به گزارش «شیعه نیوز»، پانکراتیت معمولا به دو صورت حاد و مزمن است که در مورد حاد به صورت ناگهانی است و چند روز طول می‌کند. پانکراتیت مزمن در طی چندین سال بوجود می‌آید. موارد خفیف پانکراتیت ممکن است بدون درمان از بین برود اما موارد شدید آن می‌تواند موجب اختلالات کشنده شود.
انواع پانکراتیت
پانکراتیت معمولا حاد یا مزمن است. پانکراتیت نکروزی می‌تواند ناشی از موارد شدید پانکراتیت مزمن باشد. درمان برای هر یک از موارد پانکراتیت بستگی به شدت علائم دارد.
پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد یکی ا زدلایل اصلی بستری شدن در بیمارستان برای مشکلات دستگاه گوارش است. التهاب لوزالمعده ناگهانی است که دوره کوتاهی دارد. میزان ناراحتی آن می‌تواند از خفیف تا شدید و حتی تهدید کننده زندگی باشد. اکثر افراد مبتلا به پانکراتیت حاد بعد از درمان درست به طور کامل خوب می‌شوند. در موارد شدید پانکراتیت حاد می‌تواند موجب خونریزی، صدمه بافت جدی، عفونت و کیست شود. پانکراتیت شدید می‌تواند به اندامهای حیاتی همچون قلب، ریه‌ها و کلیه‌ها صدمه بزند. پانکراتیت حاد در بزرگسالان بیش از کودکان شایع است. سنگهای صفرا علت اولیه التهاب لوزالمعده حاد در بزرگسالان است. این بیماری می‌تواند تبدیل به التهاب لوزالمعده مزمن شود بخصصو اگر کسی بطور مرتب سیگار بکشد یا الکل مصرف کند.
پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن یک نوع التهاب لوزالمعده طولانی مدت است و در طی یک دوره طولانی مدت شکل می‌گیرد. این وضعیت اغلب پس از یک دوره التهاب لوزالمعده حاد رخ می‌دهد. علت مهم دیگر آن نوشیدن الکل به میزان زیاد و برای دوره‌ای طولانی است. صدمه وارده به پانکراس ناشی از مصرف زیاد الکل ممکن است موجب چندین سال هیچ علامتی را نشان ندهد اما بعدها ممکن است ناگهان علائم شدید پانکراتیت را نشان دهد. افراد مبتلا به التهاب لوزالمعده مزمن دچار صدمه دائمی به پانکراس و سایر اختلالات می‌شوند. بافت اسکار از این التهاب مداوم، شکل می‌گیرد.
التهاب لوزالمعده می‌تواند به سلولهای تولید کننده انسولین یعنی همان هورمونی که توسط پانکراس برای تنظیم قند خون آزاد می‌شود، صدمه بزند. این منجر به دیابت در ۴۵ درصد افراد مبتلا به التهاب پانکراس می‌شود. مصرف طولانی مدت الکل موجب ۷۰ درصد موارد پانکراتیت مزمن در بزرگسالان در کشورهای غربی است. بیماری ژنتیکی خودایمن همانند فیبروز کیستیک هم می‌توانند موجب التهاب پانکراس مزمن در برخی افراد شوند.
پانکراتیت نکروتیک
موارد شدید التهاب لوزالمعده می‌تواند موجب پانکراتیت نکروزی شود که در واقع مرگ سلولها به علت بیماری است. این در حدود ۱۰ درصد موارد پانکراتیت حاد را شامل می‌شود که معمولا وقتی ست که التهاب لوزالمعده درمان نشود. التهاب ناشی از پانکراتیت می‌واند موجب نشت آنزیمهای گوارشی به پانکراس شود. این موجب صدمه و مرگ بافت شده که منجر به پانکراتیت نکروزی می‌شود. در این موارد، پزشک یک سونوگرافی یا سی تی اسکن را برای تشخیص بیماری توصیه خواهد کرد.
