«شیعه نیوز»: با توجه به اهمیت مردمی کردن زیارت و کاهش تصدی‌گری در اعزام‌ها، سازمان حج و زیارت چگونه می‌تواند این نقش را در زیارت عتبات به درستی ایفا کند؟
به گزارش «شیعه نیوز»، سومین جلسه شورایعالی حج در دولت سیزدهم روز گذشته برگزار و در این جلسه سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان سفر آسان، ارزان و دلنشین را سه رکن مهم برنامه‌های زیارتی دانست و گفت: مهم‌ترین مأموریت دستگاه‌های مسوول، مردمی کردن عملیات زیارت است.
افزایش سفرهای انفرادی به عتبات با اجرای شیوه نوین اعزام‌ها
موضوع مردمی کردن زیارت یکی از اموری است که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است؛ تا جایی که سفرهای زیارتی به عتبات که توسط یک شرکت انجام می‌شد، اکنون توسط دفاتر زیارتی مختلف در حال انجام است.
البته ممکن است که شیوه نوین سفرها به عتبات را بتوان مردمی کردن زیارت برشمرد، اما تجربه اجرایی شدن چنین اعزام‌هایی نشان می‌دهد که به دلیل برخی مشکلات در مدیریت سفر و نبود تجربه مناسب توسط برخی دفاتر زیارتی در اعزام زائران، نارضایتی‌هایی در سفر کربلا ایجاد شده است. حتی گزارش‌ها حاکی از افزایش خارج از چارچوب یعنی همراه با کاروان‌های غیرمجاز یا حتی سفرهای انفرادی به عتبات است.
چرا با وجود افزایش تقاضا برای سفر عتبات، تعداد زائران کاروان‌های مجاز بیشتر نشده؟
در اوایل دهه ۹۰ که اعزام‌ها فقط از طریق یک شرکت انجام می‌شد، سالانه بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر غیر از ایام اربعین به زیارت عتبات مشرف می‌شدند. البته در آن ایام اربعین رونق کنونی را نداشت و تعداد زائران محدود بود، اما اکنون که استقبال از سفرهای زیارتی به عتبات افزایش یافته است، در نیمه نخست سال جاری بدون احتساب زائران اربعین، حدود ۴۰۰ هزار نفر در قالب کاروان‌های زیر نظر سازمان حج و زیارت به عتبات سفر کردند و شمار قابل توجهی از افراد به صورت انفرادی یا با کاروان‌های غیرمجاز راهی کربلا شدند.
مردمی کردن زیارت موضوعی است که باید سال‌ها قبل توسط مسؤولان اجرایی می‌شد اما نحوه اجرای آن به ویژه در سفرهای زیارتی به خارج از کشور باید با رعایت همه جوانب صورت گیرد تا این سفرها با نظارت مناسبی انجام شود.
پس از برقراری سفر به عتبات در دوران کرونا، شیوه جدید سفر زیارتی اجرا شد و نه تنها یک شرکت، بلکه دفاتر زیارتی توانمند هم امکان اعزام زائران به عتبات را داشتند. برخی از دفاتر موفق عمل کردند و رضایت زائران را به ارمغان آوردند، اما برخی از دفاتر زیارتی هنوز هم با گذشت حدود ۲ سال از برقراری سفر عتبات نتوانسته‌اند که اعزامی مناسب برای زائران فراهم سازند و همین امر هم موجب کاهش سطح رضایتمندی زائران در سفر به عتبات شده است.
کاهش سطح رضایت زائران از خدمات کاروان‌های عتبات
البته ممکن است که مسوولان مربوطه حاضر به پذیرش کاهش سطح رضایت زائران در سفر عتبات نشوند، اما بررسی‌های خبرنگار فارس نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی از زائران پس از بازگشت از سفر، از سطح ارائه خدمات کاروان‌ها رضایت ندارند و بسیاری هم دیگر این موضوع را پیگیری نمی‌کنند تا در گزارش‌های سازمان حج و زیارت این نارضایتی ثبت شود.
