شیعه نیوز: خشم یک حالت برانگیختگی و هیجان زیاد در زمان روبه‌رو شدن با محرک‌های نامناسب محیطی است. احساس خشم بخشی از زندگی همه ما هست و همه بچه‌ها نیز به نوعی آن را تجربه می‌کنند. از این رو باید بـه بچه‌ها بیاموزیم که چطور با خشم خود کنار بیایند. کودکان گاهی احساساتشان را از طریق رفتار بروز می‌دهند؛ زیرا این تنها روشی است که به کمک آن می‌توانند آنچه را احساس می‌کنند، بیان کنند.
خشم یکی از نیرومندترین هیجان ها است. پرخاشگری نیز از آثار حالت هیجانی خشم است که معمولاً همراه آن رخ می دهد. همانگونه که امام علی (علیه السلام) می فرماید:«کنار زدن غضب به واسطه بردباری، نتیجه شناخت است». در منابع اسلامی، تلاش شده که نگرشی صحیح درباره خشم داشته باشیم ؛ از جمله در روایتی آمده است: خشم و غضب، امری شیطانی است و شیطان با ابزار قراردادن آن انسان ها را صید می کند و از طریق سعادت منحرف و به راه شقاوت می کشاند.
برخی بازی ها این روزها از سوی روانشناسان مطرح شده که به کاهش حجم خشم کودکان می انجامد که برخی از آنها را مرور میکنیم:
بازی با حباب و تمرین تمرکز
یکی از این بازی ها برای کودکان 3 تا 5 ساله، درست کردن یک ظرف حباب است و اینکه با آن تمرین تنفس کنیم. تنفس آرام و شمرده، احساسات خروشان کودک را آرام میکند. به مدت چند هفته روزی یک دقیقه با فرزندتان حباب درست کنید؛ بعد از اینکه حباب درست کردن را یاد گرفت، از او بخواهید با کمک گرفتن از قوه تخیلش، حباب های متفاوتی درست کند. لطافت حباب ها و تلاش برای ساخت آنها روحیه کودک را آرام تر می کند.
آموزش روش های کنترل خشم
با بزرگتر شدن بچه ها و عبور از سنین پیش دبستانی می توانیم روش های کنترل مدیریت خشم را به بچه ها آموزش دهیم و تغییراتی در تفکر آنها ایجاد کنیم، ابتدا با طمأنینه و حوصله به بچه آموزش دهید که محرک های خشمش را شناسایی کند مثلا اگر کسی حرف بدی به او می زند و او عصبانی می شود، این نمونه عصبانیتش را شناسایی کند و بعد از آن مرحله دیگر پس از شناسایی محرک، این است که چطور آن را فروبنشاند و در ارتباط با دیگران صبور باشد.
مثلا اینکه به فرزندمان یاد دهیم قبل از هر اقدامی، نفسی عمیق بکشد و اگر می تواند چند قدم از آنچه عصبانی اش کرده فاصله بگیرد؛ در دل جمله های آرام کننده تکرار کند مثل: «از پسش بر میام» یا «مهم نیست». در نهایت هم رفتارهای عاقلانه و مودبانه را به بچه آموزش دهیم مثلا «این توپ منه، لطفا پسش بده» یا «چه حرف زشتی زدی، من این طوری حرف نمی زنم». به فرزندتان یاد بدهید قرار نیست کسی با خشونت بیشتر برنده شود.
قدم دیگر این است که علامت های جسمی عصبانیت را به بچه نشان دهیم، مثلا به او یاد دهیم که اگر کسی عصبانی است، بلند حرف می زند، یا صورتش قرمز می شود یا اینکه دست هایش را مدام تکان می دهد و ضربان قلبش بالا می رود، یا اخم می کند و تند تند نفس می کشد. سپس به او بگوییم که اگر این علامت ها را در خود دید ، یاد توصیه هایی که به او کردید، بیافتد.
خمیر بازی برای کنترل خشم
برای بچه های بین سنین 9 تا 12 سال واکنش های خشمگین شدن را می توان آموزش داد. مثلا اینکه اگر فرزندتان با کسی دعوا کرد، اجازه دهید هر کار که می خواهد بکند بعد با او صحبت کنید و بگویید نتیجه این کارهایت چیست؟ چه چیز را توانستی نشان دهی، آیا مشکلت حل شد؟ اگر باز هم دعوایت شد باز هم می خواهی همین رفتار را تکرار کنی؟
یکی از بازی هایی که برای کنترل خشم موثر است، بازی با گِل یا با خمیر برای بچه های بین سنین سه تا یازده سال است. بچه ها از بازی با گل یا خمیر خیلی لذت می برند چون بازی حس لامسه آنها را تقویت می کند و بچه های کوچک هم حس لامسه قوی دارند و دوست دارند همه چیز را با دستانشان لمس کنند.
بچه ها با خمیر بازی می توانند خمیر را به هر شکلی که می خواهند ورز و تغییر بدهند یا آن را خرابش کنند و یک شکل دیگر بسازند همین گرد کردن و شکل دادن به خمیر و گل نوعی برون ریزی احساس پرخاشگری است و حس خشم آنها را تعدیل می کند. بهتر است در بازی از قالب استفاده نشود چون در نحوه بیان کودک اثر تسهیل کننده دارد.
بادکنک های خشم
ترکاندن بادکنک ها کودک را قادر می کند خشم خود را ببیند. بنابراین از سر و صدای بچه ها با بادکنک ها نگران نشوید، بلکه اجازه دهید بادکنک ها را بترکانند یا آنها را گاز بگیرند.
خشم کودکان را مضاعف نکنید
گاه پیش می آید که والدین با بچه ها طوری صحبت می کنند که خشم بچه ها را بیشتر می کند.
چند مثال
* روش غلط: چند بار بهت بگم چراغ حموم رو خاموش کن؟
- روش صحیح : پسرم چراغ حمام هنوز روشنه
* مادر: زود باش تلفن رو همین الان قطع کن (روش غلط فرمان و دستور)
پسر: نمی‌خواهم
-روش صحیح: مادر: من حالا می‌خوام یه تلفن بزنم . پسر: توی یک دقیقه تمومش می کنم
* تمام روز به جوجه‌هات آب و دونه ندادی؟ عرضه نگهداری از دوتا جوجه رو نداری؟
- به جای اتهام زدن توصیف کنید: صحیح: جوجه ها خیلی گرسنه بنظر می‌رسن!