شیعه نیوز: از دیدگاه طب سنتی هر طعم یا مزه‌ای مزاجی دارد و می‌تواند موجب بروز فعل و انفعالاتی در بدن شود که با توجه به مزاج مختلف افراد می‌تواند گاهی سازگار و گاهی ناسازگار با مزاج ذاتی فرد باشد. با شناخت مزاج طعم‌های مختلف و اثرات آن بر مزاج‌های متفاوت می‌توان از مضرات آن‌ها و همچنین خواص درمانی‌شان آگاهی پیدا کرد. در این‌صورت افراد می‌توانند میزان استفاده از طعم‌های مختلف را در برنامه غذایی خود مدیریت کنند.
برای دستیابی به اطلاعات علمی و موثق در این زمینه با دکتر زهرا سرباز‌حسینی، پزشک متخصص طب سنتی ایران گفتگو کرده‌ایم. در طب سنتی ۹ طعم اصلی شامل تندی، تلخی، شوری، ترشی، گسی، قابض، چربی، شیرینی و بی‌طعم وجود دارد و این طعم‌ها از جهت غلظت و لطافت و میزان حرارت متفاوتند که در ادامه به این تفاوت‌ها می‌پردازیم.
تندی یا در اصطلاح کتب طب سنتی «حریف»
طعم تند، مزاج گرم و خشکی دارد و لطیف یعنی زود‌هضم است و خون تولید شده از آن نفوذ خوبی در اعضای بدن دارد. این طعم خاصیت غذایی یا رشد‌دهندگی برای بدن ندارد و فقط در نقش دارو عمل می‌کند. از خواص درمانی آن لطیف کردن غذا‌های سنگین و خرد کردن اجزای غذا و کمک به هضم آن است. همچنین خون تولیدی از آن رطوبات چسبنده و غلیظ بدن را پاکسازی می‌کند. گرمای آن بسیار زیاد است و به‌دلیل لطافتی که دارد می‌تواند به گرمی بیش از حد خون منجر شود. مصرف این طعم برای افراد با مزاج سرد و‌تر و معده‌های سرد و رطوبی به صورت گهگاه مانعی ندارد. اما در مزاج‌های گرم و خشک موجب تحریک گرمای بدن و بروز نشانه‌هایی مانند خشکی پوست، کهیر، تحریک‌پذیری و بیقراری می‌شود. فلفل و خردل از انواع معروف آن هستند.
شوری یا مالح
مزاج طعم شور، گرم و خشک است و حرارت آن معتدل هضم است. یعنی خون تولید شده از آن نه غلیظ و نه لطیف است. خاصیت دارویی دارد و مانع عفونت می‌شود. از دیگر خواص آن پاک‌کننده بدن از رطوبات لزج است. خوردن آن قبل از غذا باعث افزایش اشتها و رفع اشتهای کاذب و مصرف آن همراه با غذای ترش مانع زیان ترشی بر اعصاب و معده می‌شود. زیاده‌روی در آن باعث خشکی بدن، لاغری و مشکلات گوارشی شده و می‌تواند سبب کاهش بینایی شود. از معروف‌ترین خوراکی‌های شور، نمک است.
تلخی یا طعم مر
مزاج گرم و خشک و غلیظ دارد. خونی که از آن تولید می‌شود نسبت به طعم تند، قوام بیشتر و نفوذ کمتری دارد. با این حال به‌دلیل گرمایی که دارد بدن و به‌خصوص دستگاه گوارش را از رطوبات غلیظ و چسبنده پاکسازی می‌کند. این طعم خاصیت دارویی دارد و مناسب تغذیه نیست و ذائقه و طبیعت بدن آن را نمی‌پسندد. از مضرات مهم آن افزایش استعداد خونریزی در بدن است و داروی صبر از طعم‌های تلخ است.