اگر فردی دچار پانکراتیت نکروزی شود، پزشک یک نمونه از بافت مرده را برمی‌دارد تا مطمئن شود که عفونی نشده باشد. اگر عفونی بود، باید آنتی بیوتیک مصرف شود و ممکن است لازم باشد، بافت مرده برداشته شود. عفونت بافت مرده، خطر التهاب لوزالمعده نکروزی را افزایش می‌دهد بنابراین لازم است که حتی الامکان در اسرع وقت به دنبال درمان باشید.
علائم
اکثر افرادی که پانکراتیت حاد یا مزمن دارند دچار درد سمت چپ بالای شکم به عنوان اولین علامت می‌شوند. بعضی از افرادی که پانکراتیت مزمن ممکن است التهاب لوزالمعده آنها در اسکن مشخص شود اما علائم پانکراتیت به این صورت هستند:
علائم پانکراتیت حاد
تب
ضربان قلب بالا
تهوع و استفراغ
ورم و درد شکم
درد بخش بالای شکم که به سمت کمر می‌رود. خوردن غذا بخصوص غذاهای پرچرب آن را بدتر می‌کند.
علائم پانکراتیت مزمن
علائم پانکراتیت مزمن شبیه به پانکراتیت حاد است. اما ممکن است این موارد هم باشد:
درد مداوم در بالای شکم که به سمت کمر منتشر می‌شود. این درد ممکن است ناتوان کننده باشد.
اسهال و کاهش وزن به دلیل اینکه پانکراس آنزیمهایی کافی برای تجزیه غذا آزاد نمی‌کند.
ناخوشی معده و تهوع
افرادی که پانکراتیت مزمن دارند ممکن است دچار استئاتوری شوند که مدفوع چربی است که بوی بدی هم دارد. مدفوع چرب می‌تواند علامت عدم جذب باشد. این بدان معناست که مواد مغذی ضروری به دلیل ترشح نشدن آنزیمهای گوارشی به میزان کافی، تجزیه نمی‌شود.
علل
التهاب پانکراس به هنگامی بوجود می‌آید که آنزیمهای گوارشی فعال شده باشند اما هنوز در پانکراس بمانند که تحریک کننده سلولهای پانکراس و موجب التهاب است. با تکرار دوره‌های التهاب لوزالمعده حاد، آسیب به لوزالمعده ممکن است بوجود آید و منجر به پانکراتیت مزمن شود. بافت اسکار ممکن است در لوزالمعده تشکیل شود و باعث از بین رفتن عملکرد شود. پانکراس با عملکرد ضعیف می‌تواند باعث مشکلات هضم و دیابت شود.
علل پانکراتیت حاد:
بیماریهای خودایمنی
نوشیدن زیاد الکل
عفونتها
سنگ کیسه صفرا
داروها
اختلالات متابولیک
جراحی
ضربه
در ۱۵% افراد مبتلا به پانکراتیت حاد، علت آن نامشخص است.
علل پانکراتیت مزمن عبارتند از:
فیبروز کیستیک
سابقه خانوادگی اختلالات پانکراس
سنگ صفرا
تری گلیسرید بالا
استفاده از الکل به مدت طولانی
داروها
در ۲۰ تا ۳۰% موارد، علت پانکراتیت مزمن ناشناخته است. افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن معولا بین ۳۰ تا ۴۰ سال سن دارند.
سنگهای کیسه صفرا شایعترین عامل پانکراتیت حاد هستند. سنگهای کیسه صفرا توده‌های جامد کوچکی هستند که از صفرا شکل می‌گیرند یعنی همان مایعی که به گوارش کمک می‌کند. سنگ صفرای بزرگ می‌تواند در محل اتصالی که مجرای اصلی لوزالمعده و صفراوی گرد هم می‌آیند، گیر کند. این مجاری‌های به داخل اثنی عشر قسمت اول روده کوچک تخلیه می‌شوند. مجرای لوزالمعده آنزیمهای گوارشی را از پانکراس حمل می‌کند. مجرای مشترک صفرا، صفرا یا مواد دیگر را از کبد و کیسه صفرا حمل می‌کند. یک سنگ صفرا می‌تواند موجب برگشت این مواد شود که منجر به التهاب در هر دو مجرای مشترک صفرا و لوزالمعده شود.
