شبکه‌های اجتماعی و سیاستگذاری فرهنگی در حوزه عفاف و حجاب

به گزارش «شیعه نیوز»، پنجمین وبینار آموزشی فرهنگسرای سرو با موضوع شبکه‌های اجتماعی و سیاستگذاری فرهنگی در حوزه عفاف و حجاب با حضور محمدصادق افراسیابی، معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی(مرکز سابق فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) روز چهارشنبه ۲۹ بهمن ماه برگزار شد.

در این وبینار، افراسیابی به تحلیل موضوع «شبکه‌های اجتماعی و سیاستگذاری فرهنگی در حوزه عفاف و حجاب» پرداخت و گفت: امروزه استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها با سبک زندگی دانشجویان گره خورده است. این شبکه‌ها در سرانه اینترنت مصرفی دانشجویان جایگاه مهمی پیدا کرده و به نظر می‌رسد عادت‌واره دانشجویان در حوزه‌های مختلف نظیر مطالعه، تفریح، اطلاع از آخرین اطلاعات، اخبار و سایر زمینه‌های سبک زندگی، تحت تأثیر شبکه‌های مذکور قرار گرفته است.

وی با اشاره به اینکه در این نشست تلاش دارد با هدف ارائه پیشنهاداتی در حوزه سیاستگذاری فرهنگی به دو سؤال اساسی که شیوه استفاده دانشجویان از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف چگونه است؟ و برای بهينه‌سازی الگوی استفاده جوانان از شبكه‌های اجتماعی نیازمند اتخاذ چه راهبردها و سیاست‌هایی هستیم؟ پاسخ دهد، گفت: یافته‌های گزارش حاکی از آن است که امروزه تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های پیام‌رسان ابزار اصلی دانشجویان برای شبکه‌سازی، کار شبکه‌ای، هم‌افزایی شبکه‌ای، کسب سرمایه‌های اجتماعی و مشروعیت در فضای مجازی و بازتولید هویت در فضای مجازی است به گونه‌ای که ۷۳ درصد دانشجویان اذعان کرده‌اند که از اینترنت تلفن همراه برای انجام امور روزمره خود استفاده می‌کنند

.
رویکرد منفعلانه ۸۳ درصد از دانشجویان در فضای مجازی

معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی ادامه داد: همچنین ۵۷ درصد دانشجویان معتقدند که در صورتی که فقط نیم ساعت برای استفاده از اینترنت فرصت داشته باشند در این زمان محدود، از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ استفاده خواهند کرد. براساس یافته‌های پژوهش رویکرد ۸۳ درصد دانشجویان در فضای مجازی منفعلانه است و به اموری نظیر به اشتراک گذاری، دانلود، دنبال کردن، مرور صرف مطالب و حضور غیرهدفمند مشغول هستند

شبکه‌های اجتماعی و حیازدایی

وی با اشاره به اینکه براساس پژوهش صورت گرفته جمعاً ۶۰ درصد از کاربران شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده‌اند که حضور و استفاده از شبکه‌های اجتماعی باعث شده است تا امکان ارتباط صمیمانه‌تر با جنس مخالف فراهم شود، گفت: از این منظر می‌توان تحلیل کرد که حضور در شبکه‌های اجتماعی در مسئله حیازدایی از جامعه تا حدودی مؤثر بوده‌اند. برای مقادیر تأثیرپذیری پایین (کم، خیلی کم و اصلا) درصد فراوانی ۴۰% است.

عضویت در فضای مجازی چه تأثیری بر پوشش افراد دارد؟

افراسیابی در بیان نتایج پژوهش این سؤال که پوشش افراد در محیط خارج از فضای مجازی تا چه حد متأثر از عضویت افراد در شبکه‌های اجتماعی بوده است؟ گفت: ۱۴% از اعضای شبکه‌های اجتماعی معتقد هستند که سبک پوشش آنان متأثر از عضویتشان در شبکه‌های اجتماعی است. ۳۲% افراد معتقدند تا حدودی از شبکه‌های اجتماعی تأثیر پذیرفته­‌اند و در نهایت حدود ۵۴% از افراد تأثیرپذیری اندکی از شبکه‌های اجتماعی در مقوله پوشش داشته و یا اصلاً تأثیر نپذیرفته‌اند.

وی ادامه داد: در پاسخ به این سؤال که نوع بیان و الفاظ شما تا چه حد تحت تأثیر عضویت در شبکه‌های اجتماعی بوده است؟ ۳۷ درصد از افراد معتقد بودند که نوع بیان و الفاظ آنها به میزان بالایی (کاملا، خیلی زیاد و زیاد) تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی است. ۱۷ درصد معتقد بودند که تا حدودی تأثیر پذیرفته­‌اند و بیش از ۴۵ درصد از افراد هم معتقد بودند که به میزان اندکی تأثیر پذیرفته­‌اند و یا اصلاً تأثیر نگرفته‌اند.

عمده محتوای مصرفی دانشجویان

معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی در ادامه گفت: عمده محتوای مصرفی دانشجویان، اخبار، اطلاعات و تحلیل‌های سیاسی است. به‌گونه‌ای که ۲۱,۴ درصد دانشجویان اذعان کردند که در اولویت اول خود اخبار، اطلاعات و تحلیل‌های سیاسی را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. دلیل تفاوت شیوه استفاده دانشجویان با عموم مردم در مصاحبه‌های عمیق بررسی شد. به نظر می‌رسد عدم پاسخگویی نظام رسانه‌ای کشور به نیازهای دانشجویان، بی‌توجهی زیست بوم دانشگاهی به نیازهای دانشجویان، محدودیت‌های اعمال شده در دانشگاه برای فعالیت سیاسی دانشجویان و فاصله و شکاف میان گفتمان قدرت و گفتمان اجتماعی از دلایل این امر است.

