شیعه نیوز: چوچاغ(گیلکی) یا زِلِنگ(مازندرانی) نام علمی(Eryngium planum)، در شمال ایران از گیاهان خوراکی است. دکتر زرگری آنرا زیر نام Eryngium coroleum آورده است. نام آلمانی آن Flachblättriger Mannstreu است.در طب سنتی اروپا به عنوان یک مدر، یک محرک، و اشتها آور با توجه به طعم آن بعنوان اسانس مورد استفاده قرار می گیرد.تجزیه عصاره ساقه و ریشه نشان می دهد خاصیت ضد قارچ قابل توجه و فعالیت ضد باکتری متوسط دارد.
نام فارسی آن شش شاخ است. در مازندران به آن زولنگ معنی قسم اخیر قرصعنه به، در شهسوار ششاک و رامسر شوشاخ (در واقع شش شاخ) و در گیلان آن را چوچاق و یا انارچوقاق می گویند. اعراب آن را قرصعنه مسدس می نامند. در داروسازی سنتی ایران به بسیاری از خارهای دارویی که تعداد آن ها از ده گونه بیشتر است، قرصعنه گویند، ولی در اصل منظور همان زولنگ می باشد. گیاه زولنگ خاردار و از تیره چتریان است، زولنگ گیاهی است چندساله که اغلب به رنگ آبی آسمانی، با پراکندگی در شمال ایران در مناطق جلگه ای از رامسر تا گلوگاه و ارتفاعات میانی البرز در شیب های شمالی قابل رویش است. زولنگ بومی نواحی شمال ایران می باشد.
ویژگیهای گیاه چوچاق یا زولنگ
اسم علمی گیاه چوچاق، زولنگ (Eryngium planum) است. گیاه زولنگ خاردار و از تیره چتریان است، زولنگ گیاهی است چندساله که اکثرا به رنگ آبی آسمانی، با پراکندگی در شمال ایران در منطقه های جلگه ای از رامسر تا گلوگاه و ارتفاعات میانی البرز در شیب های شمالی قابل رشد است. زولنگ بومی نواحی شمال ایران میباشد و در کشتزارها و لبه جویهای اکثر نقاط جهان من جمله شمال ایران بسیار است این گیاه در جوانی دارای برگ نرم و لطیف و شادابی است كه براي مصارف غذایی به كار می رود. گیاه چوچاق در موقع بلوغ دارای خارهای ميشود كه هر چند پنج شاخه است ولی شش شاخ نامیده می شود. بدین ترتیب گیاه از از دسته خارداران و از تیره چتریان است. داراى برگهاى بزرگ با بریدگی هاى عمق دار مى باشد. تمام قسمت هاى گیاه حتى گل آن خاردار است. برگهاى چوچاق در بلوغ قهوه اى رنگ و كله قندى بوده، بوى هویج مى دهد و در بعضى از انواع بیابانى آن تا عمق دو مترى در زمین فرو مى رود.
خواص دارویی
این گیاه دارای مصارف متعددی همچون سبزی کاری ، گل کاری و دارویی و از جمله مصارف دارویی این گونه مدر ، مسکن درد ، اشتها آور و خاصیت آنتی اکسیدانی است . محققان به تازگی دریافتند که از گیاه زولنگ می توان برای کاهش آهن خون در بیماران تالاسمی هم استفاده کرد.
خاصیت دارویی اصلی این گیاه در ریشه آن نهفته می باشد. ریشه ضد اسپاسم، معطر، معرق، ادرار آور، خلط، گلوکوفاژ و محرک است. برای بهترین استفاده دارویی از ریشه، باید در پاییز برداشت شود. خواص درمانی اصلی ریشه برای درمان سیاه سرفه، عفونت های ادراری، بیماری های کبد و کلیه ها، تحلیل ورم ها و ناراحتی های پوستی اصتفده می شود.
ریشه این گیاه محرک قوای جنسی می باشد و از خاکستر این گیاه برای درمان بواسیر استفاده می شود. این گیاه آرامش بخش اعصاب، تسکین دهنده بیماری های رماتیسمی و رفع التهابات می باشد.
به دلیل داشتن اسید فولیک خون ساز است، پادزهر سموم، جوشانده آن مسکن درد پهلو، جوشانده بیخ آن همراه شکر بادشکن و جهت از بین بردن نفخ و درد پهلو مفید است. ادرار، شیر و عرق را افزایش می دهد، سنگ کلیه و مثانه را از بین می برد. مربای بیخ تازه آن خوشبو کننده دهان و محرک باه است.
عصاره بیخ آن برای عقب افتادگی عادت ماهیانه مفید است، پماد بیخ آن با آرد جو و برگ کاسنی نرم کننده ورم های سخت می باشد.
مزاج :گرم است . خاصیت :لطیف و تحلیل برنده . مفاصل :در علاج کزاز مفید است . سر :آب پزش را در دهان بگردانند داروی درد دندان و در علاج هر نوع نزله مفید است و ریشه هایش نیز همین کارها را انجام می دهد . نفس :در بیرون راندن خون از سینه مفید است . اندام های غذا :بیخش علاج استفراغ پی در پی است .بیخش در علاج تراوش رطوبت های همیشگی زهدان مفید است.
ضررهای این گیاه
تاکنون مضرات خاصی برای این گیاه گزارش نشده است ولی به طور کلی مصرف بی رویه هر گیاهی مضر می باشد .
طرز مصرف خرفه
یکی از راهکار های استفاده از چوچاق استفاده از آن در غذا هایی چون سبزی پلو ماهی ، کوکو سبزی ، زیتون پرورده و … می باشد . چوچاق را می توانید خشک کرده و به عنوان چاشنی در غذا استفاده کنید .
این گیاه را می توان به صورت خشک و تر به صورت دمنوش استفاده کرد . بدین منظور آب جوش را روی گیاه ریخته و آن را دم کنید . پس از گذشت 10 الی 15 دقیقه صاف کرده و میل کنید .
برای تهیه جوشانده این گیاه ، چوچاق را به همراه آب روی حرارت قرار داده تا مدتی بجوشد ، آنگاه صاف کرده و میل کنید .
در مازندران و گیلان از برگهای جوان چوچاغ برای آشپزی و معطرکردن بسیاری از غذاهای محلی استفاده می شود. از جمله استفاده آن در ترشیجات مانند هفتا بیجار یا ماست دوغ یا ترشی زیتون است. از ریشه این گیاه به عنوان یک شیرینی قندی استفاده می شد. همچنین از انواع آب پز شده و یا برشته شده ریشه به عنوان نوعی سبزیجات مصرف می گردد و به علت هضم آسان آن بسیار مناسب می باشد. از شاخه های جوان این گیاه میتوان به عنوان جایگزینیی مناسب برای مارچوبه دانست.
منبع : ساعد نیوز