عوامل خطر
عواملی که خطر پانکراتیت را افزایش می‌دهند عبارتند از:
مصرف زیاد الکل: تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف کنندگان سنگین الکل (افرادی که ۴ تا ۵ بار در روز الکل می‌نوشند) در معرض خطر زیاد التهاب لوزالمعده هستند.
سیگار کشیدن: سیگاریها به طور میانگین بیش از سه برابر احتمال ابتلا به پانکراتیت مزمن را در مقایسه با غیر سیگاریها دارند. خوشبختانه ترک سیگار خطر را به نصف کاهش می‌دهد.
چاقی: اگر چاق هستید به احتمال بیشتری دچار پانکراتیت خواهید شد.
سابقه خانوادگی پانکراتیت: نقش ژنتیک در پانکراتیت مزمن به میزان زیادی مشخص شده است. اگر در خانواده‌ان کسی دچار این بیماری باشد، خطر آن برای شما افزایش می‌یابد بخصوص که سایر عوامل هم وجود داشته باشند.
اختلالات پانکراتیت
پانکراتیت می‌تواند اختلالات شدیدی ایجاد کند از جمله:
دیابت در صورت صدمه به سلولهایی که انسولین تولید می‌کنند.
نارسایی کلیه: التهاب لوزالمعده حاد ممکن است موجب نارسایی کلیه شود که در صورتی که نارسایی کلیه شدید و دائمی باشد باید دیالیز انجام شود.
سو تغذیه: در صورتی که بدن نتواند مواد مغذی موجود در غذاهای مصرفی را بخاطر کمبود آنزیمهای گوارشی، جذب کند. این می‌تواند منجر به سو تغذیه، اسهال و کاهش وزن شود حتی اگر به میزان کافی غذا خورده باشید.
سرطان پانکراس: التهاب طولانی مدت در لوزالمعده که بوسیله پانکراتیت مزمن ایجاد شود، عامل خطری برای ایجاد سرطان پانکراس است.
نکروز لوزالمعده به هنگامی که بافتها به دلیل نرسیدن خون کافی به پانکراس از بین بروند
مشکلات مربوط به تنفس به هنگامی که تغییرات شیمیایی بدن بر ریه‌ها اثر بگذارد.
سودوکیست یا شبه کیست: پانکراتیت حاد می‌تواند موجب تجمع مایع و مواد زائد در کیسه‌هایی شبه کیست در پانکراس شود. شبه کیست بزرگی که پاره شود می‌تواند موجب اختلالاتی همچون خونریزی داخلی و عفونت شود.
عفونت: پانکراتیت حاد می‌تواند پانکراس را مستعد عفونتهای باکتریایی کند. عفونتهای پانکراس جدی و نیازمند درمان همانند جراحی برای برداشتن بافت عفونی هستند.
تشخیص
برای تشخیص پانکراتیت حاد، پزشک آزمایش خون برای دو آنزیم گوارشی آمیلاز و لیپاز توصیه می‌کند. سطح بالای این دو آنزیم به معنای این است که احتمالا دچار پانکراتیت حاد هستید. آزمونهای تشخیصی دیگر عبارتند از:
تست عملکرد کبدی برای پی بردن به اینکه آیا لوزالمعده مقادیر نرمال آنزیمهای گوارشی را تولید می‌کند یا خیر
تست مدفوع در پانکراتیت مزمن برای اندازه گیری میزان چربی که می‌تواند نشان دهد سیستم گوارشی شما مواد مغذی را به میزان کافی جذب می‌کند یا خیر
سی تی اسکن برای دیدن سنگهای کیسه صفرا و ارزیابی شدت التهاب پانکراس
سونوگرافی شکم برای دیدن سنگهای کیسه صفرا و التهاب پانکراس
آندوسکوپی برای التهاب و انسدادها در مجرای پانکراس یا کیسه صفرا
MRI برای دیدن اختلالها در کیسه صفرا، پانکراس و مجراهای آن
بیوپسی که طی آن پزشک با استفاده از یک سوزن، بخش کوچکی از بافت لوزالمعده را برای بررسی زیر میکروسکوپ بر می‌دارد.
