این روزها کرونا سبب شده تا بسیاری از سنت‌های خیر جامعه اسلامی ما کمرنگ شده و گاها به فراموشی سپرده شود. در این روزهای سخت، به‌قدری مردم درگیر مشکلات خواسته و ناخواسته اقتصادی و اجتماعی هستند که گویا فراموش کرده‌اند خدای متعال برای رفع مشکلات بشر راهکارهای مادی و معنوی فراوانی قرار داده تا به‌واسطه آن از گرفتاری‌ها رهایی یابند.
روزنامه «رسالت» در ادامه نوشت: پروردگار بزرگ در قرآن مجید برای پیشرفت و پیروزی بر مشکلات دو رکن اساسی را عنوان می‌دارد و با تعبیر «صبر» و «صلوه» به آن اشاره می‌کند: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ».
در کنار این دو رکن اساسی خدای متعال برای تشویق مردم به مشارکت فعال و مثبت در عرصه تأمین مایحتاج و نیازهای برخی از اقشار نیازمند، انواع و اقسام آثار و برکات و ثواب را بیان می‌کند. البته آموزه‌های قرآن افزون بر بیان این امور، به آثار و برکاتی اشاره می‌کند که نه‌تنها فرد بخشنده از آن بهره‌مند می‌شود، بلکه به آثاری نیز توجه می‌دهد که افراد امت به‌عنوان افراد و اعضای یک اجتماع از آن بهره‌مند می‌شوند که ازجمله آن‌ها، آرامش و سعادت جمعی و امنیت اجتماعی است؛ زیرا بسیاری از مشکلات امنیتی و روانی ازجمله سرقت ،دزدی و تعرض به حریم خصوصی و شخصی افراد و مانند آن‌ها به سبب فقر و نداری و گسترش آن در اجتماع است.
از نظر قرآن، بسیاری از مردم هنگامی متوجه آثار بسیار مهم و برکات صدقات می‌شوند که کار از کار گذشته است؛ یعنی وقتی از دنیا رحلت کرده و یا در هنگام احتضار و مرگ هستند و پرده‌ها کنار می‌رود و حقایق هستی را می‌بینند، در آن هنگام درمی‌یابند که صدقه تا چه اندازه مهم و تأثیرگذار بوده است. از همین رو، اگر امکان داشته باشد تا تنها یک کار انجام دهند، آن کار همان صدقه دادن است. خداوند در ترسیم حالت محتضر درآیات ۱۰ و ۱۱ سوره منافقون، می‌فرماید: «وَأَنْفِقُوا مِنْ مَا رَزَقْنَاکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ فَیَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِی إِلَی أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ وَلَنْ یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاءَ أَجَلُهَا وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» و از آنچه روزی شما کرده‌ایم انفاق کنید پیش از آنکه یکی از شما را مرگ فرارسد و بگوید: پروردگارا! چرا تا مدتی بیشتر اجل مرا به تأخیر نینداختی تا صدقه دهم و از صالحان و نیکوکاران باشم؟ ولی هر کس اجلش فرارسد، هرگز خدا آن را به تأخیر نمیافکند و خدا به آنچه می‌کنید آگاه است.
برای بررسی بیشتر نقش صدقه در رشد معنوی انسان و به مناسبت آغاز ماه بابرکت جمادی‌الاولی که در آن صدقه بسیار سفارش شده با حجت‌الاسلام محمدعلی عزیزی کارشناس امور دینی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
هر عملی که با تصدیق ایمان باطنی و قلبی انسانی باشد، صدقه است
وی در ابتدا با اشاره به اهمیت و جایگاه صدقه در دین مبین اسلام بیان کرد: « همان‌گونه که در آیات قرآنی و روایان اسلامی آمده صدقه موجب دفع و رفع بلا می‌شود. به‌عبارت‌دیگر پرداخت صدقه علاوه بر آنکه بلای موجود از زندگی فرد صدقه‌دهنده را دور می‌کند، از نزول بلا نیز جلوگیری خواهد کرد. بنابراین برای پیشگیری و دوری از هرگونه بلایای زندگی حائز اهمیت است تا در زندگی روزمره خود صدقه‌دادن را فراموش نکنیم».
وی افزود: «مصداق‌های صدقه دادن به‌خوبی تبیین نشده و گاه افراد فکر می‌کنند که صدقه تنها به معنای پرداخت مبلغی در صندوق‌های کمیته امداد است درحالی‌که معنای حقیقی صدقه، خیر رساندن به سایر افراد است یعنی انسان کاری را انجام دهد که به‌موجب آن به دیگران نیز خیر برسد».
حجت‌الاسلام عزیزی تصریح کرد: «تصور کمک مالی به یک نیازمند تنها یک مصداق از صدقه دادن است و تمام آن نیست. هنگامی‌که برف می‌بارد و تمامی مسیرها مسدود می‌شوند؛ چنانچه شخص دست به بازگشایی مسیر بزند، به‌نوعی اقدام به صدقه دادن کرده است».
این کارشناس امور دینی همچنین خاطرنشان کرد: «صدقه عام شامل صدقات غیرمالی هم می‌شود؛ چراکه هر کاری که باصداقت و خلوص برای رضایت خدا انجام گیرد و تصدیق ایمان باطنی و قلبی انسان باشد، به معنای صدقه است. دراین‌باره پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند که صدقه را با تمام وجود خود بدهید. کمک کردن با تمام وجود به معنای آن است که هرکجا مشکلی را دیدی، به کمک بشتابی و یکجا نایستی؛ چنانچه آتش‌سوزی شد و جان فردی به خطر افتاد، به او کمک کنی یا در شرایط حال حاضر که کشور درگیر ویروس کرونا ست؛ به هموطنان خود و کادر درمان کشور کمک کنی تا آنچه مصداق صدقه دادن است، برای تو لحاظ گردد».
صدقه‌دادن موجب آرامش خاطر و ازدیاد نعمت‌های زندگی می‌شود
وی گفت: «صدقه به معنای خیر رساندن است. بنابراین اگر اعمال خود را بررسی کنیم، خواهیم دید در بسیاری مواقع تنها فکر کردیم که صدقه داده‌ایم و در بسیاری مواقع نیز بی‌آنکه بدانیم، بلایا را از زندگی‌مان رفع و دفع کرده‌ایم».
او یادآور شد که به‌طور حتم صدقه دادن علاوه بر آنکه اثرات مثبت اجتماعی و فرهنگی دارد، موجب آرامش خاطر فرد نیز می‌شود.
حجت‌الاسلام عزیزی در پایان این گفت‌وگو عنوان کرد: «گاه تصور می‌کنیم اگر پول، وقت یا لوازم خود را به یک نیازمند اختصاص دهیم، از داشته‌هایمان کسر کرده‌ایم. در حالی‌که مصداق صدقه چنین نیست و با هر کسر کردنی، نعمت به زندگی‌مان افزوده می‌گردد. باغبانی را به هنگام هرس کردن درخت می‌بینیم و چون علمی از باغبانی نداریم، از او می‌پرسیم بریدن برگ و شاخه‌ها موجب کاهش ثمر درختان نمی‌گردد؟ آن‌وقت باغبان پاسخ می‌دهد که خیر! اگر درخت هرس نشود دیگر ثمره‌ای نخواهد داشت. مصداق صدقه دادن نیز مشابه هرس یک درخت است، هرچه که کسر گردد، بیشتر در زندگی‌مان ثمره خواهد داد».