وی در تحلیل الگوی استفاده از شبکه‌های داخلی و خارجی از سوی دانشجویان گفت: مجموعاً ۷۶,۷۴ درصد دانشجویان از تلگرام یا واتس اپ برای فعالیت‌های درسی یا پژوهشی خود استفاده می‌کنند. ۵.۹۴ درصد دانشجویان از لینکداین برای فعالیت‌های درسی یا پژوهشی خود و ۰.۶۹ درصد دانشجویان از شبکه‌های اجتماعی داخلی برای فعالیت‌های درسی یا پژوهشی خود استفاده می‌کنند.

افراسیابی در خصوص نگرش دانشجویان نسبت به شبکه‌های اجتماعی، گفت: نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد: ۵۰,۲ درصد دانشجویان معتقدند شبکه‌های اجتماعی به بخشی از زندگی روزمره آنها تبدیل شده است. ۴۸.۳ درصد دانشجویان معتقدند می‌توانند بسیاری از اطلاعات مفید را در شبکه‌های اجتماعی پیدا کنند. تحلیل یافته‌های پیمایش بیانگر آن است که نگرش اکثر دانشجویان نسبت به شبکه‌های اجتماعی مثبت است.

وی در خصوص شیوه‌های اصلاح الگوی استفاده از شبکه‌های اجتماعی گفت: اقدامات فرهنگی، الگوسازی در دانشگاه‌ها و سیاستگذاری عمومی سه محور اقداماتی است که باید صورت بگیرد. در بخش فرهنگ‌سازی؛ آموزش و ارتقای سواد رسانه‌ای در دانشگاه‌ها، شامل؛ افزایش سواد دیجیتال، رژیم مصرف رسانه‌ای، ارتقای تفکر انتقادی در دانشجویان، رسانه‌شناسی و استفاده از ظرفیت‌ها و تولید محتوا و کنشگر بودن در شبکه‌های اجتماعی راهکارهای پیشنهادی است.

وی ادامه داد: در حوزه فرهنگ همچنین می‌توان از ظرفیت خانواده‌‌ها در آموزش، فرهنگ‌سازی استفاده از شبکه‌های اجتماعی در سطح جامعه، آموزش ممنوعیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی در برخی مواقع خاص استفاده کرد.

افراسیابی در خصوص نحوه روش‌های الگوسازی در دانشگاه‌ها، گفت: افزایش فعالیت‌های مشارکتی در محیط‌های آموزشی، ایجاد انگیزه برای حضور اساتید در شبکه‌های اجتماعی، افزایش مشارکت در شبکه‌های اجتماعی با برگزاری دوره‌های آموزشی و افزایش مهارت برای اساتید و دعوت از اساتید برای ایجاد گروه‌های و کانال‌‌ها از جمله پیشنهادها در این خصوص است. همچنین برای سیاست‌‌گذاری کلان در دانشگاه‌ها باید تدوین مرامنانه اخلاقی استفاده از موبایل، اصلاح زیرساخت‌های فنی در دانشگاه‌ها و استفاده از شبکه‌های اجتماعی در دانشگاه‌‌ها باید مد نظر قرار گیرد.

وی در بخش سوم شیوه‌های اصلاح الگوی استفاده از شبکه‌های اجتماعی که به سیاستگذاری عمومی در این بخش اختصاص دارد، گفت: برای این مهم باید هدفمند شدن توقع نهادهای اجتماعی از دانشگاه‌، ارتباط نهادهای اجتماعی با دانشگاه و تعدیل غلبه فضای سیاسی و مناسبات بر دانشگاه‌ها و فضای مجازی مد نظر قرار گیرد.

وی افزود: اصلاحات در محیط اجتماعی نیز با بومی‌سازی فن‌آوری‌های شبکه‌های مجازی، هدفمند شدن توقع مردم از دانشگاه‌ها، جریان آزاد اطلاعات در محیط اجتماعی و فاصله گرفتن سیاستگذاری رسانه‌ای کشور از محوریت تلویزیون مباحثی است که باید دنبال شود.

معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی در جمع‌بندی سخنان خود گفت: برای حل چالش‌های حاکم بر شیوه استفاده از شبکه‌های اجتماعی نیازمند سیاستگذاری شبکه‌ای، تشکیل شبکه‌های سیاستی با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی، توجه به نیازهای دانشجویان در زیست بوم غیرمجازی، حل چالش‌های حاکم بر کلاس درس، ترویج تفکر انتقادی و افزایش سواد رسانه‌ای در میان دانشجویان، اساتید و مسئولین دانشگاه‌ها هستیم.

وی تصریح کرد: علاوه بر این، سیاست‌گذاری‌های همزمان در عرصه‌های سخت‌افزاری(ایجاد شبکه‌های تخصصی و ...) و نرم‌افزاری(اختصاص بودجه به حوزه تولید محتوا، تدوین آیین‌نامه‌هایی برای تشویق اساتید و دانشجویان به تولید محتوای علمی، تقویت انجمن‌های علمی دانشگاهی، آموزش و توانمندسازی دانشجویان در زمینه استفاده از فرصت‌های جامعه شبکه‌ای، اصلاح ساختار اجتماعی متناسب با سبک زندگی شبکه‌ای و ...) ضرورت دارد.