در بعضی موارد، پزشک شما ممکن است با استفاده از تست خون و مدفوع تشخیص خود را اثبات کند. تست قند خون هم احتمالا برای اندازه گیری صدمه به سلولهای سازنده انسولین در پانکراس، انجام می‌شود.
تست عملکرد پانکراس که تست تحریک سکرتین هم نام دارد، نشان می‌دهد که آیا پانکراس بطور طبیعی به سکرتین پاسخ می‌دهد. سکرتین هورمونی ست که موجب می‌شود پانکراس مایعی را آزاد کند که به گوارش غذا کمک می‌کند. در طول این تست، پزشک یک لوله را از طریق بینی یا گلو وارد روده باریک می‌کند. آنها سکرتین را داخل رگ تزریق می‌کنند سپس نمونه‌های مایع را از طریق لوله می‌گیرند.
پزشک مایع را به آزمایشگاه می‌فرستد تا پانکراتیت یا سایر بیماریهای موثر بر پانکراس را تشخیص دهد.
درمان التهاب لوزالمعده
درمان برای پانکراتیت مزمن یا حاد اغلب شامل بستری شدن است. پانکراس عامل مهمی برای فرایندهای گوارشی است و نیاز به استراحت برای درمان شدن دارد. به همین دلیل ممکن است مواد مغذی از طریق سرم داده شود یا از طریق لوله‌ای که از بینی به طور مستقیم به معده می‌رود. این لوله غذای نازوگاستریک نام دارد. افرادی که پانکراتیت مزمن دارند، درمان احتمالا شامل مصرف دوزهای روزانه از داروهای ضد درد، ویتامینها، آنزیمهای پانکراس است که به گوارش غذا کمک می‌کنند و بطور بالقوه انسولین که به تنظیم سطح قند کمک می‌کند.
داروهای پانکراتیت
آنتی بیوتیکها و داروهای ضد درد متداولترین داروهایی هستند که پزشکان برای افراد مبتلا به التهاب لوزالمعده تجویز می‌کنند. نوع داروهای تجویز شده بستگی به فرد، علائم، سابقه پزشکی و پاسخ به درمان دارد.
آنتی بیوتیک
برای پانکراتیت شدید، آنتی بیوتیکها برای عفونت در لوزالمعده که در ۲۰% موارد وجود دارد، استفاده میند. بیماران بدون عفونت پانکراتیت، باید آنتی بیوتیکهای پیشگیری کننده مصرف کنند. آمپی سیلین، سیلاسترین و سفتریاکسون بیش از بقیه برای پانکراتیت تجویز می‌شوند و باید توسط پزشک توصیه شوند. آنتی بیوتیکها ممکن است موجب اسهال، واکنش آلرژیک یا دشواری در تنفس شوند.
پانکراتیت
پانکراتیت معمولا خیلی دردناک است و اکثر افراد داروی مسکن مصرف می‌کنند تا علائمشان را کاهش دهند. برخی از داروهای مسکن همانند استامینوفن جزو داروهای بدون نسخه هستند و سایر داروها مثل مپریدین هیدروکلراید و ترامادول باید توسط پزشک تجویز شوند. داروهای مسکن عوارض جانبی همچن سرگیجه، واکنش آلرژیک یا گیجی دارند. در صورتی که دچار صدمه کبدی هستید از خوردن استامینوفن خودداری کنید.
جراحی
اگر درمانهای دیگر برای بیمار موثر نباشد، باید جراحی انجام شود. اگر پزشک تشخیص سنگ کیسه صفرا را بدهد باید برای برداشتن سنگ کیسه صفرا جراحی انجام شود. جراحی بخشهای بیمار شده لوزالمعده را هم برمی‌دارد.
