به گزارش «شیعه نیوز»، «بخت بیک نیازاف» ۲۱ سال است که در سمت معاون امور تربیتی در یکی از مدارس دینی بیشکک، پایتخت قرقیزستان، فعالیت می‌کند. وی تعالیم دینی خود را در سال ۱۹۹۳ در دانشگاه اسلام‌شناسی قرقیزستان کسب کرد و در سال‌های ۲۰۰۴ ـ ۲۰۰۳ نیز در ریاض، پایتخت عربستان سعودی، به تحصیلات خود ادامه داد.
وی گفت: قصد داشتم تحصیلات تکمیلی را صرفاً با هدف دیدن کشورهای خارجی و جهان ادامه و اطلاعات، سطح دانش و افق دید خود را ارتقا دهم. از آنجایی‌که در حوزه دینی قرقیزستان تسلط به زبان عربی در اولویت بود، تصمیم گرفتم برای ادامه تحصیل به عربستان سعودی سفر کنم. در آن کشور توانستم زبان عربی خود را در میان مردم عرب‌زبان تقویت کنم.
نیازاف با بیان اینکه می‌توانست در ریاض به تحصیلات خود ادامه دهد، ولی تصمیم گرفت به موطن خود بازگردد؛ ادامه داد: وارد یکی از دانشگاه‌های قرقیزستان شدم و هم‌اکنون در رشته الهیات مقطع دکتری دانشگاه دولتی آرابایف مشغول به تحصیل هستم.
نظم نسبی سطح تدریس علوم دینی
وی ضمن ارزیابی سطح تدریس علوم دینی در قرقیزستان، افزود: در این زمینه وضعیت به نظم نسبی رسیده است. اساتید شایسته‌ای در حوزه علوم دینی داریم. من از همه علاقه‌مندان به کسب تعالیم دینی دعوت می‌کنم که در قرقیزستان تحصیل کنند و صرفاً برای اهداف توریستی به کشورهای خارجی سفر نکنند.
به گفته ذاکر چوتایف، معاون کمیسیون دولتی امور ادیان، پرطرفدارترین کشورهای خارجی میان طلاب قرقیزی، ترکیه، عربستان سعودی، پاکستان، مصر، اردن و روسیه است. همچنین، انتخاب اتباع قرقیزستان از سوی دیگر کشورها دو دلیل دارد؛ ابتدا، تمایل به دیدن کشورهای خارجی و دیگری، دوره ممنوعیت کسب معارف دینی در زمان حکومت اتحاد شوروی سابق. بخشی از افراد اعزامی معتقد هستند که دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی قرقیزستان از نظر کیفیت آموزش قابل رقابت با مؤسسات آموزشی خارجی نیستند، زیرا در آن کشورها علوم اسلامی بدون وقفه، تدریس می‌شد.
چوتایف اظهار کرد: بسیاری از مردم فکر می‌کنند که سطح تحصیلات در کشورهای عربی به مراتب بالاتر است، در حالی که دانشگاه الازهر مصر دیگر شهرت و سطح کیفی گذشته را ندارد. حتی سفیر سابق مصر در این کشور نیز پیش از این اظهار کرده بود که این دانشگاه دیگر الازهر قبلی نیست و چنانچه اتباع قرقیزی مایل باشند در آن ادامه تحصیل دهند، لازم است برنامه‌ها و منابع درسی با ارزش‌های ملی این کشور سازگار و منطبق شود، زیرا درس‌های کشورهای عربی با زندگی و فرهنگ آن کشورها سازگاری دارد و جریان‌ها و مکتب‌های دینی مختلف در این کشورها رایج شده است.
راه‌اندازی دوره آموزش دینی
به گفته معاون کمیسیون دولتی امور ادیان در قرقیزستان قرار است آموزش ابتدایی دینی حذف و به جای آن دوره‌های آموزش دینی راه‌اندازی شود. همچنین مردم پیشنهاد می‌کنند مقطع کارشناسی‌ارشد علوم دینی نیز در دانشگاه‌های قرقیزستان دایر شود. ما برای آموزش عالی دینی حداقل چهار سال را در نظر گرفته‌ایم و درباره مقاطع تکمیلی، مراکز آموزشی باید تصمیم مستقل بگیرند. اداره مفتیات به رشته اسلام نظارت می‌کند.