در کنار نامناسب بود اسکان در برخی هتل‌های زیر نظر کاروان‌های سازمان حج و زیارت، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باعث شده سطح رضایت زائران را از همراهی با کاروان‌های رسمی کاهش دهد، وعده‌های غذایی و تغذیه است. غذاهایی که در اختیار زائران عتبات قرار می‌گیرد، از کیفیت مناسبی برخوردار نیست و آشپزخانه مرکزی در سال‌های اخیر نتوانسته موفق عمل کند و غذای مناسبی در اختیار کاروان‌ها قرار دهد.
در دو سال اخیر برخی از زائرانی که با کاروان‌های زیر نظر سازمان حج و زیارت راهی کربلا شده بودند، برای سفر مجدد به عتبات خواستار تغییر نوع اعزام شده و حتی دفاتر زیارتی قبلی را برای سفر دوباره انتخاب نکردند. این امر در سفرهای زائران شهرهایی غیر از تهران بیشتر صدق می‌کند و هتل‌ها با کیفیت نامناسب برای برخی زائران استان‌های کشورمان باعث شده که سفرهای غیررسمی افزایش یابد.
حمایت دولت سیزدهم از سفر عتبات و جلوگیری از افزایش قیمت اعزام‌ها
البته در این مسیر نباید تلاش‌های دولت سیزدهم برای ارزان کردن سفرهای زیارتی را نادیده گرفت. از سال جاری با تخصیص ارز با نرخ ثابت به سفر عتبات، هزینه این سفرها که با نوسان قیمت دلار تغییر می‌کرد، دیگر ثابت ماند و زائران با مدیریت هزینه‌ها توانستند سفری ارزان را نسبت به گذشته تجربه کنند. چرا که در صورت نبود حمایت دولت از سفرهای زیارتی، اکنون هزینه سفر عتبات بیش از ۲۰ درصد نسبت به قیمت کنونی افزایش پیدا می‌کرد.
دولت سیزدهم نشان داده که به موضوع زیارت نگاهی فراگیر دارد. این امر نه تنها در حمایت از سفرهای زیارتی، بلکه در برپایی جلسات شورایعالی حج مشهود است. اما مسوولان مجری سفرهای زیارتی هم باید نسبت به اعزام‌ها حساسیت بیشتری داشته باشند و به جای نقش مجری‌گری، به نظارت بیشتر بپردازند تا مردمی کردن زیارت به معنای واقعی محقق شود.
نظارت به جای اجرا در سفرهای زیارتی به عتبات
در سال‌های اخیر سازمان حج و زیارت سعی کرده که بیشتر وظیفه نظارتی داشته باشد. با این وجود، در برخی امور هنوز هم تصدی‌گری در اجرای اعزام‌های عتبات و خدمات‌دهی به زائران وجود دارد و این سفرها چندان مردمی نشده است.
در سال جاری استقبال از سفرهای زیارتی افزایش یافته است و این روند در سال‌های آینده هم توسعه می‌یابد. بر همین اساس در صورتی که اعزام‌ها مدیریت نشود و سطح خدمات به زائران نیز از سوی برخی دفاتر که به تازگی در زمره مجریان اعزام قرار گرفته‌اند، بهبود پیدا نکند، سازمان حج و زیارت موقعیت تصدی‌گری و حتی نظارت را در سفر عتبات از دست خواهد داد و سفرهای انفرادی و گروهی با کاروان‌های غیرمجاز افزایش می‌یابد.
البته در ماه‌های گذشته برخی از دفاتر زیارتی به جای ایجاد ظرفیت جدید در قالب کاروان زیر نظر سازمان حج و زیارت اقدام به راه‌اندازی کاروان غیرمجاز کردند. زائران باید به این نکته توجه کنند که مسوولیت سفر به عتبات خارج از چارچوب سازمان حج و زیارت بر عهده خودشان است و این سازمان نیز در صورت بروز مشکل یا حتی کاهش کیفیت خدمات ارائه شده توسط کاروان، وظیفه‌ای ندارد.
در سال جاری هر ماه حدود ۷۰ هزار ظرفیت برای سفر به عتبات در قالب کاروان‌های رسمی ایجاد می‌شود. استقبال از سفرها هم بیش از گذشته است اما همچنان برای مردمی کردن زیارت عتبات باید با افزایش نقش کارگزاران که از بدنه مردم هستند، ابن سفرها را مدیریت کرد. در حج تمتع هم چنین موضوعی صدق می‌کند که در گزارش‌های بعدی به این امر نیز می‌پردازیم.