به گزارش «شیعه نیوز»، می‌دانیم که واقعه خونین عاشورا که منجر به شهادت امام حسین علیه السلام و یاران آن حضرت در صحرای کربلا شد، در سال ۶۱ هجری قمری اتفاق افتاده است. اما از آنجایی که ما، ایرانی‌ها، رویداد‌ها را به تقویم شمسی می‌شناسیم، برای دانستن اوضاع جوی و شرایط آن روز که بر امام شهیدمان و یاران و خانواده آن حضرت گذشته خوب است تاریخ قمری را به شمسی تبدیل کرده و رویداد‌ها و طول روز را با این تاریخ بسنجیم تا شاید درک بهتر و درست‌تری از وقایع آن روز داشته باشیم.
این کار همچنین موجب می‌شود که بسیاری از وهن‌های موجود در تاریخ و تحریفات واقعه عاشورا را تشخیص بدهیم. ازجمله این که گاهی گفته می‌شود هر یک از شهدای کربلا هزاران نفر را از پای درآوردند، آیا مدت زمان روشنایی هوا این فرصت را به آن‌ها می‌داده تا این اندازه بتوانند در برابر دشمن مقابله کنند. چرا که در هر صورت روشنایی روز محدود بوده و قیام عاشورا تا عصر ادامه پیدا کرده و با شهادت جان‌سوز حضرت سیدالشهدا علیه السلام و به آتش کشیدن خیمه‌ها، مبارزه عملی نیز به پایان رسید.
خبرنگار ما در گفت‌وگویی که با دکتر فاطمه محبی، استاد و محقق دینی، انجام داده به بررسی وقایع روز دهم ماه محرم سال ۶۱ هجری پرداخته است. آن طور که این کارشناس دینی شرح می‌دهد، بله. این بررسی‌ها و مطالعات نشان می‌دهد که حتماً واقعه عاشورا که در دهم مجرم سال ۶۱ هجری اتفاق افتاده حتماً در ماه مهر بوده. اما ممکن است روز سه‌شنبه ۲۰ مهر باشد یا روز چهارشنبه ۲۱ مهر ۵۰ هجری شمسی روی داده باشد. طبق مطالعات معلوم شده است که اذان صبح روز عاشورا در سال ۶۱ هجری، ساعت ۴ و ۳۷ دقیقه بوده و غروب روز عاشورا ساعت ۵ و ۳۸ دقیقه بوده است.
اگر قرار باشد به بررسی حوادث عاشورا بپردازیم، می‌توانیم وقایع را در این ظرف زمانی تحلیل و واکاوی کنیم. به این ترتیب بسیاری از تحریف‌ها و دروغ‌پردازی‌ها مرتفع خواهد شد.
آیا روشی برای به دست آوردن تاریخ شمسی واقعه عاشورا وجود دارد؟
دقت کنید که مبدأ در هر دو تقویم قمری و شمسی یکی است و هر دو، یک مبدأ دارند. اما دلیل تفاوت سال در قمری با شمسی این است که طول سال در سال قمری از سال شمسی کمتر است. یعنی هر سال قمری به اندازه ۸۷۵۱۳/۱۰ شبانه‌روز از سال شمسی کوتاه‌تر است. به همین دلیل است که تا امسال که ما در آن قرار داریم این دو تقویم به اندازه ۴۳ سال با هم اختلاف زمان دارند.
نمونه درک این موضوع این است که در ماه مبارک رمضان شاهد هستیم که این ماه در فصل‌های مختلف سال شمسی قرار می‌گیرد. همان طور که ماه محرم امسال در شهریور قرار دارد و هر سال ده روز عقب‌تر برگزار می‌شود. تا جایی که چند سال آینده در فصل بهار و بعد از آن در زمستان و پاییز برگزار خواهد شد.
با این توضیحات، آیا می‌توان تاریخ عاشورا به سال شمسی را به دست آورد؟
بله. البته برای این کار باید از نرم‌افزار‌های دقیقی استفاده کرد. این نرم‌افزار‌ها نشان می‌دهند که اول محرم سال ۶۱ برابر با ۱۱ مهر سال ۵۹ شمسی و اول اکتبر سال ۶۸۰ میلادی بوده است. بر این اساس مشخص می‌شود که عاشورای سال ۶۱ که طی آن روز امام حسین علیه السلام و یاران آن حضرت به شهادت رسیدند، برابر بوده با ۲۱ مهر ماه سال ۵۹ شمسی. البته این تاریخ مطابق با سال قمری هم برابر با دهم اکتبر سال ۶۸۰ میلادی می‌شود.