طعم چرب یا دسم
مزاج معتدل دارد و بعد از هضم تبدیل به خلط غالب در بدن می‌شود؛ یعنی اگر در بدنی خلط صفرا زیاد باشد با خوردن خوراکی‌های چرب، صفرای بدن زیاد می‌شود. غذاییت آن زیاد و باعث رشد بدن می‌شود. از خواص آن رطوبت‌دهی به بدن است که باعث رفع ضرر طعم‌های گرم و خشک مانند شوری و تلخی و اصلاح گسی می‌شود. این طعم سبب ایجاد نرمی و لغزندگی در دستگاه گوارش شده و مصرف بیش از اندازه آن باعث افزایش رطوبت گوارشی می‌شود که راه اصلاح آن اضافه کردن طعم شور و تند است. انواع روغن‌ها طعم چرب یا دسم دارند.
طعم بی‌مزه یا تفه
مزاج رو به سرد و‌تر دارد. غذاییت زیادی دارد و طعم اصلی برای تغذیه و رشد بدن است. از طرفی خاصیت دارویی بسیار کمی دارد. باعث تسکین حرارت و عطش در بدن و رفع خشونت و خشکی می‌شود. به‌دلیل رطوبتی که دارد معده را مرطوب و اشتها را کم می‌کند و زیاده‌روی در مصرف آن موجب سستی و کسالت در اعصاب و اعضای بدن می‌شود. خیار و کدو از انواع آن است.
شیرینی یا حلو
این طعم مزاج گرم دارد و اگر شیرینی زیاد باشد مزاج آن گرم و خشک می‌شود. طبیعت بدن به آن علاقه زیادی دارد و باعث چاقی و گرمی بدن می‌شود و زیاده‌روی در بدن‌های گرم سبب تولید صفرا و تشنگی شده و عامل انسداد و گرفتگی مجاری و عروق بدن است. کسانی که از کبد چرب رنج می‌برند باید از این طعم کمتر استفاده کنند. طعم شیرینی باعث رفع مضرات طعم‌های دیگر به‌خصوص ترشی می‌شود و همچنین ضرر ناشی از آن با طعم ترشی کم می‌شود. شیره انگور و عسل تازه انواعی از این طعم است.
ترشی یا حامض
ترشی طعمی است که از تصور آن آب در دهان جمع می‌شود. مزاج آن سرد و‌تر بوده و خاصیت غذایی کمی دارد. باعث لطیف کردن رطوبات بدن و دفع آن‌ها و رفع انسداد مجاری می‌شود. از تولید صفرا و غلیان خون جلوگیری می‌کند و از ضرر طعم شیرین می‌کاهد. زیاده‌روی در آن موجب لاغری شده و اثر منفی بر دستگاه عصبی و تنفسی گذاشته و موجب تشدید سرفه می‌شود.
طعم قابض و گس
قابض نوعی از انواع طعم سرد است. مزاج آن سرد و خشک بوده و زیاده‌روی در آن موجب ایجاد خشکی و خشونت در بدن و دستگاه گوارش می‌شود. این طعم موجب رفع اسهال و کاهش سستی ناشی از غذا‌های چرب و شیرین می‌شود و در مقابل چربی و شیرینی از مضرات غذا‌های قابض می‌کاهد. طعم گس نیز مزاج سرد و خشک و غذاییت کمی دارد. با توجه به خون غلیظ و سردی که در بدن تولید می‌کند موجب غلیظ کردن رطوبات بدن می‌شود. این غذا‌ها اعضای بدن را جمع و سفت و سخت کرده و از سستی و شلی آن‌ها جلوگیری می‌کند. مازو و جفت بلوط از خوراکی‌های با طعم گس است.
بهتر است از سه طعم ترش و قابض و گس در غذای کودکان و سالمندان کمتر استفاده شود. در طب سنتی توصیه بر این است که از ترکیب طعم‌های مختلف در وعده‌های غذایی استفاده و از مداومت بر استفاده از یک طعم واحد پرهیز شود. طعم‌ها اگر با مزاج افراد سازگار باشد موجب پاکسازی و جلوگیری از انباشت مواد مختلف در بدن شده و سبب اعتدال می‌شود که البته در میزان استفاده از طعم‌ها باید به مزاج هر منطقه و فصل و اقلیم نیز توجه شود.
منبع: روزنامه جام جم