ایندیرا اصلان اوا، کارشناس علوم دینی قرقیزستان، نیز در این باره معتقد است که دین در هر کشور ویژگی و خصوصیات خاص خود را دارد. اسلام قرقیزی نیز تا حدی از کشورهای دیگر تفاوت دارد و این امری طبیعی است. سنت‌های تشییع جنازه و ازدواج با برخی آداب و رسوم بومی عجین شده است. این آداب و رسوم ممکن است با آموزه‌های افراد تحصیل‌کرده در سایر کشورهای اسلامی مغایرت داشته باشد، زیرا آنان این آداب و رسوم را نه به عنوان ویژگی فرهنگی، بلکه به عنوان بخشی از اسلام قلمداد می‌کنند. بنابراین آنان ممکن است دیدگاه‌های منفی درباره این آداب و رسوم داشته باشند و حتی بر این اساس، اسلام این کشور را نادرست بنامند.
وی افزود: طبق تحقیقات یکی از محققان غربی در دانشگاه الازهر مصر، دانشجویانی که تحصیلات خود را در خارج کسب کرده‌اند نسبت به پذیرش افکار و دیدگاه‌های رادیکال مقاومت و ایستادگی بیشتری دارند.
تلطیف نگاه به دانشجویان خارجی
به گفته این کارشناس مسائل دینی، قرقیزستان باید سطح آموزش عمومی را از پایه دبستان ارتقا دهد. آموزش پایه در این کشور ضعیف است و مردم نمی‌توانند ویژگی‌های فرهنگی و جامع را از هم متمایز کنند. در نتیجه ویژگی‌های فرهنگی بومی منطقه خود را به عنوان بخشی از اسلام قلمداد می‌کنند. نباید دیدگاه مطلقاً منفی درباره همه کسانی که در دانشگاه‌های اسلامی خارجی تحصیل کرده‌اند داشته باشیم. آموزش دینی نه فقط شامل دین اسلام بوده، بلکه ادیان و مذاهب دیگر نیز مراکز آموزشی خاص خود را دارند.
قادر مالک‌اف، متخصص علوم دینی و دکترای علوم سیاسی و مطالعات اسلامی قرقیزستان، بیان کرد: اتباع قرقیزی تحصیلات خارجی را ترجیح می‌دهند، زیرا نظام و سیستم آموزشی در کشورهای مورد نظر آنها کاملاً متفاوت است. آنان با حضور در محیط خارجی می‌توانند علاوه بر کسب یک تخصص، زبان آن کشور را نیز فرا بگیرند. همچنین این تصور وجود دارد که علوم اسلامی در کشورهای خارجی پیشرفته‌تر هستند، زیرا به لحاظ تاریخی جزئی از مناطق گسترش اصلی اسلام بوده‌اند. اتباع قرقیزی دانشگاه‌های خارجی را به دلیل رتبه علمی بالاتر این دانشگاه‌ها نسبت به دانشگاه‌های قرقیزستان انتخاب می‌کنند و اگر بخواهند بین مدرسه دینی و دانشگاه انتخابی انجام دهند، انتخاب آنان مشخص است.
مالک‌اف در سال ۱۹۹۵ در تنها مدرسه دینی فعال در قرقیزستان طی آن دوره آموزش دید و پس از آن با استفاده از سهم دولت در رشته شریعت اسلامی دانشگاه اردن، تحصیلات عالی خود را گذراند، ولی آموزش اتباع قرقیزی در مراکز آموزشی کشورهای خارجی نقاط ضعفی نیز دارد. در وهله نخست، خروج این اتباع از قرقیزستان کنترل نمی‌شود. مسئله دوم این است که افرادی که هیچ آگاهی از مبانی اسلام ندارند، پس از ورود به محیط خارجی، دین را از زاویه دید درک ملی آن کشور می‌پذیرند. به این دلیل بعضی از آنان به فرق و جریان‌های مشکوک می‌پیوندند.