البته به این نکته هم باید توجه شود که، چون این تاریخ را از روی تقویم‌های قراردادی به دست آورده‌ایم، ممکن است یکی دو روز با تاریخ واقعی اختلاف داشته باشند.
چرا؟
به این علت که مقارنه خورشید و ماه در محرم سال ۶۱ هجری در ساعت ۱۷:۱۱ به وقت محلی ماه سپتامبر سال ۶۸۰ میلادی روی داده است و همچنین در شامگاه فردای آن روز یعنی ۲۹ سپتامبر، هلال ماه به جدایی بیشتر از ۱۱ درجه از خورشید رسیده و در زمانی که خورشید غروب می‌کرده، ارتفاع ماه بیشتر از ۸ درجه بوده است.
در این شرایط رؤیت ماه ممکن بوده، آن هم با چشم غیرمسلح. یعنی افرادی که در آن روز در کربلا حضور داشتند می‌توانستند با چشم خود ماه را ببینند. به همین علت است که پیش‌بینی کرده‌اند که سی‌ام سپتامبر سال ۶۸۰ میلادی برابر با اول محرم سال ۶۱ هجری بوده است. با این توضیح، دهم محرم که روز شهادت حضرت سیدالشهدا علیه السلام بوده، برابر با نهم اکتبر ۶۸۰ میلادی یا روز سه‌شنبه بیستم مهر ۵۹ شمسی شده است.
با این روش، شهادت امام حسین علیه السلام در ماه مهر شمسی روی داده است.
بله. این بررسی‌ها و مطالعات نشان می‌دهد که حتماً واقعه عاشورا که در دهم محرم سال ۶۱ هجری اتفاق افتاده حتماً در ماه مهر بوده. اما ممکن است روز سه‌شنبه ۲۰ مهر باشد یا روز چهارشنبه ۲۱ مهر ۵۰ هجری شمسی روی داده باشد.
چرا تقویم قمری برای شهادت حضرت سیدالشهدا علیه السلام به کار می‌رود
سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا ما واقعه عاشورا و بسیاری وقایع تاریخی را با تقویم قمری تعیین می‌کنیم، در حالی که مبدأ هر دو تقویم شمسی و قمری یکی است؟
درست است که مبدأ هر دو تاریخ شمسی و قمری هجری پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله از مکه به مدینه است و طول سال در هجری خورشیدی مدت زمان بین دو عبور متوالی خورشید از نقطه اعتدال بهاری است که به طور متوسط به اندازه ۳۶۵ روز و ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه است.
اما دلیل استفاده از تاریخ قمری در بسیاری از رویداد‌های تاریخی مانند واقعه عاشورا و قیام امام حسین علیه السلام این است که تقویم خورشیدی از سال ۱۳۰۴ هجری خورشیدی به عنوان تقویم رسمی کشور مورد استفاده قرار گرفت و مورخان به آن روی آوردند. این در حالی است که تا قبل از آن، تقویم قمری استفاده می‌شد و بعد از آن سال هم باز هم بسیاری از رویداد‌ها مثل جشن‌ها و عزاداری‌ها طبق تقویم هجری قمری بود.
تعیین طول روز در مدت مبارزه اصحاب کربلا
گاهی در برخی از مطالب گفته می‌شود که یاران امام حسین علیه السلام ساعت‌ها در میدان مبارزه بوده‌اند. به نظر می‌رسد اگر ساعت طول و غروب خورشید را به دست بیاوریم، امکان تأیید یا رد این موضوع مشخص می‌شود. آیا در حال حاضر دسترسی به ساعت طلوع و غروب خورشید در دهم محرم سال ۶۱ هجری داریم؟
بله. نمونه این فعالیت را دکتر سنگری با مراجعه به مراکز ژئوفیزیک جهانی انجام داده‌اند. البته نرم‌افزار‌ها و برنامه‌هایی هم وجود دارد. ولی آنچه که در تحقیقات این افراد کارشناس به دست آمده بسیار دقیق‌تر است.
طبق مطالعات معلوم شده است که اذان صبح روز عاشورا در سال ۶۱ هجری، ساعت ۴ و ۳۷ دقیقه بوده و غروب روز عاشورا ساعت ۵ و ۳۸ دقیقه بوده است. اگر قرار باشد به بررسی حوادث عاشورا بپردازیم، می‌توانیم وقایع را در این ظرف زمانی تحلیل و واکاوی کنیم. به این ترتیب بسیاری از تحریف‌ها و دروغ‌پردازی‌ها مرتفع خواهد شد.