطن معنایی ندارد. ما در عین حال که در ظاهر هستیم می توانیم به باطن توجه کنیم و ذکر گفتن چیزیست که همین کار را برای انسان انجام می دهد.

پیامبر (ص)، یک روز صبح، پس از برگزاری نماز صبح با اهل صفه، چشمش به جوانی افتاد با وضعیتی خاص، که توجه حضرت را جلب کرد. او حارثة بن نعمان انصاری بود. حضرت جویای احوال وی شد; و آنگاه صحبت هایی مطرح شد که به عنوان «حدیث حقیقت » شناخته می شود.

مرحوم کلینی در کتاب اصول کافی در باب «حقیقت ایمان و یقین» از «کتاب ایمان و کفر» درباره دیدار پیامبر (ص) و حارث، دو حدیث نقل کرده است که هر دو از قول امام صادق (ع) می باشد. مضمون این دو حدیث یکی است.

در این گفتگو اینگونه آمده است:

حارث به پیامبر (ص) می گوید گویا عرش پروردگارم را می نگرم که برای حساب گسترده گشته و گویا اهل بهشت را می بینم که در بهشت یکدیگر را ملاقات می کنند که گویا ناله اهل دوزخ را در میان دوزخ می شنوم.

پیامبراکرم(ص) فرمود:

او بنده ای است که خداوند دلش را نورانی فرموده و خطاب به او فرمود:

بصیرت یافتی، ثابت باش. جوان گفت:ای رسول خدا، از خدا بخواه شهادت در رکابت را روزی ام کند. رسول خدا(ص) برای او دعا فرمود. مدتی نگذشت که در جنگی همراه پیغمبر بیرون رفت و بعد از نه نفر شهید گشت و او دهمین شهید آن جنگ بود.(انوار جلیه با تعلیق و تصحیح و مقدمه استاد جلال الدین آشتیانی)

جوانی که به درجاتی از کمال رسیده بوده است بهشت و جهنم را می دیده است و پیامبر (ص) هم به نحوی بر آن صحه گذاشته اند. این مسأله تاکید می کند که بهشت و جهنم مکان و زمانی دیگر ندارد بلکه به گونه ای بوده است که آن جوان در همان زمان و مکان در ورای ظاهر امری دیگر را مشاهده می کرده است.

توصیه های قرآنی و روایی درباره آخرت

«آن سرای آخرت را برای کسانی قرار می دهیم که اراده برتری ‏جویی در زمین و فساد ندارند.» (سوره قصص، آیه 83)

«زندگی دنیا، چیزی جز بازی و سرگرمی نیست و سرای آخرت، برای آنها که پرهیزگارند، بهتر است. آیا نمی ‏اندیشید؟!»(سوره انعام، آیه 32)

«دنیا مزرعه آخرت است.» (ابن ابی جمهور، عوالی اللیالی، ج1، ص267)

«کسی که آخرت را بسیار یاد کند، گناهش کم می شود.» (آمدی، غررالحکم، 146)

«کسی که در طول شبانه روز مهم ترین همتش آخرت باشد، خدا بی نیازی را در دلش جای می دهد و کارش را سامان می دهد و از دنیا نمی رود، مگر آنکه روزی اش را کامل دریافت کرده باشد.»(ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص48)