تخصص پایین کادر دینی
حکیم‌جان ارگشوف، مسئول بخش آموزش اداره مفتیات قرقیزستان، نیز در این باره اظهار کرد: در دوره حکومت شوروی، زمانی که نظام الحاد و بی‌دینی حاکم بود، تعداد مؤسسات و مراکز دینی بسیار اندک بود. وقفه بسیار در مطالعه اسلام در سطح مکتب‌خانه‌ها و مدارس دینی این منطقه تأثیر گذاشت. امروزه نیز تخصص پایین کادر دینی در قرقیزستان این امکان را به مردم نمی‌دهد تا تعالیم دینی با کیفیت کسب کنند.
وی افزود: پس از فروپاشی اتحاد شوروی، ما مدرسه دینی در قرقیزستان تأسیس کرده‌ایم. قدمت اولین مدرسه دینی تأسیس شده در قرقیزستان پس از فروپاشی ۱۵ سال است. طی این مدت کوتاه نمی‌توان متفکران و علمای بزرگ را تربیت کرد، ولی مردم ما متقاضی کسب تعالیم دینی از افرادی هستند که درک درستی از مفاهیم دینی دارند. به اعتقاد من کسانی که آینده و زندگی خود را در دین و با دین می‌بینند، حق دارند تحصیلات خوبی کسب کنند.
ارگشوف معتقد است که برای پیشگیری از پیامدهای منفی، همه متقاضیان باید مبانی اسلام را در قرقیزستان بخوانند. مسئله تربیت دانشجویان رشته علوم دینی در دستور کار اداره مفتیات است. اتباع قرقیزی قبل از اعزام به کشورهای خارجی حداقل ۲ تا ۳ سال باید در مؤسسات آموزشی داخلی درس بخوانند. این امر باعث خواهد شد آنان مبانی زبان عربی و اصول اولیه دین را فرابگیرند.
احیای شهرت گذشته
در گذشته آسیای مرکزی معروف به مکتب دینی خود بود. در قرن هشتم میلادی پس از ورود اسلام به این منطقه، بخارا تبدیل به مرکز دینی، فرهنگی و علمی شد. محدث و عالم برجسته اسلامی به نام امام بخاری در این شهر زاده شد و آثار خود را تألیف کرد. در قرن ۱۵ میلادی، بخارا در کنار سمرقند، مرکز تمدن اسلامی به شمار می‌رفت که بسیاری از علمای مشهور جهان اسلام از این شهرها برخاسته‌اند. در آن روزگار، مساجد و مدارس دینی بسیاری در این شهرها ساخته شد که تا هم اکنون نیز طلبه می‌پذیرند.
در همین حال، آئین‌نامه جدید ارائه آموزش دینی در قرقیزستان هم برای آموزش متوسطه و هم برای آموزش عالی تصویب خواهد شد. در حال حاضر دانشکده‌های الهیات(با آموزش مختلط) در دانشگاه‌های کشور دایر است که مدرک پایان تحصیل از نوع استاندارد دولتی به فارغ‌التحصیلان اعطا می‌کند و نیز مؤسسات آموزشی وجود دارند که صرفاً مشغول تدریس علوم دینی هستند. مدرک تحصیلی این دسته از مؤسسات مورد تأیید نظام آموزشی دولت قرقیزستان نیست.
روند شکل‌گیری دانش‌های دینی در قرقیزستان در حال انجام است، ولی به اعتقاد کارشناسان، تأکید متولیان این امر باید بر فرهنگ و ویژگی‌های ملی این کشور باشد. دانشگاه‌های دینی فقط طی ۱۰ سال اخیر فعالیت دارند و هنوز بنیه علمی قوی برای تدریس معارف دینی در سطح مطلوب دارا نیستند.
با وجود این قرقیزستان به دنبال ایجاد شرایط مناسب برای کسب تعالیم دینی در داخل کشور است. کشورهایی نظیر ازبکستان، روسیه و قزاقستان، مراکز آموزشی مستقل دارند. قرقیزستان نیز باید به یک نظام آموزشی دینی برسد تا روحانیون و علمای خود را تربیت کند و وابستگی به مراکز دینی خارجی نداشته باشد.