رژیم غذایی پانکراتیت
رژیم غذایی سالم و کم چرب نقش مهمی در بهبود التهاب لوزالمعده ایفا میند. افراد مبتلا به پانکراتیت به خصوص باید در مورد مقدار چربی که مصرف می‌کنند خیلی دقت کنند چون عملکرد لوزالمعده آنها در معرض خطر قرار گرفته است. سعی کنید از غذاهای زیر اجتناب کرده یا مصرف آنها را محدود کنید:
گوشت قرمز
غذای سرخ شده
لبنیات پرچرب
دسرهای شیرین
نوشیدنیهای شیرین
کافئین
الکل
وعده‌های غذایی‌تان را کوچک کنید تا کمتر استرس گوارش آنها را داشته باشید. سعی کنید غذاهای با پروتئین و آنتی اکسیدان بالا مصرف کنید و مایعات زیاد بنوشید تا بدنتان آبرسانی شود. پزشک احتمالا به شما مکملهای ویتامین می‌دهد تا مطمئن شود که مواد مغذی شما کافی است.
درمانهای خانگی
اگر فکر می‌کنید دچار التهاب پانکراس هستید باید به پزشک مراجعه کنید بخصوص اگر درد شکم دارید. چندین کار را در خانه انجام دهید تا درمان خود را کامل کرده و به پیشگیری از التهاب لوزالمعده کمک کنید.
توقف مصرف الکل: اگر قادر به ترک مصرف الکل به اختیار خودتان نیستید از پزشکتان بخواهید تا به شما کمک کند. پزشکان شما را به یک مرکز ترک یا آسایشگاه ارجاع خواهند داد تا به ترک الکل کمک کنند.
ترک سیگار: اگر سیگار می‌کشید آن را ترک کنید و دوباره شروع نکنید. اگر نمی‌توانید خودتان این کار را انجام دهید از پزشکتان کمک بخواهید. داروها و مصرف کردن می‌تواند به ترک سیگار کمک کند.
روشهای جایگزین برای کنترل درد
احتمالا در بیمارستان به شما داروی مسکن داده می‌شود. درمانهای جایگزین نیز به کاهش درد پانکراتیت کمک می‌کنند. شما می‌توانید یوگا، تمرینات ریلکسیشن همانند تنفس عمیق و مدیتیشن را انجام دهید. این درمانهای جایگزین بر حرکات آهسته و اندازه گیری شده تمرکز دارند که می‌توانند ذهن شما را از ناراحتی ایجاد شده، دور کنند.
یک پژوهش در سال ۲۰۱۷ نشان داد که طب سوزنی ممکن است تسکین درد کوتاه مدت را برای افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن تامین کند. اگر چه تحقیقات بیشتری باید انجام شود، بعضی از تحقیقات نیز نشان می‌دهند که مصرف مکملهای آنتی اکسیدان به رفع درد ناشی از التهاب لوزالمعده کمک می‌کنند.
پیشگیری
ممکن است بسته به علت ایجاد کننده، قادر به پیشگیری از التهاب لوزالمعده نباشید. با این وجود چندین چیز وجود دارد که می‌توانید انجام دهید تا خطر را کاهش دهید:
محدود کردن مصرف الکل
ترک سیگار
حفظ سلامت وزن
خوردن یک رژیم غذایی متعادل
خوردن غذاهای پر فیبر و اجتناب از قندها ممکن است به پیشگیری از سنگ صفرا که علت اصلی پانکراتیت حاد است، کمک کند.
کلام آخر
می‌توان با سبک زندگی سالم و درمان دارویی پانکراتیت را کنترل کرد. بخصوص ترک سیگار و الکل برای کاهش خطر پانکراتیت و کمک به بهبود بسیار مهم هستند. اگر هر یک از علائم گفته شده در بالا را داشتید، در اسر وقت به پزشک مراجعه کنید.
منبع : مجله قرمز